Αρχαιολογικό Μουσείο Λαμίας

Αρχαιολογικό Μουσείο Κάστρου Λαμίας

(της Έ. Καράντζαλη, αρχαιολόγου)

Το Αρχαιολογικό Μουσείο Λαμίας στεγάζεται σε ένα εντυπωσιακό κτήριο της εποχής του Όθωνα, το οποίο λειτουργούσε ως Στρατώνας και βρίσκεται στην κορυφή του λόφου του κάστρου της Λαμίας. Οι συλλογές του μουσείου περιλαμβάνουν αρχαιολογικά ευρήματα από ανασκαφικές έρευνες στην Φθιώτιδα και Ευρυτανία. Χαρακτηριστικά ευρήματα περιέχονται σε δώδεκα θεματικές ενότητες, οι οποίες καλύπτουν ολόκληρη την προϊστορική και την ιστορική περίοδο, έως τα ρωμαϊκά χρόνια. Τα ευρήματα δίνουν μια εικόνα για την ιστορία της περιοχής, η οποία περιλαμβάνει τμήματα της αρχαίας Φωκίδας, της ανατολικής Λοκρίδας, της Δωρίδας, της Αχαΐας, της Φθιώτιδας και της Μαλίδας (περιοχή Μαλιακού κόλπου). 

Όλες οι ενότητες παρουσιάζουν σημαντικά εκθέματα, χαρακτηριστικά της ανθρώπινης πολιτιστικής συμπεριφοράς σε κάθε χρονική περίοδο. Περαιτέρω θεματική ταξινόμηση των εκθεμάτων, με αναφορές στην ένδυση, τον οπλισμό, τη λατρεία, ταφικά έθιμα συγκεκριμένων περιόδων, επαυξάνουν τον σκοπό του μουσείου, που είναι κυρίως η προβολή της πολιτιστικής μας κληρονομιάς και η κατανόηση από το ευρύ κοινό του τρόπου της ανθρώπινης συμπεριφοράς και δράσης σε κάθε χρονική περίοδο, μέσα από αντικείμενα καθημερινής ζωής και τέχνης.  Η προϊστορία της περιοχής παρουσιάζεται μέσα από χειροποίητα αγγεία, πήλινα ειδώλια, λίθινα εργαλεία, κοσμήματα και σφραγίδες, από τα οποία αντλούνται πληροφορίες για την καθημερινή ζωή των ανθρώπων και για τις καλλιτεχνικές τους δεξιότητες. Εξαρτήματα γυναικείας και ανδρικής ενδυμασίας, οπλισμός (κράνος από δόντια κάπρου), κοσμήματα, αγγεία και εργαλεία προσφέρουν πληροφορίες για τον τρόπο ζωής στη μυκηναϊκή εποχή και την ευμάρεια των ανθρώπων, ενώ κάποια από τα ευρήματα αποτελούν δείγματα εξαίρετης τέχνης. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα κτερίσματα τάφων της υπομυκηναϊκής και γεωμετρικής περιόδου, όπου μέσα από αναπαραστάσεις τάφων δίνεται μια εικόνα του τρόπου ταφής και των ταφικών εθίμων, ενώ η αρχαϊκή περίοδος εκπροσωπείται από αρχιτεκτονικά μέλη και αφιερώματα που βρέθηκαν στο ιερό της Άρτεμης στο Καλαπόδι Λοκρίδας. 

Συνεχίζοντας την περιήγηση στο χώρο του μουσείου, εντύπωση προκαλούν θαυμάσια δείγματα αγγείων κλασικής και ελληνιστικής περιόδου («μεγαρικοί σκύφοι», αττικά ερυθρόμορφα και αγγεία από τη Βοιωτία και Κόρινθο, γυάλινα αγγεία), καθώς και σπουδαία έργα κοροπλαστικής, προερχόμενα από μήτρες. Τέλος, ο επισκέπτης ανακαλύπτει διάφορα γλυπτά εξαίρετης τέχνης (αγάλματα και επιτύμβια μνημεία) αλλά και νομίσματα των πόλεων της Φθιώτιδας.  Το Αρχαιολογικό Μουσείο Λαμίας υπάγεται στη ΙΔ΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, με το προσωπικό της οποίας λειτουργεί καθημερινά, εκτός Δευτέρας και Κυριακές χειμερινής περιόδου (είσοδος με εισιτήριο). Στη σύγχρονη αίθουσα διαλέξεων που λειτουργεί στο ισόγειο του κτηρίου οργανώνονται συνέδρια όλων των ειδικοτήτων και διαλέξεις επιστημόνων. Τέλος στο μουσείο γίνονται ξεναγήσεις σχολείων, επιστημόνων, επισήμων, κλπ. 

Μόνιμη Έκθεση του Μουσείου 

Η μόνιμη έκθεση του Αρχαιολογικού Μουσείου Λαμίας περιλαμβάνει αρχαιολογικό υλικό που προέρχεται κατά κύριο λόγο από ανασκαφές των τελευταίων χρόνων, σωστικές και συστηματικές, στην περιοχή της Φθιώτιδας. Το υλικό αντιπροσωπεύει χρονολογικά όλα τα στάδια του πολιτισμού, που έχουν βεβαιωθεί και στον υπόλοιπο ελλαδικό χώρο και κλιμακώνεται χρονολογικά από τη Νεολιθική μέχρι και τη Ρωμαϊκή Εποχή. Η οργάνωση της έκθεσης στηρίζεται στο διαχωρισμό των εκθεμάτων στις βασικές χρονολογικές ενότητες, οι οποίες καταλαμβάνουν έκταση ανάλογη του πλήθους των ευρημάτων. Για τις πρώτες προϊστορικές περιόδους (Νεολιθική, Πρωτοελλαδική, Μεσοελλαδική) το υλικό είναι περιορισμένο, καθώς λίγες θέσεις που ανήκουν χρονολογικά στις παραπάνω περιόδους έχουν ανασκαφεί μέχρι τώρα. Αντίθετα άλλες εποχές (Μυκηναϊκή, Κλασική, Ελληνιστική) αντιπροσωπεύονται έντονα μέσα από πολλαπλά ευρήματα.  Χαρακτηριστικά ευρήματα περιέχονται σε δώδεκα χρονολογικά ανεπτυγμένες ενότητες, που παρουσιάζουν πτυχές της ανθρώπινης δραστηριότητας και εξέλιξης μέσα από τα υλικά πολιτιστικά κατάλοιπα. Η έκθεση παρουσιάζει μεγάλο αριθμό αγγείων, ταξινομημένων χρονολογικά και τυπολογικά ανάλογα με τη χρήση τους (οικιακή, ταφική, τελετουργική). Στο ίδιο σκεπτικό έχει παρουσιαστεί και η μεταλλοτεχνία, η κοροπλαστική και οι υπόλοιποι τομείς της τέχνης. Για την 'Υστερη Εποχή του Χαλκού και τη γεωμετρική περίοδο έχουν δημιουργηθεί για λόγους διδακτικούς, επιμέρους ενότητες με τα εξαρτήματα ενδυμασίας και κόσμησης. Για τους ίδιους διδακτικούς λόγους εκτίθεται αρχαϊκός βωμός με τα αφιερώματα, όπως βρέθηκαν στην ανασκαφή του ιερού της Αρτέμιδος στο Καλαπόδι, αναπαραστάσεις κλασσικών και ελληνιστικών τάφων, αναπαράσταση στέγης αρχαϊκού ναού και στέγης με κορινθιακές κεραμίδες. Σε ιδιαίτερη προθήκη για την οικονομία εκτίθενται προνομισματικές μορφές χρήματος, κοπές φθιωτικών πόλεων, νομίσματα ξένων κοπών κλπ.  Η μόνιμη έκθεση του Αρχαιολογικού Μουσείου Λαμίας προβάλει την πολιτιστική κληρονομιά της περιοχής και την πολιτιστική διαδρομή της στις διάφορες χρονικές περιόδους. Η παρουσίαση των εκθεμάτων την κάνει προσιτή και κατανοητή τόσο στο επιστημονικό όσο και στο ευρύ κοινό.

Ενότητες της Έκθεσης Νεολιθική Εποχή (6700 - 3700 π.Χ.):   Μέσα σε μια μεγάλη προθήκη παρουσιάζονται χειροποίητα αγγεία καθημερινής χρήσης, πήλινα ειδώλια, νεολιθικά κοσμήματα και εργαλεία. Εποπτικό υλικό με αναπαράσταση του τρόπου χρήσης των εργαλείων και τυπολογία νεολιθικών αγγείων που απαντώνται στη Φθιώτιδα συμπληρώνουν αυτή τη μικρή ενότητα.

Πρωτοελλαδική Εποχή (3700 - 2100 π.Χ.):  Στην ενότητα αυτή γίνεται προσπάθεια ανασύνθεσης της ιστορίας της περιοχής στην Πρωτοελλαδική εποχή μέσα από πήλινα χειροποίητα αγγεία, λίθινα εργαλεία και ειδώλια. Ένα χάλκινο σκουλαρίκι προκαλεί ιδιαίτερο ενδιαφέρον, καθώς αποτελεί το μοναδικό χάλκινο εύρημα από την περιοχή.

Μεσοελλαδική Εποχή (2100/1900 - 1600 π.Χ.):  Στην προθήκη της Μεσοελλαδικής Εποχής εκτίθενται κατά κύριο λόγο χειροποίητα με σκούρα και θαμπή επιφάνεια (αμαυρόχρωμα) και τροχήλατα αγγεία, πολλά από τα οποία ανήκουν στη λεγόμενη μινυακή κεραμική με τη στιλπνή επιφάνεια. Εντυπωσιάζει επίσης ένα σπάνιο εύρημα, μια σφραγίδα από στεατίτη. 

Υστεροελλαδική Εποχή (Μυκηναϊκή - Υπομυκηναϊκή, 1600 - 11ος αι. π.Χ.):  Η ενότητα της μυκηναϊκής εποχής δίνει στοιχεία για την ενδυμασία, τον οπλισμό, τα ταφικά έθιμα και την τέχνη στην περιοχή. Όπλα, εργαλεία, κοσμήματα και αντικείμενα καλλωπισμού (περιδέραια, πόρπες, περόνες, σκουλαρίκια), χαρακτηριστικά αγγεία της εποχής παρουσιάζονται στις προθήκες, ενώ μέσα από αναπαραστάσεις κιβωτιόσχημων και θαλαμωτών τάφων αντλούνται πληροφορίες για τη μορφή των δυο αυτών ταφικών τύπων. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν ένα κράνος από δόντια κάπρου, ένα χρυσό διάδημα και ένα όστρακο μυκηναϊκού κρατήρα που φέρει παράσταση πολεμικού πλοίου και πολεμιστών, στοιχείο που είναι ιδιαίτερα σπάνιο για τη μυκηναϊκή τέχνη. 

Πρώιμη Εποχή του Σιδήρου (10ος - 8ος αι. π.Χ.):  Κτερίσματα από ταφές δίνουν πληροφορίες για την υπομυκηναϊκή και γεωμετρική περίοδο στην περιοχή, ενώ αναπαραστάσεις των χαρακτηριστικών τάφων της εποχής (κιβωτιόσχημοι, θολωτοί και ταφικοί πίθοι) για την τυπολογία των τάφων, την κατασκευή τους και τα ταφικά έθιμα. 

Αρχαϊκή Εποχή - Ιερά (7ος, 6ος - αρχές 5ου αι. π.Χ.):  Η ενότητα αυτή καλύπτεται κυρίως από ευρήματα που ήρθαν στο φως με την απακάλυψη του ιερού της Άρτεμης και του Απόλλωνα στο Καλαπόδι της Λοκρίδας. Πρόκειται για ένα ιερό, που η λατρεία του ανάγεται στα μυκηναϊκά χρόνια. Αφιερώματα (τρίποδες, ειδώλια, όπλα, αγγεία), αρχιτεκτονικά μέλη από τους δυο ναούς του ιερού και ένας βωμός μαζί με τα αφιερώματά του αποδεικνύουν τη σημασία του ιερού για τους Φωκείς. 

Κλασσική, Ελληνιστική Εποχή (5ος - 2ος αι. π.Χ.):  Η ενότητα αυτή διαχωρίζεται σε μικρότερες υποενότητες που αντικατοπτρίζουν τομείς της καθημερινής ζωής και της τέχνης. Θαυμάσια δείγματα μεγαρικών σκύφων, αττικών ερυθρόμορφων, μελαμβαφών αγγείων, σημαντικά έργα κοροπλαστικής από τις περιοχές της Λοκρίδας και του Αχινού, οι οποίες διέθεταν στην αρχαιότητα σημαντικά εργαστήρια κοροπλαστικής, και εντυπωσιακά γυάλινα αγγεία αποδεικνύουν τις διάφορες επαφές της περιοχής, τις επιρροές αλλά και την καλλιτεχνική εξέλιξη των τοπικών εργαστηρίων. 

Οικονομία:  Μέσα από τα νομίσματα των πόλεων της Φθιώτιδας, αλλά και από νομίσματα άλλων πόλεων του ελλαδικού χώρου διαγράφεται μια ακόμη πτυχή της ιστορίας της περιοχής, αυτή των οικονομικών και εμπορικών συναλλαγών. 

Γλυπτική (4ος αι. π.Χ. - 3ος αι. μ. Χ.): Η γλυπτική εκπροσωπείται κατά κύριο λόγο από επιτύμβιες στήλες, λάρνακες και διάφορα άλλα έργα, τα οποία προέρχονται από τα νεκροταφεία της Λοκρίδας.   

Πηγή: Υπουργείο Πολιτισμού «ΟΔΥΣΣΕΥΣ»   

Επιμέλεια-Ανάρτηση: Τάκης Ευθυμίου

Αρχή φόρμας