Η μουσικοθεραπευτική πράξη

ΤΟ "ΗΘΟΣ"-"Η ΜΟΥΣΙΚΟΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΠΡΑΞΗ" ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ

[Του Μπάμπη Μώκου]

Στην  αρχαιότητα κορυφαίοι-επιφανείς φιλόσοφοι εμβαθύνουν στην αισθητική και ψυχολογία της μουσικής και διαμορφώνουν τη θεωρία του "Ήθους" ή "Ηθική Θεωρία της Μουσικής", που πραγματεύεται την επίδραση της μουσικής στο "είναι", στη συναισθηματική σφαίρα του ανθρώπου, στην ιδιοσυγκρασία του.

   Όπου, σύμφωνα με την "Θεωρία του Ήθους" της μουσικής σε κάθε κίνηση ρυθμική η μελωδική υπάρχει -πιστοποιείται μια ανάλογη συναισθηματική αντίδραση με την έννοια ότι η μουσική μπορεί να επιδράσει θετικά στον άνθρωπο, παροτρύνοντάς τον  σε ενέργεια της βούλησής του η αρνητικά αποτρέποντάς τον από μια ενέργεια, είτε, τέλος, αδρανοποιώντας- απονεκρώνοντας αυτή καθεαυτή τη  βούλησή του.

   Ο Πλάτωνας υποστηρίζει την ηθική αξία της μουσικής και πραγματεύεται με λεπτομέρειες τη σημασία της για την εκπαίδευση των νέων (Πολιτικά Αριστοτέλους Η',1339Α-1342Β,V,3-VII,11).

    Ο Αριστοτέλης αναλύει "εμφαθυντικά " και εμφατικά τις απόψεις του για τη σημασία, την έννοια, τη σπουδαιότητα της μουσικής και τον βασικό σκοπό για τον οποίο πρέπει να διδάσκεται στους νέους: "Τινός δεί χάριν μετέχειν αυτής...":α)"Παιδίας ένεκα και αναπαύσεως"(Για ευχαρίστηση, ψυχαγωγία και χαλάρωση-ξεκούραση).β)"Προς αρχήν τι

τείνειν την μουσικήν και το ήθος ποιόν τι ποιείν"(Για να μπορεί να ασκήσει ευεργετική επίδραση στη διαμόρφωση του χαρακτήρα).γ) "Προς διαγωγήν και...φρόνησιν "(Για να μπορεί να συμβάλλει στην αισθητική απόλαυση και καλλιέργεια).

    Στα "Προβλήματα", όπου διαλογικά πραγματεύεται τα περί μουσικής, αναπτύσσονται απόψεις περί ακουστικής, συμφωνιών, φιλοσοφίας, μουσικής αισθητικής:"Οσα περί αρμονίαν", "Οσα περί φωνής" ("Προβλήματα" ΧΙΧ-1-150).

   Η "Μουσικοθεραπευτική Πράξη" μέσα από τα αρχαιοελληνικά κείμενα εμφανίζεται με τη μορφή αναφορών από τον 4ο π.Χ. αιώνα. Εξελίσσεται νωρίς από τα χρόνια του Ιπποκράτη  και του Πλάτωνα όπου πιστοποιείται πως η μουσική παίζει σημαντικό ρόλο στην αρχαιότητα σε συνάρτηση -σχέση-αλληλεξάρτηση με δύο άλλες βασικές εκφάνσεις της ζωής των αρχαίων ελλήνων: Τη μαγεία και την ιατρική.

  Λεπτομερείς καταγραφές "ανεύρεση" κρυμμένων μουσικοθεραπευτικών δράσεων καθώς και θεραπευτική επενέργεια της μουσικής αναφέρονται συχνά στα "Προβλήματα".

     Κατά τον Χρυσούν Αιώνα, ο Περικλής, μεριμνώντας για το "ευ ζήν", την "αγωγή" των πολιτών, αναλαμβάνει εφαρμόζει και αναβαθμίζει τα μουσικά και θεατρικά δρώμενα.

   Ο Πλάτων μέσα από τον "Πρωταγόρα" μαρτυρά πως για την εποχή όλη η προσπάθεια  στηρίζεται στη συμβολή του Πυθοκλείδη του Κείου. Ξανά μέσα από τον "Πρωταγόρα" αποκαλύπτεται πως συμπορευόμενοι για το "ευ ζήν" του Περικλή είναι ο Όμηρος, ο Ησίοδος, ο Σιμωνίδης, πολλοί μαθητές του Ορφέα και του Μουσαίου, ο Ίκος ο Ταραντίνος, ο Ηρόδικος ο Μεγαρεύς κ.α. Ωστόσο σημαντική είναι η αποδοχή και διακήρυξη του Πλάτωνα πως "την μουσικήν προβάλλουν εξόχως οι Αγαθοκλής και Πυθοκλείδης ο Κείος"(Συζήτηση με τον μαθητή του σοφιστή Αβδηρίτη, με αντικείμενο τον "χώρο του ήχου" και τις "ιδιότητές" του ").

     Τονίζεται επίσης και γενική είναι η παραδοχή για τον Πυθοκλείδη, πως είναι ο ιδρυτής μιας από τις σπουδαιότερες Αθηναϊκές μουσικές Σχολές, όπου εκτός των άλλων φοιτούν ο Αγαθοκλής αλλά και ο Περικλής. Με τη σειρά του ο Πυθοκλείδης διδάσκει τον Λαμπροκλή(αρχές 5ου π.Χ. αι.) και τον Πίνδαρο. Μαθητής του Λαμπροκλή είναι ο μυστικοσύμβουλος του Περικλή Δάμωνας (5ος π.Χ.αι.), ο οποίος και παραδίδει μαθήματα μουσικής στον Σωκράτη(Διογένης Λαέρτιος β,5,19) και τον Δράκοντα (τέλος 5ου προς αρχές 4ου  π.Χ. αιώνα). Ο τελευταίος αναφέρεται σαν μουσικοδιδάσκαλος και του Πλάτωνα.

   Γεγονός πάντως είναι ότι όλη αυτή η μουσική παιδεία διατηρείται διακρινόμενη και ανθούσα  σε ιερατικά κέντρα και όπως αναφέρει ο ποιητής Απολλώνιος ο Ρόδιος, το ιερατικό κέντρο του Αρισταίου συνέχισε να λειτουργεί μουσικά ως τον 2ο π.Χ. αιώνα στην Κέα, αφιερωμένο στον Ικμαίο Δία και στον χώρο του τελούνται κάθε χρόνο θυσίες στον Απόλλωνα-Κύνα(Σείριο), με υπόκρουση  παρακλητικής ουσιώδους μουσικής.

   Σχετικά στοιχεία για τα παραπάνω αναφέρονται από τον Ηρακλείδη τον Ποντικό (4ος π.Χ. αι.) (Ημερολόγιο Γκαίτε  και έρευνες του ιστορικού Ζαν Ρισάρ). Κατ' αυτούς ο  σοφιστής Πρόδικος και ο "θρηνωδός" Σιμωνίδης ο Λεωπράτιος είναι οι δύο  από τους βασικούς μεταλαμπαδευτές της μουσικής αγωγής μέσα από την Πυθοκλείδιο Σχολή.

    Ιδιαίτερα ο Σιμωνίδης απαντάται ωσάν από τους μεγαλύτερους λυρικούς ποιητές, μουσικούς και αοιδούς της αρχαιότητας, σαν πολυποίκιλος συνθέτης ύμνων, εγκωμίων, παιάνων, υπορχημάτων, ελεγείων, παρθενίων επιγραμμάτων και θρήνων.

  Σ' αυτόν, μεταξύ άλλων, οφείλεται η περίφημη θρηνητική μελωδία του "Μύθου της Δανάης" και το υπέροχο -μνημειώδες επίγραμμα των πεσόντων στις Θερμοπύλες: "Ω  ξειν αγγέλλειν Λακεδαιμονίοις ό,τι τήδε κείμεθα τοις κείνων ρήμασι πειθόμενοι". Δικό του είναι επίσης και το θαυμάσιο επίγραμμα μετά τη νικηφόρο μάχη του Μαραθώνα: "Ελλήνων  προμαχούντες Αθηναίοι Μαραθώνι, χρυσοφόρων μήδων εστόρεσαν δύναμιν".

   Καινοτόμος, πρωτοπόρος και βιρτουόζος μουσικός ο ίδιος, εκτός των άλλων είναι αυτός που προσθέτει στη λύρα την όγδοη χορδή (Βλ. Λεξικό Σουίδα), πράγμα βέβαια που διεκδικούν και οι Σάμιοι Πυθαγόρας και Λυκάονας. Ήταν τέτοιες οι ικανότητές του που όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται μετά τη μάχη των Θερμοπυλών φθάνει να νικήσει σε ποιητικό αγώνα κι αυτόν ακόμα τον τραγικό Αισχύλο.

   Λόγω των ιδιαίτερων ποιητικών και μουσικών συνθέσεών του, καθώς και των φωνητικών δυνατοτήτων του, απεκαλείτο "Λάλος Σειρήν ". Σαν μέγας μελοποιός και θρηνοποιός και προερχόμενος από ιερατική οικογένεια ,"κατείχε" κατ' αυτόν τον τρόπο  κληρονομικά το δικαίωμα να "άδει" σε Διονυσιακές τελετές.

*Σημ: Προδημοσίευση συμπλήρωμα στην νεώτερη-πλήρη έκδοση του βιβλίου "Ναι, είναι ...Παυσίλυπα" (Μαγιά και ...Μαγεία!) του Μπάμπη Μώκου.

Επιμέλεια-Ανάρτηση: Τάκης Ευθυμίου