Το κάστρο Κούτσο-Νίκα στο Δίκαστρο

Οι Κουτσο-Νίκα & το κάστρο Κουτσο-Νίκα

στο Δίκαστρο Τυμφρηστού

(του Λεωνίδα Ιωάννου Καρφή-Αντιστρατήγου ε.α.)

Νότια του Δικάστρου, στην τοποθεσία «κάστρο κουτσο-Νίκα», υπάρχει αρχαία «πόλη-ακρόπολη» και «κάστρο». Διασώζονται λείψανα οχυρώσεων «πόλης-ακρόπολης» ελληνιστικής περιόδου και «κάστρου» Ρωμαϊκών και Βυζαντινών χρόνων. «Κατοικία του άρχο­ντα» και «τόπος καταφυγής» των Δολόπων και «πολεμικό οχυρό» των κουτσό-Βλαχων περιοχής Τυμφρηστού, κατά τους πολέμους τους. Και οι δύο περίοδοι αναδεικνύουν το ιστορικό και πολεμικό παρελθόντων οχυρώσεων.

Η τοποθεσία ξεχωρίζει γεωμορφολογικά, δεσπόζει περιβαλλοντικά και είναι «στρατηγικό σημείο». Βρίσκεται στο κέντρο της διάβασης Τυμφρηστού, που συναποτελούν οι δίοδοι από το Σπερχειό και τη Ν.Δ. Θεσσαλία προς τη Δυτική Στερεά Ελλάδα. Οι Δόλοπες έκτισαν «πόλεις-ακροπόλεις» για να ελέγχουν την είσοδο προς τη χώρα τους και οι Ρωμαίοι και οι Βυζαντινοί «κάστρα» για να πα­γιώσουν την κυριαρχία τους και τον έλεγχο της Στερεάς Ελλάδας.

Ο Ιουστινιανός για την άμυνα και τον έλεγχο της Στε­ρεάς και Θεσσαλίας έκτισε ή επισκεύασε περισσότερα α­πό 56 κάστρα. Από την αναγκαιότητα του ελέγχου των μετακινήσεων και των ορίων των Βυζαντινών Θεμάτων Στερεάς Ελλάδας και Θεσσαλίας, πιθανολογείται ότι, με­ταξύ των κάστρων που επισκευάσθηκαν, ήταν και τα κά­στρα της διάβασης Τυμφρηστού.

Η ιστορία αναφέρει δύο τουλάχιστον περιπτώσεις ση­μαντικών πολέμων κατά των «πόλεων-ακροπόλεων και των κάστρων» της διάβασης Τυμφρηστού. Το 167 π.Χ., ό­ταν οι Μακεδόνες κατέλαβαν και κατέστρεψαν την χώρα των Δολόπων και την περίοδο μετά το 1393, όταν οι Τούρκοι άρχισαν τις επιδρομές τους στα χωριά περιοχής Τυμφρηστού, προς «αιχμαλωσία και εξισλαμισμό» των κουτσό-Βλαχων.

Ο Δ. Αινιάν έγραψε: «Οι περί τον Τυμφρηστόν οικούντες, πολλάκις επολέμησαν προς τους Τούρκους και τους απεδίωξαν εκ της πατρίδος των... αλλά μη δυνάμε­νοι να διατηρώνται καλώς άνευ συγκοινωνίας μετά των εν τη πεδιάδι χωρίων, άτινα είχαν καθυποτάξοι οι Τούρ­κοι... παρεδέχθησαν και αυτοί την Τουρκικήν εξουσίαν δια συμβιβασμού, υποσχεθέντες να δίδωσιν ωρισμένον φόρον… και κατά τα λοιπά να αυτοδιοικώνται».

«Περί τον Τυμφρηστόν οικούντες» ήταν οι κτηνοτρόφοι κουτσό-Βλαχοι, που προήλθαν από τους Δολόπες και τους Ρωμαίους Φρουρούς και εκτελούσαν στους Βυζαντινούς χρόνους κα­θήκοντα Φρουρών της διάβασης Τυμφρηστού. Οι κουτσό-Βλαχοι, με επικεφαλής μέλη της γε­νιάς ή φάρας των Κουτσο-Νίκα, «πολλάκις επολέμησαν» στα κάστρα της διάβασης Τυμφρη­στού και «πολλάκις απεδίωξαν» τους Τούρκους από την περιοχή τους. «Προς τιμήν» των επικε­φαλής τους, οι κάτοικοι Τυμφρηστού έδωσαν σ’ ένα από τα κάστρα τους την ονομασία «κάστρο κουτσο-Νίκα».

Η πολεμική δράση των Κουτσο-Νίκα άρχισε από το «κάστρο κουτσο-Νίκα» της διάβασης Τυμφρηστού και συνεχίσθηκε στις περιοχές των αρματολικιών Αγράφων και του Σουλίου, καθ’ όλη τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας. Στην επανάσταση του 1821, οι Κουτσο-Νίκα, πολέμησαν στο Σούλι, στην μάχη του Καρπενησίου, στη μάχη της Αράχωβας, στην έξοδο του Μεσολογγί­ου και σε πολλές άλλες μάχες στην Ανατολική Στερεά Ελλάδα.

Οι σημαντικότεροι από τους Κουτσο-Νίκα, που αγωνίσθηκαν ως οπλαρχηγοί, κυρίως μικρών στρατιωτικών ομάδων, το 1821, ήταν: ο Νικόλαος, αρχηγός της φάρας στις αρχές του 19^ου αι­ώνα, ο Αθανάσιος ή Νάσης, ο Γιάννος, ο Καραΐσκος, ο Λάμπρος και ο Χρίστος. Ο Μάρκος Μπό­τσαρης λέγεται, ότι είχε νυμφευθεί την Δέσπω Κουτσο-Νίκα.

 Επιμέλεια-Ανάρτηση: Τάκης Ευθυμίου