Βράβευση Νάτσιου Δημητρίου

Βράβευση

του καθηγητή Δημητρίου Νάτσιου με το Ασημένιο Μετάλλιου της πόλης   και με Τιμητική Πλακέτα από το Δήμαρχο Λαμιέων για τη συμβολή του στην Πολιτιστική και Ιστορική  ανάδειξη της πόλης σε εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στις 24 Μαρτίου 2013 στο Δημοτικό θέατρο Λαμίας.

Συγχαίρουμε από καρδιάς τον αγαπητό Δημήτρη και καμαρώνουμε ιδιαίτερα αφού ο ίδιος είναι  πολύτιμος συνεργάτης του «Φθιωτικού Τυμφρηστού» και ακάματος αρωγός σε κάθε προσπάθειά μας. Δημοσιεύουμε παρακάτω την ομιλία τού Σταυρόπουλου Γιώργου που πραγματοποίησε στην εκδήλωση βράβευσής του και αναφέρεται στο συνολικό έργο του.

ΤΟ ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ - ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΚΑΙ ΣΥΓΓΡΑΦΙΚΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΔΗΜ. Θ. ΝΑΤΣΙΟΥ

Α. Η ΤΟΠΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Στην Ελλάδα η ιστορία ακολούθησε μια περίεργη πορεία από το 1821 έως σήμερα: προηγήθηκε η Γενική Ιστορία και ακολούθησε σειρά επιμέρους μελετών, όπως προηγήθηκε η Εθνική Ιστοριογραφία (το Γενικό) και ακολούθησε η ανεπίσημη Τοπική (το Μερικό). Το φαινόμενο αυτό ήταν απόρροια των προβλημάτων που αντιμετώπισε το Νεοελληνικό Κράτος κατά τη σύστασή του και των λύσεων που προκρίθηκαν ως οι πλέον αποτελεσματικές και για την απόκτηση εθνικής ιδεολογίας και για την καταπολέμηση των ανθελληνικών απόψεων, οι οποίες αμφισβητούσαν τη συνέχεια του ελληνικού λαού.

Σε αυτό το πλαίσιο ήταν αναμενόμενη η καταφυγή, αφενός, στο ιστορικό οπλοστάσιο της Αρχαιότητας κυρίως, του Βυζαντίου και των χρόνων της Επανάστασης του 1821, και αφετέρου, η ανάδειξη των ειδικότερων χαρακτηριστικών του ελληνικού λαού από τους Ιστοριογράφους αλλά και τους Λαογράφους. Σκοπός να καταδειχτεί στους αμφισβητούντες η, αυταπόδεικτη για τους Έλληνες, αδιάκοπη συνέχεια του Ελληνισμού.

Η συλλογιστική αυτή και η πρακτική που ακολουθήθηκε απέκλειε a priori τους επίσημους ιστορικούς μας από την εξέταση των τοπικών ζητημάτων, εκτός εάν κάποια από αυτά θεωρούσαν χρήσιμα για την επίτευξη των γενικών στόχων, που προαναφέρθηκαν. Έτσι την ιστορία των επιμέρους τόπων  ανέλαβαν να συγγράψουν τοπικοί λόγιοι. Πολλοί όμως από αυτούς, άμοιροι συχνά των επιστημονικών απαιτήσεων και της σοβαρότητας του έργου, έδωσαν πρωτεύουσα θέση στην έκφραση συναισθημάτων και ακολούθησαν τοπικές – τοπικιστικές νοοτροπίες, με αποτέλεσμα το προβληματικό αρκετών τέτοιων έργων.

Το τοπικιστικό και προγονόπληκτο αυτό στερεότυπο της τοπικής ιστοριογραφίας αλλάζει σημαντικά τις τελευταίες δεκαετίες του 20ου αιώνα. Η ανάδειξη της περιφέρειας στο πλαίσιο ευρύτερων κοινωνικών και πολιτικών ανακατατάξεων στη Δύση και η ανανέωση των ιστορικών σπουδών αποτελούν το κέλυφος των αλλαγών και δρομολογούν ένα νέο ενδιαφέρον για την ιστορία του τόπου. Οι τοπικές ιδιαιτερότητες παύουν να ταυτίζονται αποκλειστικά με την οπισθοδρόμηση και διεκδικούν θέση στις νέες συνθέσεις. Ο τόπος παράλληλα εντάσσεται με νέους όρους στα αντικείμενα της ιστορικής έρευνας και συγκεντρώνει πλέον το ενδιαφέρον και των επαγγελματιών ιστορικών. Το μικρό, το καθημερινό, το φαινομενικά ασήμαντο, το ατομικό, το ανθρώπινο κάνουν τη δυναμική τους εμφάνιση στην ακαδημαϊκή ιστορία και συμβάλλουν, από τη δεκαετία του 1970, στη νέα φυσιογνωμία των ιστορικών σπουδών. Η διάκριση ανάμεσα στην τοπική ιστορία και στη γενική χάνει σε μεγάλο βαθμό τη σημασία της καθώς η μικροϊστορία διεκδικεί χώρο από τις μακροϊστορικές αναλύσεις, και η «γενική» ιστορία δεν υφίσταται, παρά μόνο, με την εκδοχή των πολλών και διαφορετικών ιστοριών.

Β. ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

Σε αυτήν την περίοδο, δηλ. γύρω στο 1970, αρχίζουν να κάνουν την εμφάνισή τους ικανά σε αριθμό αλλά και σε σημασία έργα της τοπικής μας ιστορίας και στη Φθιώτιδα. ΄Ενας από τους πιο κύριους εκφραστές της είναι και ο Δημήτριος Θεοδώρου Νάτσιος.

Ο Δ. Νάτσιος γεννήθηκε στο παλιό χωριό της Σπαρτιάς, στην Ανατολικής Φθιώτιδα και μεγάλωσε σε αυτήν τα δύσκολα χρόνια της Κατοχής και του Εμφύλιου  Διχασμού που ακολούθησε. Τα πρώτα γράμματα τα έμαθε στο μικρό Δημοτικό Σχολείο του χωριού κάτω από τις δραματικές συνθήκες που επέβαλε ο έκρυθμος χαρακτήρας της εποχής. Όπως αφηγείται ο ίδιος, επειδή στο παλιό χωριό δε λειτουργούσε σχολείο, τα σχολιαρόπαιδα διήνυαν κάθε μέρα μια μεγάλη απόσταση - με τα ποδιά, βέβαια- για να φτάσουν στο νεότερο οικισμό της Σπαρτιάς κάτω από τις συνήθως αντίξοες, ιδιαίτερα για παιδιά, καιρικές συνθήκες μιας ορεινής περιοχής, που τις καθιστούσαν δυσκολότερες τα σκληρά γεγονότα του εμφυλίου.

Εκεί, το νέο χωριό, τα πράγματα δεν ήταν πιο ρόδινα. Οι πολλές δεκάδες των μαθητών, στεγάζονταν στην μικρή εκκλησία του χωριού και άκουγαν τα μαθήματα από τον ένα και μοναδικό δάσκαλο, που διέθετε τότε η πολιτεία. Κι επειδή τα μαθήματα γίνονταν τότε πρωί και απόγευμα, έπρεπε να παραμείνουν μακριά από το σπίτι τους πολλές ώρες και να νικήσουν την πείνα τους με τα λίγα αγαθά που τους παρείχε η σπαρτιώτικη αγροτική οικονομία της σκληρής εκείνης εποχής.

Αργότερα, οι εγκύκλιες σπουδές του συνεχίστηκαν στη Λαμία και ακολούθησε η επιτυχία της εισαγωγής στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση και η φοίτηση στο Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, στη Φιλοσοφική Σχολή.  

Μετά την αποφοίτησή του και την εκπλήρωση των στρατιωτικών του υποχρεώσεων διορίζεται και υπηρετεί στο Γυμνάσιο Υπάτης, και στα εξατάξια Γυμνάσια της Λαμίας: Α’ Θηλέων, Β’ Θηλέων, Οικονομικό, Α’ Αρρένων και τέλος στο Α’ Λύκειο Λαμίας. Από το 1973 και παράλληλα με τα διδακτικά του καθήκοντα προΐσταται του Ιστορικού Αρχείου Λαμίας.  Τη δεκαετία του 1980 φοιτά στη Σχολή Επιμόρφωσης Λειτουργών Μέσης Εκπαίδευσης και με την επιστροφή του στη Λαμία συνεχίζει να διδάσκει σε σχολεία της πόλης αλλά και στο Περιφερειακό Επιμορφωτικό Κέντρο καθηγητών της Λαμίας. Το 1988 συμβαίνει μια σημαντική  αλλαγή στην υπηρεσιακή του καριέρα. Η πολιτεία αποφασίζει την εξ ολοκλήρου απόσπαση καθηγητών στα κατά τόπους Ιστορικά Αρχεία. Έτσι, από τη χρονιά αυτή και μέχρι τη συνταξιοδότησή του θα αφήσει τη σχολική έδρα  και θα απασχολείται πλέον με τη διεύθυνση του Αρχείου.

Γ. ΤΟ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΚΑΙ ΣΥΓΓΡΑΦΙΚΟ  ΕΡΓΟ

Εν τω μεταξύ, με το διορισμό του στη Φθιώτιδα, αρχίζει να έρχεται σε επαφή με πολλά έντυπα [εφημερίδες και περιοδικά] που κυκλοφορούσαν στην περιοχή και να δημοσιεύει σε αυτά  όχι μόνο τις πρώτες μελέτες του αλλά και άρθρα καθαρά δημοσιογραφικού χαρακτήρα, για τα εδώ πολιτιστικά και εκπαιδευτικά δρώμενα. Κάποιες φορές η αρθογραφία του επεκτείνεται και στις αθηναϊκές δηλ. στις πανελλαδικής κυκλοφορίας εφημερίδες.

Στις εργασίες του αυτές χρησιμοποιούνται για πρώτη φορά σε τέτοια έκταση και με τέτοια συνέπεια, πρωτογενείς πηγές που δεν είχαν προσελκύσει μέχρι τότε, το ιδιαίτερο ενδιαφέρον των ερευνητών.  Μια από αυτές τις πηγές ήταν και οι παλιές τοπικές εφημερίδες.  Με βάση τα αρχεία αυτά, με τα οποία είχε έλθει σε επαφή κατά τη διάρκεια των σπουδών του στην Αθήνα,  συγγράφει και κυκλοφορεί το 1971, το πρώτο του βιβλίο «Φθιώτες Αγωνιστές του 21».  

Μα και εδώ στη Λαμία, αρχίζει να εντοπίζει πολύτιμες πρωτογενείς πηγές, η έρευνα των οποίων τον οδηγεί στις επόμενες εκδόσεις, που ήταν: το 1974 μια μελέτη για τον ευεργέτη της Λαμίας Κων/νο Μουστάκα και τη διαθήκη του, χάρη στην οποίο χτίστηκε το γνωστό μας Μουστάκειο, το 1975 «Η νεοελληνική Φθιωτική Γραμματεία», όπου για πρώτη φορά έχουμε μια αναλυτική και αποκαλυπτική καταγραφή της, μάλλον άγνωστης, πλούσιας συγγραφικής δημιουργίας των φθιωτών συγγραφέων. Ένα παρόμοιο έργο, η «Φθιωτική Βιβλιογραφία 1778-1983» εκδίδεται το 1982. Το 1977 αγγίζει ένα σπουδαίο ζήτημα, της μετά την επανάσταση φθιωτικής ιστορίας, αυτό των πολλών μετακινήσεων πληθυσμών που συνέβησαν από και προς την περιοχή μας, δημοσιεύοντας τη μελέτη: «Ηπειρώτες αποκτήσαντες ελληνική ιθαγένεια στη Λαμία  1850-1859». Την ίδια χρονιά κυκλοφορεί και μια άλλη μελέτη με τίτλο: «Κατάλογος Ανεκδότων χειρογράφων κωδίκων του Ληξιαρχείου Λαμίας 1834-1878».

Την ίδια περίοδο γράφει ο Κώστας Αβραάμ:

Φιλέρευνος, ακούραστος, φιλότιμος, υπεύθυνος αναζητητής της πρώτης πηγής κάθε γεγονότος κοινωνικού, πολιτικού, ιστορικού, ψάχνει σε δημοτικά και κοινοτικά αρχεία, σε δημόσιες, δημοτικές και κοινοτικές βιβλιοθήκες, σε ιδιωτικά αρχεία, σε συμβολαιογραφεία, σε δικαστήρια, οπουδήποτε αλλού μπορεί να βρει ένα σπάνιο παλιό βιβλίο, ένα έγγραφο, μια πρωτότυπη και αυθεντική μαρτυρία, για να τα κάνει όλα αυτά γνήσιο υλικό  μιας σύνθεσής του, μιας αποκαλυπτικής ανακοίνωσης, είτε με κάποια μελέτη σ’ επαρχιακή εφημερίδα ή αθηναϊκό  περιοδικό, είτε μ’ ένα βιβλίο, που το παραδίνει στην κρίση των αρμοδίων και στο ενδιαφέρον του πλατύτερου αναγνωστικού κοινού.

Το 1979, βλέπουν το φως της δημοσιότητας τρία βιβλία του:

Η μελέτη για τα «Λαμιώτικα τυπογραφεία του 19^ου αιώνα», που για πρώτη φορά καταδεικνύει το σημαντικό ρόλο των τυπογραφείων και του τύπου γενικότερα στη λαμιώτικη πολιτική, κοινωνική και πνευματική ζωή. Παρόμοιες εργασίες αλλά για τον θεσσαλικό χώρο δημοσίευσε την περίοδο αυτή με τίτλους: «Τυπογραφεία της Θεσσαλίας», «Τυπογραφεία κι εφημερίδες της Καρδίτσας του 19^ου αιώνα».

Ο Δ.Νάτσιος γενικότερα αποδίδει μεγάλη σημασία στον τύπο,- είναι μια από τις αδυναμίες του. Για αυτό και άλλες εργασίες του θα ασχοληθούν με το θέμα αυτό, όπως ο «Κατάλογος εφημερίδων και περιοδικών της Λαμίας 1852-1978», όπου κι εδώ έχουμε για πρώτη φορά μια αναλυτική καταγραφή των εντύπων της περιόδου αυτής, που μας εκπλήσσει.  Η εργασία αυτή εμπλουτισμένη με πολλά νεότερα στοιχεία αλλά και διευρυμένη τοπικά σε όλο τον Φθιωτικό χώρο κυκλοφόρησε το 2001 με τίτλο: «Φθιωτικός Τύπος 1852-1999», αποκαλύπτοντας ένα πλούτο ανεκτίμητο.

Στην 4τομη εγκυκλοπαίδεια του Ελληνικού Τύπου, πολλά από αυτά τα στοιχεία παρουσιάζονται υπό μορφήν λημμάτων, που έχουν γραφεί από τον Δ. Ν.

Στο ίδιο πλαίσιο, το 1979, παρουσιάζει την πολύ ενδιαφέρουσα εφημερίδα «Ο Διάκος του 1875», χαρακτηριστική των πολιτικών διεργασιών της περιόδου εκείνης, όπου ανέτειλε το άστρο ενός πολιτικού που τη σφράγισε, του Χαρίλαου Τρικούπη. Στην εφημερίδα δημοσιεύεται για πρώτη φορά και ένα κείμενο στη δημοτική. Όμως και η ιστορία του θεσσαλικού τύπου οφείλει πολλά στο Δ.Νάτσιο αφού οι παρακάτω μελέτες του τον αφορούν άμεσα. Η πρώτη για την «Τρικαλινή εφημερίδα Φάρος του Ολύμπου» [1981] και μια άλλη για τον «Εκ Τρίκης λόγιο Ευθύμιο Οικονομίδη και τις εφημερίδες Φάρος της Όθρυος Λαμία 1856-1881 και Φάρος του Ολύμπου Τρίκαλα 1881 -1887» που εκδόθηκε το 2006.

Τα τυπογραφεία όμως είναι συνδεδεμένα άρρηκτα και με το χώρο του πνεύματος, το χώρο του βιβλίου. Για αυτό και οι παρακάτω μελέτες: «Τα λαμιώτικά βιβλία του 19^ου αιώνα» 1982 και «Το φθιωτικό ιστορικό βιβλίο 1980-85» του 1986.

Το Δ.Ν. όμως απασχολούν και θέματα από τον χώρο των τεχνών με πρώτο βιβλίο τα «Βιογραφικά Μιλτιάδη Χουρμούζη 1805-1882», που αφορά τον θεατρικό συγγραφέα, στρατιωτικό και πολιτικό Μιλτιάδη Χουρμούζη. Το βιβλίο αυτό του 1979, με περισσότερα και αποκαλυπτικότερα στοιχεία επανεκδόθηκε το 2004 με τίτλο: «Μιλτιάδης Χουρμούζης και Λαμία».

Για τα έργα του αυτά γράφει ο Κώστας Γεωργουσόπουλος, το 1998:

Ήταν καιρός η Λαμία να τιμήσει αυτόν τον άξιο αγωνιστή τής πένας και του καριοφιλιού, που εξελέγη δύο φορές βουλευτής Φθιώτιδας. Εξάλλου, χάρη στη φιλέρευνη προσπάθεια του κ. Νάτσιου, στα τοπικά αρχεία, γνωρίζουμε πλέον αρκετά πράγματα για την πολιτική ιστορία του Χουρμούζη. [..]. Χάρη σ' αυτή την έρευνα, γνωρίζουμε τώρα με βεβαιότητα πως ο Χουρμούζης ονομαζόταν Μιλτιάδης και όχι Μιχαήλ όπως, δεν ξέρω γιατί, υπέθεταν οι περισσότεροι ώς τώρα, διαβάζοντας το Μ. που προτασσόταν του επωνύμου του. Το αληθές του όνομα πιστοποιείται και στο ευρεθέν πιστοποιητικό γάμου τού Χουρμούζη με την κόρη του τοπικού πολιτικού Χατζίσκου, Ρουσσώ.

            Άλλο έργο του, που αφορά το χώρο των τεχνών είναι και η: «Φθιωτική Ποιητική Ανθολογία 1893-1989», έργο του1991, σε συνεργασία.

Δυο ακόμα τομείς που τον απασχολούν είναι και αυτοί της εκκλησίας και της εκπαίδευσης. Σχετικά έργα του η «Εκκλησία της Αρχοντικής Λαμίας» 1982, «Εκκλησίες και Εφημέριοι Ζητουνίου κατά το 1834» [την ίδια χρονιά], «Τα νεκροταφεία της Λαμίας 1835-57», «Ιστορία της Ιεράς Μονής Αγίου Βλασίου Στυλίδος» το 1991, «Ιστορία του Μοναστηριού Αγίας Παρασκευής Σπαρτιάς» το 1997, και το μνημειώδες «Ο Μητροπολιτικός Ιερός Ναός Λαμίας 1851-2002» σε συνεργασία το 2003.

Στον τομέα της εκπαίδευσης, «Η Ιστορία του Γυμνασίου Λαμίας 1850-1881» [1983], «Νεοελληνικά αναγνώσματα 1884-1983» [1990], και το πιο πρόσφατο «Τα διδακτικά εγχειρίδια της Μέσης Εκπ/σης του Οργανισμού Εκδόσεως Σχολικών Διδακτικών Βιβλίων 1937-2012».

Όπως διαπιστώνουμε από τους προαναφερθέντες τίτλους, ένα μεγάλο μέρος του έργου του αναφέρεται στη Λαμία. Στην πόλη αυτή, τη δεύτερη πατρίδα του, αναφέρονται όμως και άλλα σημαντικά έργα, όπως: «Η παλιά Λαμία –ιστορικό και φωτογραφικό λεύκωμα» του 1983 σε συνεργασία με τον Νίκο Δαβανέλλο , «Ο  προϋπολογισμός του Δήμου Λαμιέων του έτους 1862», το επίσης μνημειώδες έργο «Οι Δήμαρχοι της Λαμίας 1836-1996», το πολύ χρήσιμο «Χρονολόγιο της Λαμίας» από τον 6^ο πΧ αι. έως το 1997, το υποδειγματικό «Οι δρόμοι και οι πλατείες της Λαμίας 1852-1998», με πανελλαδική κυκλοφορία, που για αρκετά χρόνια απετέλεσε και τη βάση τηλεοπτικών προβολών από τοπικό κανάλι.

Άλλα έργα με πανελλαδική κυκλοφορία είναι και η «Ιστορία του Λαμιακού ποδοσφαίρου 1912-1999» και το «Δικηγόροι και Δικηγορικός Σύλλογος Λαμίας 1833-2003», πολυσέλιδες αποκαλυπτικές μελέτες της Λαμιώτικής ιστορίας.

Τα λαμιώτικα βιβλία κλείνουν, προς το παρόν ελπίζουμε, με τις μελέτες για την υγεία και πρόνοια με τίτλους όπως: «Οι γιατροί της Λαμίας 1835-1881», και η «Ιστορία του Νοσοκομείου Λαμίας 1938-2007», με δύο εκδόσεις.

Όμως το συγγραφικό έργο του Δ.Ν. δεν τελειώνει εδώ, δεν περιορίζεται στη Λαμία, καθώς έχουν κυκλοφορήσει μελέτες για: την «Ιστορία της Στυλίδας, το 1989, ο οδηγός «Η Στυλίδα και τα χωριά της περιοχής» το 1997, σε συνεργασία, «Ο Τουριστικός Οδηγός Φθιώτιδας», την ίδια χρονιά, σε συνεργασία, «Δήμος Λιανοκλαδίου: Ιστορία- Τουρισμός- Ανάπτυξη» , το 2001.

Τα 43 συνολικά βιβλία του συμπληρώνονται με ένα πολύ χρήσιμο βιβλιογραφικό εργαλείο: το «Ευρετήριο του περιοδικού Φθιωτικά Χρονικά 1980-1995». Δεν θα πρέπει να παραλείψουμε να πούμε ότι πέραν των 43 βιβλίων, έχουν κυκλοφορήσει και 7 ανάτυπα από διάφορα συνέδρια και περιοδικά, που ανεβάζουν το συνολικό αριθμό των εκδόσεων σε 50.

Βέβαια, το ερευνητικό και εκδοτικό έργο του Δ.Νάτσιου, δεν περιορίζεται μόνο στα βιβλία του. Γιατί, υπάρχει και μια μεγάλη σειρά - σε τετραψήφιο αριθμό-  μικρής ή μεγαλύτερης έκτασης, δημοσιευμάτων σε εφημερίδες και περιοδικά, κυρίως φθιωτικά αλλά όχι μόνο.

Όπως αναφέρει η φιλόλογος Ευαγγελία Δημοπούλου, η θεματολογία του αναφέρεται σε: Εφημερίδες , περιοδικά, τυπογραφεία, Φθιώτες αγωνιστές και μαχητές, θέατρο, επαγγέλματα, γιατρούς, νοσοκομεία, λοιμοκαθαρτήρια, εκκλησίες, νεκροταφεία, δρόμους, πλατείες, συνοικίες, σχολεία, μαθητές, καθηγητές, δημάρχους, ποδόσφαιρο, φωτισμό, ύδρευση,  νεοκλασικά, σωματεία και συλλόγους, το τουρκικό προξενείο της Λαμίας, τους τσαρουχάδες και τα τσαρουχάδικα, το λαμιώτικο εμπόριο, τη ληστεία στη Φθιώτιδα, τις άδειες γάμου του παρελθόντος, ιστορίες πόλεων, την Κατοχή και την Αντίσταση αλλά και τον Αθανάσιο Διάκο. Πολλές επίσης και οι παρουσιάσεις και κριτικές βιβλίων, ρεπορτάζ, ανταποκρίσεις,  λογοτεχνικά έργα, που έχουν καταχωρισθεί είτε με το ονοματεπώνυμό του είτε με τα ψευδώνυμα Αιμίλιος Ορθρυώτης, Άδωνις, Έπηλυς Υπατεύς. Θα ήταν άδικο να μην αναφερθούν και οι μόνιμες στήλες που, επί σειράν ετών, είχε στις τοπικές εφημερίδες, με πλήθος δημοσιευμάτων, όπως η στήλη:

«Ξεφυλλίζοντας τον Τύπο της Λαμίας»

Δ. ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΣΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ ΛΑΜΙΑΣ

Τη χρονιά 1973, ιδρύεται από το Υπουργείο Πολιτισμού και τη συνεισφορά του Τρ. Παπαναγιώτου, το «Ιστορικόν Αρχείον Λαμίας», ως μια αποκεντρωμένη υπηρεσία των Γενικών Αρχείων του Κράτους. Ήταν η πρώτη φορά που η Λαμία αποκτούσε μια τέτοια υπηρεσία και φυσικά η οργάνωσή της άρχίσε από το μηδέν. Το ρόλο αυτό, τον οργανωτικό και λειτουργικό, κλήθηκε να φέρει εις πέρας ο Δ. Νάτσιος, παράλληλα όμως με τα διδακτικά του καθήκοντα σε δευτεροβάθμια σχολεία της Λαμίας. Έτσι, από τότε και για περίπου 15 χρόνια, τις πρωινές ώρες δίδασκε στη σχολική αίθουσα, και τις απογευματινές -αλλά και πολλές αργίες- είχε ως καθήκον την οργάνωση και λειτουργία του Ιστορικού Αρχείου. Οι ώρες παρουσίας στο Αρχείο ήσαν αμέτρητες, πέρα από τα τυπικά ωράρια, έτσι που ο Στέφανος Ψημμένος, συγγραφέας του οδηγού «Ανεξερεύνητη Θεσσαλία και Βόρεια Στερεά», έγραψε, χαριτολογώντας, για αυτή την ιεραποστολική αφοσίωσή του: «Ο Δημ. Νάτσιος έχει τρία παιδιά: τη Βαρβάρα, τη Θεοδώρα και το Ιστορικό Αρχείο Λαμίας».

Για να λειτουργήσει όμως το Αρχείο, έπρεπε να βρεθεί ένα κατάλληλο κτίριο. Με βάση το νόμο την ευθύνη γι’ αυτό είχε ο Δήμος Λαμιέων, ο οποίος και παρεχώρησε την ανωδομή ενός παλιού σπιτιού στην οδό Δυοβουνιώτου, λίγο πάνω από την πλατεία Διάκου. Βέβαια, μάλλον δεν ήταν και ο πιο κατάλληλος χώρος για τη λειτουργία μιας τέτοιας υπηρεσίας, αφού η παλαιότητα, η αφροντισιά και η έλλειψη κατάλληλων χώρων και θέρμανσης, ήταν εμφανείς, αλλά έτσι ξεκίνησε το θαυμαστό ταξίδι της, ξεχωριστής για την ιστορία της περιοχής μας, υπηρεσίας, συνυφασμένης με τις προσπάθειες του Δ. Νάτσιου.

Ανάμεσα στους σκοπούς αυτής του Αρχείου ήταν και η συγκέντρωση,  καταγραφή, ταξινόμηση, διαφύλαξη, αλλά και έκθεση και αξιοποίηση πάσης φύσεως αρχειακού υλικού από τη Φθιώτιδα. Σιγά – σιγά  το απόλυτο κενό του κτιρίου αρχίζει να καλύπτεται από παλιά αρχεία διαφόρων δημόσιων υπηρεσιών, κυρίως της Λαμίας. Παράλληλα, αρχίζει να δημιουργείται και αρχείο τοπικών εφημερίδων και περιοδικών, το οποίο συνεχίζει να ενημερώνεται τακτικά με θρησκευτική ευλάβεια και να εμπλουτίζεται από έντυπα, που φτάνουν σε άλλες δημόσιες υπηρεσίες, από διάφορες πηγές. Αυτά, πλέον, αντί να πετάγονται στον κάλαθο των αχρήστων, συγκεντρώνονται από τον Δ. Νάτσιο στο Ιστορικό Αρχείο, ταξινομούνται, δένονται σε ξεχωριστούς τόμους και τίθενται σταδιακά στη διάθεση του οποιουδήποτε ενδιαφερομένου.

Το 1988, όπως προαναφέραμε, ο Δ.Νάτσιος αποσπάται εξ ολοκλήρου στο Ιστορικό Αρχείο. Λίγο αργότερα, συμβαίνει και μια άλλη θετική αλλαγή. Το Αρχείο, από το παλιό κτήριο της Δυοβουνιώτου, μεταφέρεται στο δημοτικό κτήριο της οδού Αινιάνων. Το νέο κτήριο, όπου φιλοξενεί και σήμερα την υπηρεσία, παρείχε άλλες δυνατότητες. Κι αυτό ήταν μια άλλη αιτία για  να  αρχίσει μια νέα περισσότερο δημιουργική περίοδος και για το Αρχείο και για τον Δ.Ν.

Στη νέα αυτή περίοδο, οι συλλογές εμπλουτίζονται με σημαντικότατα αρχεία. Αρχικά με τα αρχεία των συμβολαιογράφων που υπήρξαν στη Λαμία από την απελευθέρωσή της και μέχρι τις πρώτες δεκαετίες του 20^ου αιώνα. Ακολουθούν τα Πρακτικά του Δημοτικού Συμβουλίου Λαμία καθώς και άλλα αρχεία του Δήμου και τα πολυάριθμα βιβλία πρακτικών των δικαστηρίων της πόλης. Ιδιαίτερα τα συμβολαιογραφικά αρχεία, δεν έκρυβαν μέσα τους μόνο συμβολαιογραφικές πράξεις αλλά, προς μεγάλη και ευχάριστη έκπληξή μας, και πολλά φύλλα τοπικών εφημερίδων της περιόδου 1860 -1930. Έτσι, εμπλουτίζονται και τα ήδη υπάρχοντα αρχεία τοπικών εφημερίδων και αποτελούν και αυτά πολύτιμο εργαλείο των ερευνητών.

Όπως γράφει χαρακτηριστικά η φιλόλογος Πολυτίμη Τζωρτζοπούλου: «Ο Δ.Νάτσιος υπήρξε ο στυλοβάτης των Αρχείων, με κύρια επιδίωξή του τον εμπλουτισμό του αρχειακού υλικού. Εκεί προστρέχαμε όλοι για κάθε αναζήτηση εποχών, προσώπων, δρώμενων. Εκεί μαθητεύσαμε όλοι, στο φιλόξενο χώρο του, που τα ταξινομημένα ράφια του έκλειναν τον ιστορικό πλούτο της περιοχής: χειρόγραφο αρχειακό πλούτο και έντυπο. Αρχειακές μονάδες έρευνας, όπως δικαστικά, δημοτικά, ληξιαρχικά, εκπαιδευτικά, οικονομικά, πολιτικά θέματα κι ο τοπικός τύπος, που στην πλειάδα των εκδόσεών του διέγραφε το ιστορικό πρόσωπο της Φθιώτιδας, που υπήρξε σταυροδρόμι, όλα εκείνα τα χρόνια των ταραχών και των ανακατατάξεων».

Εκεί, λοιπόν, στο Αρχείο, όπως το λέγαμε, εργάστηκαν πολλοί ερευνητές, κάθε ηλικίας και κυοφορήθηκαν πολλές εργασίες κάθε είδους και επιπέδου.

Α. Στον τομέα της εκπαίδευσης: από μαθητικές εργασίες Α/θμιας και Β/θμιας εκπαίδευσης στα πλαίσια της τοπικής ιστορίας ή των προγραμμάτων περιβαλλοντικής εκπαίδευσης μέχρι εργασίες για την Γ/θμια εκπαίδευση, όπως, πτυχιακές, διπλωματικές, μεταπτυχιακές και πολλά διδακτορικά, αρκετά από τα οποία μπορούμε να τα βρούμε σήμερα στο διαδίκτυο.

Β. Στον πέραν της εκπαίδευσης ερευνητικό τομέα: πολλές εργασίες επιστημόνων που  κινούνταν είτε αυτόνομα είτε στα πλαίσια  ερευνητικών κέντρων.

Γ. Σε τοπικό επίπεδο: εργασίες ντόπιων ερευνητών, οι οποίοι έφεραν σε φως πολλά και αποκαλυπτικά στοιχεία της άγνωστης ιστορίας των γενέθλιων τόπων τους.

Δ. Πολλοί δημοσιογράφοι ντόπιοι και μη άντλησαν και αυτοί πολύτιμο υλικό για την ανάδειξη διαφόρων τοπικών ζητημάτων ή την προβολή της Φθιώτιδας

Σε όλες αυτές τις προσπάθειες η βοήθεια του Δ.Ν. ήταν σημαντική και απόδειξη τούτου οι θερμές ευχαριστίες που  διατυπώνονται από τους ερευνητές προς το πρόσωπό του, γραπτώς.

Τέλος, θα πρέπει να σημειωθεί ότι όλα αυτά τα χρόνια ο Δήμος Λαμιέων , στάθηκε συμπαραστάτης στο έργο του Αρχείου.

Ε. ΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΦΘΙΩΤΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ

Βέβαια, πολλές από αυτές τις εργασίες δεν θα είχαν γίνει ποτέ, αν δεν υπήρχε και ένα άλλο δημιούργημα του Δ.Ν., που έδινε την ευκαιρία της δημοσίευσης των εργασιών αυτών και της επαφής με το αναγνωστικό κοινό. Ήταν [και ευτυχώς εξακολουθεί αν είναι] το φιλόξενο βήμα του περιοδικού «Φθιωτικά Χρονικά», ενός άλλου πνευματικού παιδιού του.

Το περιοδικό «Φθιωτικά Χρονικά» άρχισε να εκδίδεται το 1980. Στο πρώτο τεύχος του εκείνης της χρονιάς αναφέρονται επιγραμματικά και οι σκοποί της έκδοσής του:

«Σκοπό έχουμε να αποκρυπτογραφήσουμε το φθιωτικό παρελθόν με αναλύσεις και συμπεράσματα. Να καταγράψουμε τη δράση του σήμερα και με δημιουργική σκέψη να προβλέψουμε το αύριο. Φιλοδοξούμε να γίνουν τα «Φθιωτικά Χρονικά» στέγη της φθιωτικής ιστοριοδιφίας, λαογραφίας, λογοτεχνίας, της τέχνης, της πνευματικής κίνησης, της ιστορικής έρευνας, της σκέψης, του στοχασμού.»

Τριάντα τρία χρόνια μετά, το περιοδικό ήδη έχει καταστεί το μακροβιότερο περιοδικό στο φθιωτικό χώρο και ένα από τα μακροβιότερα πανελλαδικά. Ευχόμαστε και πιστεύουμε ότι η οικονομική κρίση δεν θα καταφέρει να σβήσει το φως που τόσα χρόνια φωτίζει όλο και περισσότερες πτυχές από το παρελθόν της φθιωτικής ιστορίας.

Σε κείμενό της για τα φθιωτικά περιοδικά η κ. Πολ. Τζωρτζοπούλου γράφει:

«Θα ‘θελα να περάσω στο θέμα της παρουσίασης των περιοδικών, με μια εμβόλιμη προσθήκη, ως δίκαιη αναφορά σ’ εκείνον που ενταγμένος από ψυχής στην αποκαλυπτική έρευνα, άνοιξε το δρόμο με τα «Φθιωτικά Χρονικά». Πρόκειται για τον Δημήτριο Θ. Νάτσιο, φιλόλογο και δεινό μελετητή της τοπικής ιστορίας της Φθιώτιδας. Το  Δημήτριο Θ. Νάτσιο, εμψυχωτή του περιοδικού, που με μακρόχρονη αφοσίωση αφουγκράζεται τα βήματα των καιρών στις κιτρινισμένες σελίδες των παλιών εντύπων. Τα «Φθιωτικά Χρονικά» είναι εξαρχής άρρηκτα συνδεδεμένα με τα Αρχεία.

            Στα «Φθιωτικά Χρονικά» έχουν δημοσιευθεί εκατοντάδες εργασίες κυρίως ιστορικές, λαογραφικές, λογοτεχνικές και δοκίμια. Η γκάμα των δημοσιευμάτων τεράστια και θεματικά και γεωγραφικά, ενώ εξόχως σημαντικά είναι και τα κατά καιρούς αφιερώματα του περιοδικού, όπως: του 1981 στον νεοελληνικό διαφωτισμό, του 1983 και του 1985, 2000 και 2001 στη Λαμία, του 1990-91 στη φθιωτική λογοτεχνία, του 2001 στο φθιωτικό τύπο, του 2005 στην παιδική ηλικία και τη νεότητα, του 1986 στη Υπάτη κ.α.

Σήμερα τα «Φθιωτικά Χρονικά» κατέχουν εξέχουσα θέση στις μεγαλύτερες βιβλιοθήκες της χώρας, σε πολλές ιδιωτικές βιβλιοθήκες, σχολικές και ιδιαίτερα σε πανεπιστημιακές. Μια έρευνα στο διαδίκτυο μας δείχνει ότι το περιοδικό βρίσκεται και σε ορισμένες από τις μεγαλύτερες βιβλιοθήκες του κόσμου, όπως π.χ. αυτής του Αμερικανικού Κογκρέσου.

ΣΤ. ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΣΕ ΗΜΕΡΙΔΕΣ ΚΑΙ ΣΥΝΕΔΡΙΑ

Το επιστημονικό έργο του Δ.Ν. όμως, δεν παρουσιάστηκε μόνο από τα δεκάδες βιβλία και τα χιλιάδες δημοσιεύματα. Μια άλλη ευκαιρία για την παρουσίασή του ήταν και τα συνέδρια, στα οποία έλαβε μέρος ως εισηγητής. Και αυτές οι παρουσίες του ήταν πολυάριθμες σε διάφορες πόλεις ή περιοχές της Ελλάδας, όπως: Λαμία, Υπάτη, Δομοκός, Λάρισα, Βόλος, Καρδίτσα, Τρίκαλα, Ευρυτανία κ.α. Με τις παρουσίες του αυτές δε συμβάλλει μόνο στην ανάδειξη θεμάτων φθιωτικού περιεχομένου αλλά ασχολείται και αναδεικνύει και θέματα άλλων περιοχών, με υλικό που δύσκολα θα ήταν γνωστό και προσβάσιμο στους εκεί ερευνητές.

Τελειώνοντας, θα πρέπει να πούμε ότι, πτυχές του έργου του παρουσιάστηκαν ακόμη, σε μορφή διαλέξεων, ραδιοφωνικών και τηλεοπτικών εκπομπών και συνεντεύξεων. Σημειώνουμε χαρακτηριστικά τη σειρά διαλέξεων- εσπερίδων-, στο πλαίσιο του προγράμματος της Ιεράς Μητροπόλεως Φθιώτιδος «Πηγές αγιασμού και πολιτισμού»,  οι οποίες και αφορούν την ιστορία πολλών ναών της περιοχής μας.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Ο Κώστας Αβραάμ, σε δημοσίευμά του για τον Δ. Νάτσιο, τελειώνει ως εξής: Όποιος ξέρει τι μόχθος, τι διαρκής αναδιφητική ανησυχία, τι αληθινό ιστορικό ενδιαφέρον απαιτούνται για την ανεύρεση όλων των γνήσιων στοιχείων για τέτοιες εργασίες, μόνο αυτός μπορεί να κατανοήσει και να επαινέσει τον αληθινό αυτόν εραστή του φθιωτικού χώρου. Έχω την ελπίδα ότι κάποτε, όλη αυτή η προσπάθεια θα τιμηθεί από  την Πολιτεία, θα αναγνωρισθεί από όλους τους πνευματικούς ανθρώπους, θ’ αποτελέσει αυθεντική πηγή για μια συνθετικότερη προβολή του φθιωτικού ιστορικού γίγνεσθαι και θα δώσει στον ακούραστο δημιουργό της την έμπνευση για μια ενιαία και πολύτιμη παρουσίαση όλου αυτού του όγκου των στοιχείων, που δεν πρέπει να τα καταπίνει η άγνοια και η λησμονιά…

Με τη σημερινή εκδήλωση, η Πολιτεία, ο Δήμος Λαμιέων, δίκαια τιμά τον Δ. Νάτσιο επειδή ως δάσκαλος συνέβαλε στη μόρφωση χιλιάδων μαθητών

επειδή με το ερευνητικό και συγγραφικό του έργο, έδωσε ώθηση στη φθιωτική ιστορία με πρωτότυπες και αποκαλυπτικές μελέτες

επειδή με τα βιβλία του για τη Λαμία και τα Φθιωτικά Χρονικά, συνέβαλε στην πολιτιστική και τουριστική ανάδειξή της

επειδή με τη συλλογή πρωτογενούς υλικού έχει δημιουργήσει τις υποδομές για την παραπέρα ανάδειξη των κοινωνικών επιστημών, στην περιοχή μας.

Σταυρόπουλος Γιώργος, δάσκαλος

Επιμέλεια-Ανάρτηση: Τάκης Ευθυμίου