ΤΟ ΞΥΛΟΓΛΥΠΤΟ ΤΕΜΠΛΟ
ΚΟΙΜΗΣΗΣ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ
ΠΑΛΑΙΟΚΑΣΤΡΟΥ ΦΘΙΩΤΙΔΑΣ
[Του Ευθυμίου Τάκη & Κολιόπουλου Θανάση]
[Ένα σπάνιο δείγμα λαϊκής τέχνης & Παράδοσης]
1. Ο ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΚΟΙΜΗΣΗΣ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ ΠΑΛΑΙΟΚΑΣΤΡΟΥ
Οι κάτοικοι του Παλαιοκάστρου, εκτός από τα πολλά ξωκλήσια, έχτισαν και αφιέρωσαν το σημερινό υπάρχοντα, κύριο ναό, που βρίσκεται στο κέντρο του χωριού, στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Ο ναός αυτός φέρεται να χτίστηκε μεταεπαναστατικά, πιθανόν το 1885, σύμφωνα με τις κτητορικές επιγραφές, στη θέση ακριβώς που βρισκόταν ο Άγιος Χαράλαμπος, ο οποίος ήταν μικρός και δεν εξυπηρετούσε τους κατοίκους.
Ο ναός κατά τον εμφύλιο πόλεμο υπέστη καταστροφή από βομβαρδισμό. Μάλιστα, κάποια θραύσματα προξένησαν ζημιές και στο εσωτερικό του ναού. Ευτυχώς, μια οβίδα που προσγειώθηκε κοντά στο τέμπλο δεν ενεργοποιήθηκε και έτσι γλίτωσε το τέμπλο.
2. Η ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΤΟΥ ΞΥΛΟΓΛΥΠΤΟΥ ΤΕΜΠΛΟΥ
Το τέμπλο Κοίμησης της Θεοτόκου, σύμφωνα με μαρτυρίες αλλά και με επιγραφές που υπάρχουν εντοιχισμένες στο υπέρθυρο της Ωραίας Πύλης φαίνεται να κατασκευάστηκε από το 1889 έως και την 5η Αυγούστου 1890 από τους πρωτομάστορες ξυλογλύπτες Γεώργιο και Νικόλαο Μηλιώτου, που ήταν πατέρας και γιος. Προέρχονται από τους φημισμένους Ηπειρώτες ξυλογλύπτες-Ταλιαδόρους που μαζί με το συνεργείο τους εγκαταστάθηκαν στο Παλαιόκαστρο για δυο χρόνια περίπου και δουλεύοντας ασταμάτητα, πέτυχαν να δημιουργήσουν το εξαίσιο τέμπλο που σήμερα κοσμεί και χαρίζει μεγαλοπρέπεια στο Ναό Κοίμησης της Θεοτόκου.
Οι διαστάσεις του τέμπλου είναι εντυπωσιακές: 10,20 μέτρα μήκος και 6 μέτρα ύψος το οποίο σαφώς έχει ρωσικές επιδράσεις.
Το ξύλο κατασκευής του ήταν καρυδίσιο, το καλύτερο δηλαδή που χρησιμοποιείται γι’ αυτόν το σκοπό, επειδή σκαλίζεται ομοιόμορφα και όταν στιλβωθεί εμφανίζει θαυμάσιο σκούρο χρώμα. Όλο το ξύλο προ-ήλθε από μία τεράστια καρυδιά που κόπηκε στη θέση «Παλιοκαρυά Ζιόζου-Ταμπούρια». Τα σπουδαιότερα μέρη του τέμπλου επιχρυσώθηκαν και το υπόλοιπο στιλβώθηκε με λούστρο εξαιρετικής ποιότητας, ώστε να δημιουργείται ταιριαστή αντίθεση ανάμεσα στο σκουρόχρωμο ξύλο και στα χρυσωμένα σκαλίσματα. Αργότερα, στην προσπάθειά τους οι κάτοικοι να το συντηρήσουν και να το βελτιώσουν κατά τη γνώμη τους, προέβησαν κατά καιρούς σε κάποιες άστοχες και αδικαιολόγητες παρεμβάσεις.
Το ξυλόγλυπτο αυτό τέμπλο έχει τεράστια συναισθηματική και καλλιτεχνική αξία. Αυτό διαφαίνεται και από το γεγονός ότι τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια, υπεύθυνοι του Βυζαντινού Μουσείου Αθηνών ζήτησαν να το εξαγοράσουν για να το συμπεριλάβουν στη συλλογή του Μουσείου. Φυσικά οι κάτοικοι αρνήθηκαν, συναισθανόμενοι το χρέος που έχουν να το διαφυλάξουν και να το παραδώσουν, ιερό κειμήλιο, στις επερχόμενες γενιές.
3. Η ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΚΤΕΛΕΣΗ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ
Η κατασκευή του τέμπλου πραγματοποιήθηκε, όπως προαναφέραμε, από τους Γεώργιο και Νικόλαο Μηλιώτου, φυσικά με τη συνδρομή των ξυλογλυπτών και μαστόρων του συνεργείου τους. Αν και Ηπειρώτες στην καταγωγή δεν τους εμπόδιζε να οργώνουν τον ελλαδικό χώρο και να μεταβαίνουν όπου τους καλούσαν για να κατασκευάζουν, με την απαράμιλλη τέχνη τους, καταπληκτικά τέμπλα εκκλησιών. Στην περιοχή μας κατασκεύασαν κι άλλα τέμπλα, όπως στην Αγία Τριάδα Ευρυτανίας και στην Παλαιοβράχα Φθιώτιδας.Στο σκάλισμα του συγκεκριμένου τέμπλου Παλαιοκάστρου οι ξυλογλύπτες Μηλιώτου προτίμησαν κυρίως την τεχνική του βαθιού ανάγλυφου και μάλιστα του διαμπερούς – διάτρητου, για να προβάλλεται ζωηρότερα η παράσταση της σύνθεσης. Μερικά σημεία είναι σκαλισμένα με επιφανειακό ανάγλυφο.
Οι εργασίες κράτησαν περίπου δυο χρόνια, αφού το έργο σχεδιάστηκε και εκτελέστηκε εξαρχής για το συγκεκριμένο ναό. Οι πρωτομάστορες Μηλιώτου πρωτοστάτησαν στο φιλοτέχνημα των σχεδίων. Οι ίδιοι σκάλισαν τα σπουδαιότερα τμήματα και καθοδήγησαν τη δουλειά των άλλων βοηθών τους.
Οι συνθέσεις προέρχονται από το φυτικό και ζωικό βασίλειο και πλέκονται με το παγανιστικό πνεύμα που το εκπροσωπούν κυρίως οι φτερωτοί δράκοντες. Πυκνός εξάλλου είναι και ο συμβολισμός των σχεδίων και η σύνδεσή τους με την ορθόδοξη λαϊκή λατρεία.
Η συνολική εικόνα δημιουργεί μια ατμόσφαιρα αρμονίας του κόσμου, όπου θεός και άγιοι, ζώα και λουλούδια, διακοσμητικά σχήματα από καρπούς και φύλλα, αποτελούν μια ταιριαστή ενότητα της ζωής. Κάτω από κάθε φυτικό σύμπλεγμα ή παράσταση ερπετού, ζώου ή πτηνού κρύβεται ή προβάλλεται μια θρησκευτική αλήθεια.
Αφάνταστος πλούτος μορφών, έντονη αναγλυφικότητα και θαυμαστή οργάνωση του συνόλου χαρακτηρίζουν το τέμπλο Κοίμησης της Θεοτόκου Παλαιοκάστρου. Τα εκλεκτότερα σκαλιστά μέρη επιχρυ-σώθηκαν χωρίς φειδώ, δίχως να λογαριαστεί το κόστος μπροστά στο επιθυμητό αποτέλεσμα.
Η επιχρύσωση είναι μια εξειδικευμένη λεπτή τεχνική εργασία. Τα σκαλισμένη μέρη πρέπει να είναι άψογα γυαλισμένα για να δεχτούν ομαλά τα λεπτεπίλεπτα φύλλα χρυσού που επικολλώνται με περίσσια μαεστρία και δεξιοτεχνία. Ο χρυσός αυτός παραμένει αναλλοίωτος στο χρόνο και χαρίζει την αρχοντιά και επιβλητικότητα που αρμόζει σ’ ένα έργο ανθρώπινο, αφιερωμένο με αγάπη και σεβασμό στον οίκο του θεού.
4. Η ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΤΟΥ ΤΕΜΠΛΟΥ
Η θεματική διάρθρωση του τέμπλου ακολουθεί αναλυτικά την παρακάτω ιδιότυπη σειρά:
α. Βάση: Είναι σκαλιστή σε μορφή κορνίζας και δένει αρμονικά με τις πυραμοειδείς σκαλιστές βάσεις των στύλων-πεσσών που διαχωρίζουν τα θωράκια μεταξύ τους.
β. Ποδιά-Θωράκια: Είναι ορθογώνια σκαλιστά πλαίσια στολισμένα περιμετρικά με θαυμάσια γεωμετρική κορνίζα. Πρόκειται για τα πιο όμορφα ξυλόγλυπτα μέρη του τέμπλου. Είναι τριών ειδών και συναλλάσσονται σε όλο το μήκος της ζώνης. Συνολικά είναι οχτώ, τέσσερα για κάθε πλευρά της Ωραίας Πύλης.
Το ένα φέρει στο κέντρο του επτάκερο κηροπήγιο σε ελλειψοειδές πλαίσιο, διακοσμημένο με εξαίσια φυτιόσχημη παράσταση στολισμένη με ρόδακες. Το πλαίσιο του κηροπήγιου υποβαστάζουν στο πλάι του δυο ολόσωμοι άγγελοι με ανοιχτές τις φτερούγες τους. Στην κορυφή της ολόγλυπτης σύνθεσης δυο πτηνά ραμφίζουν τον καρπό του φυτού. Τα πτηνά, οι δυο ρόδακες και οι κεφαλές των αγγέλων φεγγοβολούν λόγω της επιχρύσωσής τους. Οι δυο ρόδακες είναι επιπλέον νεότερα επιχρωματισμένοι με έντονο κόκκινο χρώμα.
Το άλλο θωράκιο φέρει πυκνότερη ανάγλυφη σύνθεση παραστάσεων του φυτικού και ζωικού βασιλείου. Συγκεκριμένα ο φυτικός διάκοσμος αναδιπλώνεται στ’ άκρα και σχηματίζει τέσσερις κύκλους με ισάριθμους ρόδακες. Ένας δικέφαλος αετός με επίχρυσο στέμμα κυριαρχεί στην κορυφή της σύνθεσης. Στο αριστερό του πόδι βαστάζει λόγχη και στο δεξί το βασιλικό σκήπτρο. Ακόμα δυο πετεινάρια τ’ ουρανού κοσμούν τις πάνω περικοκλάδες του φυτού.
Το τρίτο θωράκιο χαρακτηρίζεται από τη γεωμετρική του τελειότητα. Ένας υπερμεγέθης άκανθας με χρυσό ρόδακα και κόκκινο επίχρωμα στο μέσον του, κυριαρχεί πλαισιωμένος από λεπτοκαμωμένο σκαλιστό με χάντρες ρόμβο, που μοιάζει με επιγονατίδιο άμφιο, αφού κρέμεται στην κορυφή από κρίκο και στις άλλες άκρες του φέρει ολόγλυπτες φούντες. Τα υπόλοιπα τριγωνικά μέρη του θωρακίου φέρουν θαυμάσιο φυτικό διάκοσμο με στιλβωμένους ρόδακες.
γ. Κάτω Κεταμπές: Πρόκειται για ξυλόγλυπτες δ ιακοσμήσεις - ταμπλάδες που βρίσκονται μεταξύ των θωρακίων και των Δεσποτικών Εικόνων. Υπάρχουν τεσσάρων ειδών διακοσμήσεις στους ταμπλάδες. Οι λεπτομέρειες του σκαλίσματος και η λεπτεπίλεπτη προσεγμένη επιχρύσωση των κυριότερων σχεδίων, τα καθιστούν από τα ομορφότερα τμήματα του τέμπλου. Η όλη διακόσμηση περιστοιχίζεται από κορνιζοειδές βαρύ πλαίσιο.
Η μία διακόσμηση περιλαμβάνει στο μέσον της ένα επτακέρινο κηροπήγιο με λεπτή επιχρύσωση, προστατευμένο από κυκλική κορνίζα. Δυο ολόχρυσοι άγγελοι κρατούν με χάρη την παράσταση. Το υπόλοιπο τμήμα περιπλέκεται από στιλβωμένα κλαδιά φυτού με χρυσούς ρόδακες.
Η δεύτερη διακόσμηση εμφανίζει ανάγλυφο και επίχρυσο το Άγιο Δισκοπότηρο, στο οποίο υπερίπταται ολόχρυσος Άγγελος Κυρίου. Αριστερά και δεξιά κυριαρχούν οι άσωμες κεφαλές δυο επιχρυσωμένων αγγέλων. Η φυτιόσχημη παράσταση καλύπτει αρμονικότατα το υπόλοιπο πλαίσιο.
Η τρίτη διακόσμηση παριστάνει ένα λεπτεπίλεπτο Άγιο Ποτήριο, με μορφή ανθοδοχείου, απ’ το οποίο ξεπηδάει πλούσια, συμμετρική ανθοστήλη που φέρει πέντε ρόδακες. Η όλη σύνθεση επιχρυσώθηκε πλούσια και οι ρόδακες επιπλέον φέρουν στο μέσον τους στρογγυλή κατακόκκινη επιχρωμάτωση. Δυο θαυμάσια ολόχρυσα πτηνά βρίσκονται εκατέρωθεν της σύνθεσης. Έχουν γυρισμένα, με χαριτωμένο τρόπο, τα κεφάλια τους προς τα πίσω και κρατούν στο ράμφος τους κόκκινο καρπό. Στέκονται ανάλαφρα στα κλαδιά της γλυπτής φυτικής παράστασης, σε στάση αναμονής για φτερούγισμα.
Η τέταρτη και τελευταία φυτιόσχημη παράσταση κυριαρχείται από μια λεπτεπίλεπτη και σπάνια ολόχρυση σύνθεση που αποτελείται από αρχαϊκό κιονίσκο, ιωνικού ρυθμού, απ’ όπου φυτρώνουν εφτά κλαδιά με ισάριθμους χρυσούς καρπούς σε μορφή λεμονιού. Η σύνθεση αυτή καταφανέστατα προβάλλει το συμβολισμό της στενής σχέσης του αρχαιοελληνικού πνεύματος με τον αριθμό εφτά, που θεωρείται ιερός και συμβολικός. Ξεχωριστή θέση κατείχε ο αριθμός αυτός στην Παλαιά Διαθήκη. Εφτά ήταν οι μέρες της δημιουργίας του κόσμου, εφτά μέρες διαρκούσε το Πάσχα και η Σκηνοπηγία, ο Φαραώ στ’ όνειρό του είδε εφτά παχιές και εφτά αδύνατες αγελάδες. Σημάδι για τα εφτά χρόνια ευφορίας της γης και τα εφτά του λιμού. Στην Καινή Διαθήκη το εφτά αναφέρεται κυρίως στην Αποκάλυψη. Εφτά είναι οι εκκλησίες στην Ασία, εφτά οι Αρχάγγελοι, τα πνεύματα και τα Ιερά Μυστήρια.
Και εδώ εμφανίζονται δυο πετεινάρια τ’ ουρανού σε συμμετρική απόσταση μεταξύ τους, απολαμβάνοντας τη τροφή τους σε στάση ηρεμίας. Οι υπόλοιπες ξυλόγλυπτες, στιλβωμένες φυτικές παραστάσεις αποτελούνται από κλήματα και ακάνθους.
δ. Δεσποτικές Εικόνες: Εντυπωσιάζουν με το μέγεθος και την τεχνοτροπία τους. Χωρίζονται μεταξύ τους με υπέροχους, αρχοντικούς, λεπτούς, στιλβωμένους κιονίσκους με θαυμάσια βάση στο σημείο που ενώνονται με του πεσσούς. Στην κορυφή καταλήγουν σε υπέροχο κιονόκρανο στολισμένο με χρυσό φυτικό διάκοσμο, με γαλάζιο φόντο.
Αριστερά της Ωραίας Πύλης βρίσκονται οι εικόνες: της Παναγίας, της Κοίμησης της Θεοτόκου, του Αγίου Νικολάου και του Αγίου Αθανασίου. Δεξιά βρίσκονται οι εικόνες: του ΙΣ – ΧΣ, του Αγίου Ιωάννου Προ-δρόμου, του Αγίου Σπυρίδωνα και των τριών Ιεραρχών.
ε. Πάνω Κεταμπές: Είναι ημικυκλικές ολόγλυπτες αψίδες που στολίζουν το πάνω μέρος των Δεσποτικών ημικυκλικών εικόνων. Οι παραστάσεις προέρχονται από το φυτικό κόσμο και το σκάλισμα χαρακτηρίζεται από την πυκνότητα των παραστάσεων.
στ. Πεσσοί: Είναι σκαλισμένοι στύλοι που χωρίζουν κάθετα τη ζώνη που φέρει τις Δεσποτικές Εικόνες, όπως αναφερθήκαμε παραπάνω. Ακόμη υπάρχουν και οι στύλοι που διαχωρίζουν τα θωράκια. Οι κιονίσκοι αυτοί φέρουν σκαλιστό ανθοδοχείο με δέσμες ανθέων και φύλλα γλυπτής ακάνθου.
ζ. Βημόθυρα της Ωραίας Πύλης: Ασφαλώς είναι τα εντυπωσιακότερα δείγματα της ξυλογλυπτικής τέχνης των σκαλιστάδων Γεωργίου και Νικολάου Μηλιώτου. Το δίφυλλο βημόθυρο της Ωραίας Πύλης χωρίζεται σε τρεις κατά το ύψος ζώνες.
Η πρώτη ζώνη φέρει ομοιόμορφη σε κάθε φύλλο, ορθογώνια γλυπτή διακόσμηση ανθοφόρων κλαδίσκων, όπου στη μέση δεσπόζει κορνίζα που προφανώς προοριζόταν για αγιογράφηση. Σήμερα όμως αυτή έχει επικαλυφτεί με έντονο κόκκινο χρώμα.
Η δεύτερη ζώνη φέρει από ένα γλυπτό όρθιο ταμπλά σε κάθε φύλλο. Η ελλειψοειδής μεγάλη κορνίζα κατασκευάστηκε ασφαλώς για αγιογράφηση. Εκεί όμως τοποθετήθηκε αργότερα και μάλιστα με κακότεχνο τρόπο που δεν ταιριάζει στην φυσιογνωμία του ξυλόγλυπτου έργου, μουσαμαδένια αγιογραφία. Το υπόλοιπο όμως ανάγλυφο φανερώνει την εξαίσια λεπτή τέχνη των σκαλιστάδων. Τέσσερις ολόχρυσες μορφές αγγέλων συνοδεύουν την κορνίζα και αποτελούν ένα ταιριαστό σύμπλεγμα με τους ανθοφόρους διακοσμητικούς κλαδίσκους.
Τέλος μια διάτρητη ελλειψοειδής κορνίζα αποτελεί την στέψη των βημόθυρων. Εντυπωσιακό φαντάζει το σκάλισμα που παριστάνει το Άγιο Ποτήριο να περιστοιχίζεται από τέσσερις αγγέλους με ανοιχτά φτερά και χρυσές κεφαλές.
η. Υπέρθυρα: Τα υπέρθυρα της Ωραίας Πύλης είναι μια εντυπωσιακή σκαλιστή αψίδα που απολήγει σε δύο ημικύκλια με μια παράσταση αγγέλων στη μέση. Οι άγγελοι είναι ολόσωμοι και επιχρυσωμένοι. Έχουν ανοιχτές τις φτερούγες και υποβαστάζουν μια κόκκινη διακοσμητική κορδέλα, πάνω στην οποία στηρίζεται το χρυσό βασιλικό στέμμα. Το στέμμα συμβολίζει την αιώνια βασιλεία του θεού. Η όλη ανάγλυφη σύνθεση διακοσμείται ακόμη από φυτικές παραστάσεις με ολόχρυσους ρόδακες. Το σκάλισμα είναι επιφανειακό, πάνω σε θαλασσί φόντο. Στην προμετωπίδα του υπέρθυρου υπάρχουν σκαλισμένα τα ονόματα των ξυλογλυπτών, καθώς και η ημερομηνία αποπεράτωσης του έργου: «ΕΡΓΟΝ ΓΕ. ΚΑΙ ΝΙ. ΜΗΛΙΩΤΟΥ – ΤΗΝ 5 ΑΥΓ. 1890». Το ότι γράφτηκαν τα ονόματα των καλλιτεχνών είναι ασυνήθιστο γεγονός, επειδή τότε θρησκευτικές και κοινωνικές αντιλήψεις εμπόδιζαν την προβολή τους.
θ. Ρίζα Ιεσσαί: Πρόκειται για μια στενόμακρη ζώνη του τέμπλου όπου δεσπόζει το επιφανειακό σκάλισμα της κυματοειδούς αμπέλου. Τμήμα της «Ρίζας Ιεσσαί» φέρει τα ονόματα των ξυλογλυπτών και την ημερομηνία κατασκευής του τέμπλου «1889.
ι. Δωδεκάορτο: Είναι η ζώνη που εμφανίζει, σε ημικυκλικές φορητές εικόνες, σκηνές από τη ζωή του Χριστού, δίχως ν’ ακολουθεί κάποια συγκεκριμένη σειρά. Δεν απαιτείται εξάλλου. Οι εικόνες αυτές είναι 23 συνολικά. Είναι τοποθετημένες σε ορθογώνιο πλαίσιο που στην κορυφή φέρουν από δύο σκαλιστούς ρόδακες. Οι περισσότερες είναι νεότερες και αντικατέστησαν τις αρχικές για τους λόγους που αναφέραμε.
κ. Η ζώνη του Μυστικού Δείπνου και των Πρωτοπλαστών: Στη θέση αυτή, σύμφωνα με το τυπικό έπρεπε να βρίσκονται οι μικρογραφίες των Προφητών-Αποστόλων και Αγίων. Εδώ όμως παρατηρείται μια ιδιαιτερότητα που ασφαλώς έχει ρωσική επίδραση και οφείλεται στην προσπάθεια των καλλιτεχνών να ανυψώσουν όσο το δυνατό περισσότερο το τέμπλο για εντυπωσιασμό, αλλά και για να καλύψουν το χώρο του Ιερού.
Στο μέσον αυτής της ζώνης κυριαρχεί μια τεράστια, κατά μήκος, ελλειψοειδής σκαλιστή κορνίζα, όπου φιλοξενεί την αγιογραφία του Μυστικού Δείπνου. Αριστερά και δεξιά υπάρχουν άλλες δυο, κατά ύψος, ελλειψοειδείς παρόμοιες κορνίζες, σε μικρότερο όμως μέγεθος. Η αριστερή παρουσιάζει τους πρωτόπλαστους Αδάμ και Εύα στον παράδεισο και η δεξιά την έξωσή τους απ’ αυτόν. Η υπόλοιπη ζώνη φέρει επιφανειακό ανάλαφρο, φυτιόσχημο σκάλισμα.
ν. Η Στέψη: Αναμφίβολα, είναι το τμήμα εκείνο του τέμπλου που συγκεντρώνει τα βλέμματα των ευλαβικών προσκυνητών. Αποτελείται από μια υπέροχη διάτρητη κορνίζα με αντικριστούς, φτερωτούς δράκοντες και είναι στολισμένη με πτηνά σε διάφορες στάσεις και συμβολισμούς. Στο ψηλότερο σημείο υπερίπταται ο σκαλιστός σταυρός με την παράσταση του Εσταυρωμένου Κυρίου. Τα άκρα του σταυρού είναι διαμορφωμένα σε τρίλοβα δισκάρια. Ο σταυρός περιβάλλεται από υπέροχη διάτρητη κορνίζα. Το εντυπωσιακό είναι ότι το σταυρό συνοδεύουν τα σύνεργα της σταύρωσης: οι σκάλες, η λόγχη, το σφυρί…
Τα λυπηρά είναι δυο σκαλιστά εξαπτέρυγα που πλαισιώνουν το σταυρό στη βάση του και από τις δυο πλευρές. Το αριστερό φέρει την εικονογράφηση της Θεοτόκου και το δεξιό του Ιωάννη του Θεολόγου, Λέγονται λυπηρά, απ’ τον αβάσταχτο πόνο που νιώθουν αντικρίζοντας τον Εσταυρωμένο.
Στη βάση του σταυρού εντυπωσιάζουν οι αντικριστοί, πτερωτοί, κουλουριασμένοι δράκοντες. Το φίδι-δράκος έχει αρχαιοελληνική παράδοση στη λαϊκή λατρεία. Η μεταφορά του σαν διακοσμητικού μοτίβου και συμβόλου στη λαϊκή μας τέχνη, αποτελεί συνδετικό κρίκο με το Βυζάντιο και την ελληνική αρχαιότητα. Γενικά ο δράκοντας υποδηλώνει τον Άδη ή το πνεύμα του κακού που καταπάτησε ο Χριστός.
ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΗΓΕΣ
1. «Η θαμμένη ιστορία του φρουρίου του Παλαιοκάστρου», Φώτιος Γκέκας.
2. «Στις πλαγιές του Τυμφρηστού», Χαρ. Παπαγεωργίου.
3. «Ξορκισμός στη λήθη», Τάκης Ευθυμίου.
4. «Νεοελληνική λαϊκή τέχνη», Δ. Σταμέλος.
5. «Ένα άγνωστο λαϊκό ξυλόγλυπτο τέμπλο στο Ροβολιάρη Φθ/δας», Θεοχ. Προβατάκης, εισήγηση στο Α’ Συνέδριο Φθιωτικών ερευνών, Λουτρά Υπάτης.
6. «Η λαϊκή τέχνη του Πηλίου», Κίτσου Μακρή.
7. «Βυζαντινή Αρχαιολογία», Δρανδάκης Νικόλαος, Αθήνα.
ΠΡΟΦΟΡΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Παπα-Γιώργης Ζορμπάς +
- Παπα-Παύλος Καρτέρης
- Γόνης Κ. Βασίλειος +
- Ζορμπάς Γ. Ευάγγελος
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ
Η Φωτογράφηση πραγματοποιήθηκε από τον εισηγητή Ευθυμίου Τάκη και τον Κολιόπουλο Αθανάσιο, ύστερα από άδεια και παρουσία του ιερέα παπα-Παύλου Καρτέρη.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου