Η μετεπαναστατική σύσταση του Νομού Φθιώτιδας

Η μετεπαναστατική σύσταση & εξέλιξη

του Νομού Φθιώτιδας

Πηγή: «Σκαμνός-Στην καρδιά της Ρούμελης»

Ο Τουριστικός και Επαγγελματικός οδηγός του Νομού Φθιώτιδος, του αείμνηστου συντοπίτη μας Γιάννη Καρπούζη, περιλαμβάνει άκρως ενδιαφέροντα στοιχεία για τη δη­μιουργία και τις μεταβολές που συντελέσθηκαν με το πέρασμα του χρόνου, λίγο μετά την επανάσταση και μέχρι το πρόσφατο παρελθόν στη σύσταση και διάρθρωση σε δήμους του δικού μας Νομού, του Νομού Φθιώτιδος. Η φιλότιμη αυτή προσπάθεια στηρίχθηκε σε στοιχεία του Ελευθερίου Σκιαδά (Ιστορικό διάγραμμα των δήμων της Ελλάδος 1833-1912, Αθήνα 1993, Έκδοση του υπουργείου Εσωτερικών).

Ο Νομός Λοκρίδας και Φωκίδας σχηματίσθηκε το 1833 με τις μέχρι τότε επαρχίες Ζητουνίου, Πατρατζικίου, Λοιδωρικίου, Μαλανδρίνου, Ταλαντίου, Βουδουνίτσης, Σαλώνων και Γαλαξειδίου, και σχηματίσθηκαν 4 επαρχίες: Φθιώτιδος με έδρα το Ζητούνι (Λαμία), Δωρίδος με έδρα το Λοιδωρίκι, Λοκρίδος με έδρα το Ταλάντιον (Αταλάντη) και Παρνασσίδος με έδρα τα Σάλωνα (Άμφισσα). Έδρα του Νομού ήταν η Άμφισσα.

Το 1845 ονομάσθηκε Νομός Φθιώτιδος και Φωκίδος και ορίσθηκε έδρα η Λαμία. Το 1899 σχηματίσθηκε ο Νομός Φωκίδος. Το 1909 ανασυστάθηκε ο Νομός Φθιώτιδος και Φωκίδος και η επαρχία Δομοκού που είχε προσαρ­τηθεί στο Νομό Φθιώτιδος το 1899, υπήχθη στο Νομό Λαρίσης.

Επαρχία Φθιώτιδος

Σχηματίσθηκε το 1833 από τις μέχρι τότε επαρχίες Ζητουνίου και Πατρατζικίου, με έδρα το Ζητούνι και είχε 14 Δήμους: Λαμίας, Φαλάρων, Κρεμα­στής Λαρίσης, Πτελεατών, Πυράσσου, Κορώνειας, Τράχινος, Οιτών, Αλόπης, Υπάτης, Καλλιέων, Μακρακωμητών, Σπερχειάδος και Μάκριδος-Παραχελωϊτών.

Το 1836 είχε τους εξής 15 Δήμους: Λαμιέων, Φαλάρων, Κρεμαστής Λαρί­σης, Πτελεατών, Πυράσσου, Οιτών, Ροδοντίων, Δρυόπων, Υπάτης, Ομιλαίων, Τυμφρηστού, Μακρακωμητών, Σπερχειάδος, Παραχελιώτιδος και Καλλιέων.

Το 1841 απαρτίζεται από μόνον 10 Δήμους: Αμαλιαπόλεως, Πτελεατών, Κρεμαστής Λαρίσης, Φαλάρων, Λαμιέων, Ηρακλειωτών, Μακρακωμητών, Υπάτης, Τυμφρηστού και Σπερχειάδος.

Δήμος Λαμιέων

Σχηματίσθηκε με το ΒΔ (=Βασιλικό Διάταγμα) 08.04.1835 με έδρα το Ζη­τούνι (Λαμία) και 2.792 κατοίκους. Η Λαμία είχε 1.425 κατοίκους. Είχε τα χωριά: Ταράτσα 37 κατ., Φούρκα Δερβένι 118, Τσουπανλάτα 118, Νταΐτσα ή Δαΐτσα 205, Μπεκί 22, Καλύβια 132, Σαρκλάκι 147, Κόμμα 152, Αλαμάνα 29, Μεγάλη Βρύση 67, Σαρμουνσακλή 113, Μακρολίβαδο, Τσίρμπεη ή Ιμίρ-μπεη 152.

Με το ΒΔ 27.10.1836 καταργήθηκε ο Δήμος Κορώνειας και το τμήμα του προσαρτήθηκε στη Λαμία.

Ο Δήμος Κορώνειας ιδρύθηκε με το ΒΔ 08.04.1835 με πληθυσμό 442 κα­τοίκους, έδρα την Κορώνεια (Λογγίτσι) και τα χωριά: Δίβρη 197, Παλαιοχώρι 48, Λιμογάρδι 24, Μονή Αντίνιτσας, Δερβέν Φούρκα.

Με το ΒΔ 16.05.1837 παραχωρήθηκε από ένα στρέμμα στις οικογένειες των Βοέμων (αθίγγανων) για αποκατάσταση, στη δυτική πλευρά της Λα­μίας. Με το ΒΔ. 27.09.1890 ο Δήμος έγινε Α' τάξεως με 11.458 κατοίκους.

Δήμος Ηρακλειωτών

Με το ΒΔ 20.06.1841 ως Β' τάξης με έδρα το Μοσχοχώρι και κατοίκους 2.832. Προήλθε από συγχώνευση των Δήμων Οιτών, Δρυόπων και Ροδοντίων. Αρχική σύσταση: Δήμος Ροδοντίων (Οιτών): Οίτη (Παύλιανη 487, Γαρδικάκι 143, Άμυαλος-Κουμαρίτσι 48, Σκληθράκι 97. Δήμος Οιτών (Τράχινος): Τράχις Δαμάστα 246, Μονή Δαμάστας 4, Δρακοσπήλαιον 114, Μουσταφάμπεη 165, Μοσχοχώρι 292, Ελευθεροχώρι 147, Προκοβενίκος 32, Νευρόπολη. Δήμος Δρυόπων (Αλόπης): Αλόπη-Φρατζίον 65, Αλπόσπιτα 65, Μονή Μεταμορφώσεως 2, Βαρδάτες 32, Δυο Βουνά 122, Δελφίνο 33, Κωσταλέξι 41, Κομποτάδες 97, Καμάκι 197, Σέλιθρο 78, Δρέμισσα 114, Βρέλλο 200. Μεταγενέστερες προσαρτήσεις: Γοργοπόταμος, Γρεβενά, Γαβαθά, Ηρά­κλεια, Κούβελος, Ματάκια Δυο Βουνών. Με το ΒΔ 09.02.1864 έγιναν έδρα τα Αλπόσπιτα και με ΒΔ 16.11.1874 θερινή έδρα το Μοσχοχώρι, χειμερινή τα Αλπόσπιτα.

Ο Δήμος Ροδουντίων

Ή Οιτών με το ΒΔ 08.04.1835 με 775 κατ. Και έδρα την Οίτη-Παύλιανη. Ο Δήμος Οιτών ή Τράχινος με το ΒΔ 08.04.1835 με 996 κατ. και έδρα το χωριό Τράχις-Δαμάστα. Τράχις αρχαία πόλη. Ροδοντία=κορυφή της Οίτης. Ο Δή­μος Αλόπης με το ΒΔ 08.04.1835 με έδρα την Αλόπη-Φραντζίον με 1.057 κατ.

Δήμος Μακρακώμης

Με το ΒΔ 08.04.1835 με έδρα τη Μακρακώμη-Τσούκα με 1.535 κατ. Αρχική σύσταση: Μακρακώμη-Τσούκα 283, Λιτόσελο 56, Σκόρλια 54, Ροβολιάρι 157, Γιαννιτσότικα καλύβια 503, Πλατύστομο 207, Βαρυμπόπη 203, Θραψυμιώτικα καλύβια 32, Βιτώλι.

Μεταγενέστερες προσαρτήσεις: Με το ΒΔ 20.06.1841 συγχωνεύθηκε ο Δήμος Παραχελωιτών: Αρχάνι, Ασβέστη, Γραμμένη Ράχη, Μάκρυσι, Κούρνοβο, Λιανοκλάδι, Στύρφακα, Δερβένι, Αμούρι, Ζέλι, Καλαμάκι, Παλιούρι, Καλύβια, Καστρί, Γιαννιτσού, Καλύβια Πουρναριού και Μοχλούκα. Το 1869 έγινε πάλι ο Δήμος Παραχελωϊτών.

Δήμος Ομιλαίων

(Από την αρχαία πόλη Ομόλη ή Ομόλιον): Το 1837 ΦΕΚ 2 με έδρα το Γαρδίκι και τα χωριά Πουγκάκια, Στάγια, Κυριακοχώρι, Νικολίτσι, Αργύρια. Το 1841 συγχωνεύθηκε στο Δήμο Σπερχειάδος. Το 1878 ανασυστάθηκε με πληθυσμό 3.150 κατ. και, επιπλέον, τα χωριά Κολοκυθιά 50, Σέλιανη 346 και Μούστροβο-Βλαχοκόνακα, που ήταν στο Δήμο Καλλιέων.

Δήμος Παραχελωϊτών

Ο Δήμος Μάκριδος σχηματίσθηκε με το ΒΔ 08.04.1835, με πληθυσμό 1.269 κατ. έδρα τη Μάκρυσι, 297 κατ. και τα χωριά: Γραμμένη Ράχη 192, Κούρνοβο 43, Ασβέστι 69, Δερβένι 72, Ζέλι 30, Καλαμάκι 13, Στύρφακα 16, Λιανοκλάδι 134, Αμούρι 120, Αρχάνι 283, Παλιούρι, Καρυά. Μετά προσαρτήθη­καν Κατσικόβρυση και Σαπολίθι. Το 1841 συγχωνεύθηκε στο Δήμο Μακρακώμης και το 1869 έγινε ξανά δήμος με έδρα το Λιανοκλάδι.

Δήμος Σπερχειάδος

Με το ΒΔ 08.04.1835 με 2016 κατ. και έδρα τη Σπερχειάδα-Παλιόβραχο.

Σπερχειάδα-Παλαιόβραχο 347, Αγάς-Σπερχειάδα 135, Κάρνα-Μπαστά-νι 26, Χαλίλι 183, Μπρούφλιανη 230, Αιγυπτοχώρι 183, Αγόριανη 145, Καληγά 17, Κουφόδενδρα 42, Κλωνί 85, Φτέρη 386, Καμπιά και Γαύρος 67, Κιλυμόδι 42, Λευκάδες 25, Άγιος Ιωάννης 63, Κουκιά 40. Το 1841 προσαρτήθη­καν τα χωριά του Δήμου Καλλιέων: Καλλιέα-Σέλιανη 346, Κολοκυθιά 50 και του Δήμου Ομιλαίων.

Ο Δήμος Καλλιέων με το ΒΔ 08.04.1835 με 938 κατοίκους και έδρα την Καλλιέα-Σέλιανη (Μάρμαρα).

Δήμος Τυμφρηστού

ΦΕΚ 2/1837 με έδρα το Μαυρίλο και τα χωριά: Νεοχώρι, Καστρυάδες, Παλαιόκαστρο, Μερκάδα, Κάψη, Μουτσαράκι, Ζιόπος ή Ζιόψη, Περίλειπτον, Πετσιωτά, Ζημιανή.

Μεταγενέστερες προσαρτήσεις: Κανάλια, Λευκάς, Μεγάλη Κάψη, Πιτσίον, Μονές διαλυμένες Πρ. Ηλιού και Ρουσθένης, Πέρα Κάψη, Άγιος Γεώρ­γιος, Νεοχωράκι, Κουκιά, Παλιοχώρι.

Δήμος Υπάτης

Με το ΒΔ 08.04.1835 με 2.530 κατοίκους, έδρα την Υπάτη 1.389 κατ. και τα χωριά: Μοξιάταις 297, Λάλα 137, Καρυά 62, Βασιλικά 22, Συκά 43, Λυχνόν 53, Καστανιά 302, Λιάσκοβον 96, Μάντετσι 31, Σμόκοβο 98.

Προσαρτήσεις το 1841 τμήμα του Δήμου Καλλιέων Πέρα Χωμέριανη 113, Εδώθε Χωμέριανη 82, Νεοχώρι 296 και τα χωριά: Μπουγομήλα, Λαδικόν, Λουτρά Υπάτης, Αμαλότα, ή Αμβλότα, Μονή Αγάθωνος, Κουρναρίτσα, Μαγούλα, Κωράνη, Λουπάκι, Ρονόξυλο, Βουγόμυλος, Ζαπάντι, Ρυζόγανο, Καράλη.

Δήμος Φαλάρων

Με το ΒΔ 08.04.1835 με πληθυσμό 2.111 κατ. και έδρα τα Φάλαρα-Στυλίδα 1.354 κατ. και τα χωριά: Αχινός 147, Τσερνοβίτι 96, Νίκοβα 69, Νεράιδα 77, Αυλάκι 127, Σπαρτιάς 158, Αγία Μαρίνα 83 και Σαπουνάς.

Μεταγενέστερες προσαρτήσεις: Λογγίτσι 147 και Δρίσταλα 26 το 1836 από το Δήμο Κορώνειας και Άγιος Γεώργιος, Βουρλιά, Πέρα Μαχαλάς, Μαυρίκα, Κουβέλα, Τρία Ποτάμια, Καλογήρου και τα διαλυμένα Μονα­στήρια Αγίου Βλασίου, Αγίου Γεωργίου και Ταξιαρχών.

Δήμος Κρεμαστής Λαρίσης

Με το ΒΔ 08.04.1835 με 1.294 κατοίκους, έδρα την Κρεμαστή Λάρισα-Γαρδίκι 832, και τα χωριά: Μαχαλάς 103, Μύλοι 147, Σουβάλα 22, Αχλάδι 79, Αγνάντι 43 και Ράχαις 66. Μεταγενέστερες προσαρτήσεις: Γλύφα-Άγιος Δημήτριος, Βελέσι ή Καραμόβρυση, Βλύχα, Μέλσι, Μονή Αγίου Γεωργίου και Μονή Βαβρινή.

Δήμος Αμαλιαπόλεως-Πελασγών-Νέας Μίτζελης

Το 1911 υπήχθη στην επαρχία Αλμυρού.

Δήμος Πτελεατών

Με το ΒΔ 08.04.1835 με 614 κατ., έδρα τον Πτελεό (Φτελιό) και τα χωριά Χαμάκου-Πεθρόν 236, Άγιοι Θεόδωροι 37, Γάγκριανη 54 και Καλοκίδι. Το 1841 ο Δήμος Πυράσου-Σούρπης συγχωνεύθηκε στο Δήμο Πτελεατών και το 1911 υπήχθη στην επαρχία Αλμυρού.

Επιμέλεια-Ανάρτηση: Τάκης Ευθυμίου