Εθελοντές Σαμποτέρ

ΜΙΑ ΑΓΝΩΣΤΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ Β' ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ - ΕΘΕΛΟΝΤΕΣ ΕΛΛΗΝΟΑΜΕΡΙΚΑΝΟΙ ΣΑΜΠΟΤΕΡ

του Σταύρου Μπλούκα

Οι Ελληνοαμερικάνοι εθελοντές σαμποτέρ κατά του κατακτητή

Λίγα λόγια για την Ιστορία του χωριού

Ο Παππάς, το τυπικό αλλά & η Πάππα, είναι το συνηθι­σμένο όνομα του χωριού, στην ντοπιολαλιά της περιο­χής & το συναντάμε βορειοδυτικά του Ν. Φθιώτιδος, ακριβώς πίσω από το οροπέδιο της πρώην λίμνης Ξυνιάδος.

Η παλιότερη θέση του χωριού, από προφορικές μαρτυρίες που έχουμε, από τα ερείπια του οικισμού αλλά και από τα ευρήματα του χριστιανικού νεκροταφείου (1100-1400μ.χ.) βρίσκεται στην περιοχή «Παλιοχώρι». Το ακριβές όνομα δεν μας είναι γνωστό. Πιθανολογείται ότι ήταν «Ελλοπία». Αυτό όμως είναι δουλειά της Αρχαιολογικής έρευνας και σκαπάνης.

Ακριβείς πληροφορίες για το πότε κτίσθηκε το χωριό στη νέα του θέση, δεν υπάρχουν. Η κτίση του πάντως, ανάγεται στο δεύ­τερο μισό του 17ου αιώνα. Με πιθανότερους τους λόγους ελονο­σίας, οι κάτοικοι «ανέβηκαν» πιο ψηλά στους πρόποδες της Ψηλής Ράχης, όπου υπήρχαν αρκετά νερά, δίπλα στο μικρομονάστηρο του Αγίου Νικολάου, εκεί ακριβώς όπου βρίσκεται & σήμερα.

Απέχει 20 χιλιόμετρα απ' τη Μακρακώμη ακολουθώντας το δρόμο Μακρακώμη-Πλατύστομο- Γιαννιτσού- Π. Γιαννιτσού-Πάππα-Σμόκοβο του Ν,Καρδίτσας. Είναι κτισμένο σε υψόμετρο 800 μ.

Προεπαναστατικά πληροφορούμαστε, από τον Γάλλο περιηγητή Πουκεβίλ, ότι ανήκει στα Ευρυτανικά Άγραφα & έχει 40 οικογένειες, αναφέρεται δε ως Παππά (το).Μετά την απελευθέ­ρωση της Θεσσαλίας (1881) υπάγεται στο Δήμο Ταμασίου της επαρχίας Καρδίτσας του Ν. Τρικάλων. Το 1881 αναφέρεται με 123 κατοίκους, το 1928 έφθασε τους 400, στην απογραφή του 1971 έχει 306 κατοίκους, το 1991 μετρήθηκαν 135 κάτοικοι & 166 κάτοικοι στην απογραφή του 2001, πολύ λιγότερους βέβαια το χειμώνα. Καλύπτεται με υπέροχα δρυοδάση, καστανοδάση, πουρνάρι & πλατανοδάση στις ποταμιές.

Μέχρι το 1919 ήταν συνοικισμός της κοινότητας Καΐτσας & έβγαζε πάρεδρο στο Δήμο Ταμασίου.

Η κοινότητα αναγνωρίστηκε με το Β.Δ. της 14-3-1919 (ΦΕΚ 66/Α της 22-3-1919). Ως το 1974 ανήκει διοικητικά & εκκλησια­στικά στο Ν. Καρδίτσας. Το 1956 ο τότε Νομάρχης έδωσε εντο­λή σε όσα χωριά ( & ήταν πολλά αυτά ) είχαν ονόματα με τούρ­κικη προέλευση να προτείνουν νέα ονόματα. Ο τότε Πρόεδρος του χωριού Ι. Γ. Ρίζος, νομίζοντας ότι η προέλευση του ονόμα­τος Πάππα είναι τούρκικη -συζητώντας με τον δάσκαλο Λ. Ρέππα - πρότειναν το όνομα Μεσοχώρι. Με το όνομα Μεσοχώρι παρέμεινε ως το 1986 ώσπου μετά από πρόταση κατοίκων & απόφαση του κοινοτικού συμβουλίου το γνωμοδοτικό συμβού­λιο τοπωνυμιών του Υπουργείου Εσωτερικών επανέφερε το όνομα του χωριού σε Παππάς (ο). Η κοινότητα αποσπάσθηκε απ' την επαρχία & το Ν. Καρδίτσας & υπάγεται στην επαρχία & το Ν. Φθιώτιδας. (Ν.Δ. 479/1974. ΦΕΚ 187/Α2.7.1974).

Χωριό με έντονη την αγροτική & κτηνοτροφική παραγωγή, δεν έθρεψε μόνο τους κατοίκους του αλλά τροφοδότησε & άλλα κοντινά χωριά. "Σιτοβολώνας της περιοχής" είχε χαρα­κτηρισθεί σε δύσκολες εποχές.

Στην κατοχή της χώρας από τα φασιστικά στρατεύματα του άξονα φιλοξένησε Ελληνοαμερικανική Στρατιωτική Αποστολή Μηχανικού. Αυτή με δύναμη ανταρτών της Εθνικής Αντίστα­σης ανατίναξε σήραγγες, & πολλά χιλιόμετρα σιδηροδρομικής γραμμής & έτσι απέκοψαν τη σιδηροδρομική σύνδεση & καθυ­στέρησαν τον ανεφοδιασμό των κατακτητών του Ρόμελ προς την Αφρική.

ΠΑΠΠΑ 1944. ΟΙ ΕΛΛΗΝΟΑΜΕΡΙΚΑΝΟΙ ΕΘΕΛΟΝΤΕΣ ΣΑΜΠΟΤΕΡ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΚΑΤΑΚΤΗΤΗ

Το Δημοτικό Σχολείο Πάππας - Κατάλυμα των εθελοντών

1943. Ήταν η εποχή που η μπότα του κατακτητή κυριαρχού­σε στα Ευρωπαϊκά εδάφη. Στην Αμερικανική Ήπειρο οι ψυχές των Ελληνοπαίδων - με τα ιδεώδη της Δημοκρατίας και της Ελευθερίας βαθιά ριζωμέ­να μέσα τους - φτερουγίζουν για εθελοντικό αγώνα και για το διώξιμο του κατακτητή από τα πάτρια εδάφη.

Τότε είναι που γίνεται δεκτό το αίτημα τους από την Αμερι­κανική κυβέρνηση να συγκροτηθεί ένα σώμα από Ελληνόπαιδες οι οποίοι μετά από εκπαίδευση θα έρθουν στην Ελλάδα και θα αντιπαρατεθούν με τον εχθρό.

Γίνεται συνεννόηση του Προέδρου Ρούσβελτ και του Έλλη­να πρωθυπουργού Τσουδερού (που βρίσκεται στο Κάιρο ) και με άκρα μυστικότητα συγκροτείται το παραπάνω σώμα.

Καλοκαίρι του 1943, αρχίζουν τα γυμνάσια για να σφυρηλα­τηθεί στρατιωτικά το σώμα. Στο Αμερικανικό στρατόπεδο υψώ­νονται, για πρώτη φορά, δυο σημαίες. Η Αμερικάνικη και η Ελληνική. Εκεί ανακοινώνεται πως η αποστολή έχει πολλούς κινδύνους και οι απώλειες μπορεί να φθάσουν έως και το 96%. Από τους 1800 νέους, που δηλώνουν αρχικά, μένουν τελικά για την αποστολή μόνο οι 120.

Το τάγμα ονομάζεται 122ο τάγμα γιατί απέχει χρονικά 122 χρόνια από το 1821. Χωρίζονται σε πέντε ομάδες με ισάριθμους, περίπου, άνδρες. Μετά από δύσκολα γυμνάσια αποφασίζεται σε συνεννόηση με τις συμμαχικές δυνάμεις να αποβιβαστούν στην κατεχόμενη Ελλάδα για να αρχίσουν το δύσκολο έργο τους. Η αναφορά μας γίνεται για την ομάδα 2671 των προσωρινών ταγ­μάτων αναγνώρισης & τη μονάδα ΙΙ, με επικεφαλής τον τότε υπολοχαγό Τζον Γιάνναρη, μόλις 22 χρόνων.

Αρχές του 1944, η ομάδα μεταφέρεται στην Αίγυπτο (23 Ιανουαρίου του 1944) και από κει στην Ιταλία από όπου αποβι­βάζεται στην Ήπειρο, κοντά στην Πάργα.

Τίθεται επικεφαλής μιας ομάδας Ελληνοαμερικανών εθελο­ντών και Ελλαδιτών ανταρτών, δυο μέρες πριν τη συμμαχική απόβαση στη Νορμανδία. Κωδικός της αποστολής «Σπάστε τους». Το έργο τους είναι κάποιες πράξεις αιφνιδιασμού, με προσβολή γεφυρών, εχθρικών αμαξοστοιχιών, γενικά σαμπο­τάζ κατά των φαλαγγών Γερμανικών αυτοκινήτων που μετέφε­ραν ορυκτό χρώμιο (από τα μεταλλεία Δομοκού) στη Γερμανία, τόσο απαραίτητο για τα ανταλλακτικά των αεροπλάνων της Λουφτβάφε. Επίσης βασικός στόχος τους ήταν η αποκοπή του άξονα Γερμανία-Αθήνα-Β. Αφρική.

Ιούνιος 1944. Μετά από περπάτημα 14 «μερόνυχτων» - περ­πατούν μόνο νύχτα- φτάνουν στο Φουρνά Ευρυτανίας και από εκεί στην Πάππα. Το χωριό επελέγη από τους υπεύθυνους της ολιγομελούς συμμαχικής βάσης διαβιβάσεων που είχε έδρα την Π. Γιαννιτσού, (διπλανό χωριό, στην κορυφογραμμή της Όρθρυος) με βασικά κριτήρια ότι ήταν απομονωμένο και ότι ήταν σχετικά κοντά στο σιδηροδρομικό άξονα Αθηνών - Θεσ­σαλονίκης περί την τ. λίμνη Ξυνιάδα, δέκα περίπου χιλιόμετρα.

   Οι Ελληνοαμερικανοί εθελοντές είχαν έδρα-κατάλυμα το Δημοτικό Σχολείο και από εδώ με ντόπιους οδηγούς ως ανι­χνευτές μονοπατιών - πάντα νυχτερινές ώρες- κάνανε πολλές επιχειρήσεις στον τομέα ευθύνης τους από το Ν. Μοναστήρι έως το Γοργοπόταμο.



Γιάννης Γιάνναρης



 Αξίζει να μνημονεύσουμε τα ονόματα των εθελοντών σαμποτέρ, τα οποία είναι: «Καπετάνιος» τους ο τότε υπολοχαγός -  Γιάννης Γιάνναρης. Οι Ελληνοαμερικανοί εθελο­ντές σαμποτέρ της ΙΙ ομάδος είναι: Δημήτριος Μ. Αποστολόπουλος, Βερνάρδος Φ. Μπρέντν, Μιχάλης Γ. Κονντούρης,Γιώργος Ψ. Κυπριώτης, Στέφανος Ι. Φιλιππίδης, Πέτρος Μ. Μοσχόπουλος, Θεόδωρος Ν. Μαρκίδης, Ιωάννης Ε. Τσονδερός, Σταύρος Π. Μαρθιάκης, Δημήτρως Μ. Ζόνας, Αλέκος Χ. Ούρκουλας, Λουίς Γ. Λινάρης, Κώστας Λ. Πάλανς, Ηρακλής Ι. Ζεμπράκης, Χρήστος Σκιριώτης, Κώστας Α. Θεοδώρου, Σπύρος Τ. Ταφλάμπας, Δημήτριος Κ. Αλεξάτος, Γιώργος Σ. Τηνιακός, Δημήτριος Φράνγκας, Μιχάλης Τσιρμούλας (σκοτώθηκε στη μάχη 6/9/1944) & Άγγελος Η. Καλυγιάς.

Βασικό μέλημα τους, - εκτός από τις ίδιες τις επιχειρήσεις τους- είναι, πως δεν θα τους ανακαλύψουν και δεν θα έχει αντί­ποινα το χωριό. Και τα κατάφεραν. Μείνανε στο χωριό περίπου έξη μήνες, δέθηκαν με τους κατοίκους, αγαπήθηκαν και τους αγάπησαν.

Κάνανε όλες τις επιχειρήσεις τους (14 τον αριθμό, τις οποί­ες έχουμε από το προσωπικό αρχείο του Κου Γιάνναρη) με ελά­χιστες απώλειες.

Ενδεικτικά αναφέρουμε λίγα στοιχεία από κάποιες επι­χειρήσεις.

1η Επιχείρηση. Στύρφακα Λιανοκλαδίου, 22-26 Ιουλίου 1944. Στόχος που επετεύχθη, ο εκτροχιασμός τρένου με Γερμανούς αφού καταφέρνουν να περάσει προπορευόμενο τρένο γεμάτο Έλληνες πολίτες.

2η Επιχείρηση. 31-Ιουλίου 1944. Παρόμοια αποστολή στην περιοχή κοντά στο Γοργοπόταμο. Κάηκαν όλα τα αυτοκίνητα που ήταν στο τρένο και σκοτώθηκαν όλοι οι Γερμανοί.

 9η Επιχείρηση, 6-7 Σεπτεμβρίου '44. Πλησίον του χωριού Δερελή, το σημερινό Περιβόλι Ξυνιάδος, επιχειρούν ενάντια σε Γερμανικές αμαξοστοιχίες. Ο τεχνικός ανιχνεύσεων του Αμερι­κανικού στρατού Μιχάλης Τσιρμούλας σκοτώνεται.

Ο συνολικός απολογισμός των καταστροφών είναι μεγάλος για μια τόσο μικρή ομάδα. Τα στοιχεία είναι από τα Γερμανικά αρχεία. Ανατινάζονται και καταστρέφονται περίπου 14 χιλιόμε­τρα σιδηροτροχιών, καταστρέφονται πολλές Γερμανικές αμαξοστοιχίες, σκοτώνονται περίπου 800 Γερμανοί στρατιώτες και φυσικά καθυστερεί ο ανεφοδιασμός του Ρόμελ στην Αφρική, σημαντικός παράγων στην τελική έκβαση του πολέμου.

Τα μόνα δυσάρεστα γεγονότα είναι ο χαμός του Μιχάλη Τσιρμούλα & ο σοβαρός τραυματισμός του αρχηγού της ομά­δος από νάρκη, κοντά στο χωριό Περιβόλι Ξυνιάδος. Επί δέκα μερόνυχτα τραβιέται αιμόφυρτος & αβοήθητος στα πουρνάρια, αφού και οι ντόπιοι τσοπάνηδες που τον εντόπισαν τα σκυλιά τους τον αφήνουν στη μοίρα του, περνώντας τον για Γέρμανό.(Φορούσε Γερμανική στολή παραλλαγής, ). Για καλή του τύχη δυο κοπέλες τον μεταφέρουν σε καλύβα και από κει γυναί­κες πατριώτισσες σε ξυλοκρέβατο στην Πάππα-Σμόκοβο και από κει στο αεροδρόμιο των Αγράφων στο οροπέδιο της Νευρόπολης.

Στις 18 Σεπτεμβρίου του 1944 ο υπολοχαγός Γιάνναρης μετα­φέρθηκε στην Ιταλία, από ένα Βρετανικό R.A.F. Lysander με πιλότο τον ατρόμητο F.O. Norman H. Attenborrow που τόλμησε να πετάξει απροστάτευτος σε περισσότερα από 500 μίλια για να «σηκώσει» τον υπολοχαγό Γιάνναρη, που αντικαταστάθηκε από τον πρώτο Lt. Nickolas Pappas  του Group III  & ανέλαβε υπη­ρεσία στις 25 Σεπτεμβρίου του 1944. Από την Ιταλία μεταφέρε­ται σε Αμερικανικό πλοίο - Νοσοκομείο.

Τον είχαν ξεγραμμένο. Για τρία χρόνια σχεδόν βρίσκεται στα νοσοκομεία, ώσπου τελικά σώζεται. Η μοιραία συνάντηση με τον πιλότο-σωτήρα του Κου Γιάν­ναρη πραγματοποιείται 50 χρόνια αργότερα μετά από πολύ ψάξιμο του υπολοχαγού Γιάνναρη. Απασχολεί τα Βρετανικά και Αμερικανικά Μ.Μ.Ε. όπου δίνεται μεγάλη δημοσιότητα.

Ο συγχωριανός μας Κος Κ. Ρέππας που ζει στο Σικάγο (πόλη στην οποία ζει και ο Κος Γιάνναρης), γνωρίστηκε μαζί τους και μας έφερε σε επαφή.

   Ο Κος Γιάνναρης που τώρα μετράει 87 χρόνια πάνω του ήρθε μετά από πρόσκληση μας στην Πάππα μετά από 63 χρόνια στις 6 Νοέμβριου 2007. Τότε πραγματοποιήσαμε, προς τιμήν των. μαζί με το Δήμο Μακρακώμης μια εκδήλωση αντάξια των πράξεων τους. Δώσαμε έτσι στη δημοσιότητα ένα θέμα που ήταν καλά κρυμμένο, από τη σεμνότητα των ίδιων των πρωταγωνι­στών του, έτσι ώστε ο ιστορικός του μέλλοντος να έχει επαρκή στοιχεία.

Επίσης μας δόθηκε από τους πρωταγωνιστές Ελληνοαμερικανούς σαμποτέρ το φωτογραφικό υλικό, το οποίο φιλοξενού­με στο ισόγειο του Δημοτικού Σχολείου, ως έκθεση φωτογραφι­κών ντοκουμέντων.

Μελλοντικός μας στόχος σε συνεργασία με το τμήμα Ιστορίας και Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών να δημιουργήσουμε ένα θεματικό Μουσείο για την παραπάνω ιστορία και τους αγώ­νες των αποδήμων συμπατριωτών μας.

Βιβλιογραφία:

ΥΑΝΝΙS – By John (Yannis) Giannaris.

Άρθρο του Υποστράτηγου ε.α.  Λ.Χ. Κωνσταντινίδη.

Εφημερίδα Ομογένεια - Ν. Υόρκη, Ιανουάριος 2006.

Συνέντευξη του Κου Γ. Γιάνναρη στον Νίκο Ζαβέρο για την Ομογενειακή Εφημερίδα «Ελληνική Φωνή». (1-11-2005)