Χτίστης

ΧΤΙΣΤΗΣ

[Με το μυστρι με το σφυρι
& με περισσια τεχνη]

ΤΟΥ ΤΑΚΗ ΕΥΘΥΜΙΟΥ

Οι Αγιωργίτες χτίστες Γόνης Β. Γιάννης(νεότερος)
& μπαρμπα-Γιάννης Γόνης χτίζουν

Μαστοροχώρι, δικαιολογημένα, θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ο Άη Γιώργης, επειδή η άγονη μορφολογία του εδάφους οδήγησε ολόκληρες φαμίλιες ν' ασχοληθούν με την τέχνη του χτίστη. Έτσι, από παλιά σχημάτιζαν συντεχνιακές ομάδες, τα γνωστά συνεργεία των μαστόρων που αποτελούνταν από συγγενικά, κυρίως, άτομα.  

   Ονομαστά συνεργεία μαστόρων που η φήμη τους ξεπερνούσε τα στενά όρια του χωριού μας υπήρξαν των Υφανταίων (Υφαντής Βαγγέλης με τ' αδέρφια του Μήτσο, Νίκο και Βασίλη), των Γοναίων (Γόνης Βασίλης, Γεώργιος, Γιάννης, Ταξιάρ­χης), των Τολιαίων (Τόλιας Τάσος, Κώστας και Χρήστος), του Παπα-Μήτσου Παπαχαραλάμπους και γενικά όλων των Αγιωργιτών που γνώριζαν τη μαστορική τέχνη.

   Ο κορυφαίος, ο αρχαιότερος και αυτο­δίδακτος πρωτομάστορας, κατά γενική ομολογία των χωριανών μας, ήταν ο αεί­μνηστος Βαγγέλης Υφαντής. Κοντά του μαθήτευσαν δεκάδες χωριανοί μας, μεταξύ των οποίων και ο παπα-Μήτσος ο οποίος εξελίχτηκε σε εξαίρετος κτίστης. 0 Βαγγέλης Υφαντής προπολεμικά, το έτος 1936, πρωτοστάτησε σε απεργία των μαστόρων που έχτιζαν τα τοιχία αντιστήριξης του δρόμου προς το Παλαιόκαστρο, στα Διπόταμα. Δυστυχώς, όμως, εγκαταλείφθηκε μόνος του στον αγώνα και σύρθηκε στα δικαστήρια από τον εργολάβο, ως πρωταίτιος κωλυσιεργίας, όπου καταδικάστηκε άδικα και αναγκάστηκε να εκποιήσει τα περιουσιακά του στοιχεία για τα έξοδα της καταδίκης του. Η εργατιά πολλά οφείλει στους αγώνες του μπροστάρη μπαρμπα-Βαγγέλη γιατί έτσι καλυτέρεψαν οι εργασιακές τους συνθήκες. Τότε, δούλευαν νύχτα με νύχτα από Δευτέρα έως και το Σάββατο. Γι’ αυτό ο λαός μας, πολύ σοφά, έλεγε: «Σάββατο να 'ναι μάστορα κι ας είν' σαράντα ώρες». Το Σάββατο, συνήθως, γινόταν και η πληρωμή. Έτσι, ο εργαζόμενος ξεκουραζόταν τόσο με την αμοιβή του όσο και με την κυριακάτικη αργία που ακολουθούσε. Δεκάδες ήταν τα έργα που κατασκεύασε ο πρωτομάστορας Βαγγέλης Υφαντής. Όπως ανέφερε ο γιος του Θωμάς, έκτισε την εκκλησία του χωριού μας, τον Άη Γιώργη, το Γυμνάσιο και εκκλησίες στα εξής χωριά: Μαυρίλο, Μερκάδα, Άνω και Κάτω Φτέρη και Αυλάκι. Επίσης, έχτισε και μερικά ξωκλήσια. Δεκάδες ήταν και τα σπίτια που κατασκεύασε με περίσσια τέχνη και αστείρευτο μεράκι. Άλλος σπουδαίος, αυτοδίδακτος πρωτομάστορας ήταν ο Βασίλης Γόνης. Εξαίρετος μαθητής του υπήρξε ο Γιάννης Γόνης που έμαθε όλα τα μυστικά της τέχνης του κτίστη. Γενικά, όλοι οι Αγιωργίτες χτίστες ήταν χρυσοχέρηδες και περιζήτητοι στη δουλειά τους.

Μερικά συνεργεία χωριανών μας ξενιτεύτηκαν στα Επτάνησα για να ξαναχτίσουν τα κατεστραμμένα από τον ισχυρό σεισμό κτίρια. Επειδή, όμως, δε χορηγήθηκαν τα αναμενόμενα στεγαστικά δάνεια, οι εργασίες διακόπηκαν και αναγκάστηκαν να επιστρέψουν, σχεδόν, άπραγοι. Άλλα συνεργεία εργάστηκαν στα χωριά της Θεσσαλίας την περίοδο του καταστρεπτικού σεισμού του Βόλου.

Τα εργαλεία του κτίστη ήταν το μυστρί, το σφυρί, ο μαστρακάς ή πελεκάνος, το μυτερό σφυρί, το καλέμι, το ζύγι, το αλφάδι, το πριόνι και το σκεπάρνι που τα κουβαλούσε μέσα στο σακίδιο του.

Η κατασκευή του σπιτιού γινόταν σύμφωνα με τις υποδείξεις του νοικοκύρη. Πα χαρμάνι στο χτίσιμο της πελεκητής πέτρας χρησιμοποιούσαν συνήθως λάσπη και σπάνια ασβεστοκονίαμα. Τότε, για να χτίσει κάποιος καινούριο σπίτι ήταν σπουδαίο κατόρθωμα, όπως επίσης και να παντρέψει ο γονιός την κόρη του. Και τα δυο χρειάζονται πολλά χρήματα καθώς και μεγάλη υπομονή, κούραση και τύχη. Γι’ αυτό και η παροιμία τονίζει: «Αν δε χτίσεις σπίτι και δεν παντρέψεις κόρη, δεν ξέρεις τι θα πει καημός». 0 νοικοκύρης προτού αρχίσει το χτίσιμο του σπιτιού του καλούσε τον παπά για τον απαραίτητο αγιασμό. Στα θεμέλια που σπιτιού τοποθετούσαν και στις τέσσερις γωνίες από ένα μπουκάλι με αγιασμό. Ακόμη, τηρούσαν το παγανιστικό έθιμο και έσφαζαν ένα αρνί ή έναν κόκορα και με το αίμα τους ράντιζαν τα θεμέλια, για τον ξορκισμό των κακών πνευμάτων. Στη συνέχεια ακολουθούσε φαγοπότι με τη συμμετοχή των μαστόρων. Με την αποπεράτωση του σπιτιού συνήθιζαν να προσφέρουν δώρα στους χτίστες προκειμένου να τους ευχαριστήσουν για την πολύτιμη προσφορά τους.

Παλιά, η εσωτερική επικοινωνία των κατοίκων γινόταν με τα πλακόστρωτα καλντερίμια που έδιναν μια ξεχωριστή ζεστή παραδοσιακή όψη στο περιβάλλον του χωριού μας. Οι Αγιωργίτες κτίστες γνώριζαν καλά και την τέχνη κατασκευής του καλντεριμιού. Δυστυχώς, σήμερα τα εξαίρετα αυτά καλντερίμια, εντελώς αβασάνιστα αντικαταστάθηκαν με το άχαρο τσιμέντο και δε λήφθηκε ιδιαίτερη μέριμνα ώστε να συντηρηθούν και να στολίζουν τα σοκάκια του χωριού μας.

 Πέτρινη κατοικία στον Άη Γιώργη χτισμένη από ντόπιους μαστόρους

 Η παλιά κατοικία του πρωτομάστορα Νίκου Υφαντή που έχτισε ο ίδιος,
στέκει ακόμα ολόρθη και λυγερόκορμη στη γενέτειρα Ζιώψη