Η ανατίναξη της γέφυρας του Κούρνοβου

Η ανατίναξη της σήραγγας

του Κούρνοβου

(Του Αντρέα Κέδρου¹)

Η αντρειωμένη συμμετοχή του ΕΛΑΣ στην ανατίναξη της Γέφυρας του Ασωπού είχε ως συνέπεια, σαν αντιστάθμισμα, την ανατίναξη της σήραγγας στο Κούρνοβο από τις δυνάμεις του ΕΛΑΣ.

Στο μεταξύ, το Γενικό Στρατηγείο του ΕΛΑΣ έχει αποφασίσει ν' αντιστάθμισε την άθληση του να πάρει μέρος στην επιχείρηση του Ασωπού μ' ένα σαμποτάζ μεγάλης ολκής: Την καταστροφή της σήραγγας του Κούρνοβου.

Το σαμποτάζ αυτό το αναλαμβάνουν, για τη νύχτα της 1ης με 2ας Ιουλίου², ένα τμήμα σκαπανέων του ΕΛΑΣ, με προστασία από αποσπάσματα που εξαρτιόνταν από τη Διοίκηση του Δομοκού. Η σήραγγα του Κούρνοβου με μάκρος 510 μέτρα ανατινάζεται τη στιγμή που έχει μπει σ' αυτήν ένα τραίνο που μεταφέρει Ιταλοί: αξιωματικούς και στρατιώτες, καθώς και πολεμικό υλικό. Το αποτέλεσμα από τα εκρηκτικά που χρησιμοποιούν οι αντάρτες είναι ασήμαντο μπροστά σ' εκείνο που προκαλούν τα πυρομαχικά που ανατινάζονται μέσα στο τραίνο. Συνέπεια είναι ένα φρικτό μακελειό. Περίπου 60 Ιταλοί κατακομματιάζονται, κυριολεκτικά αφανίζονται, από την υπόγεια έκρηξη και την ασύλληπτη πίεση της³. Και σήμερα, που έχουν περάσει πάνω από είκοσι χρόνια, δεν μπορεί παρά ν' ανατριχιάζει κανείς όταν συλλογίζεται αυτή την ανατίναξη -μια από τις πιο φονικές, σίγουρα που έγιναν στην κατεχόμενη Ευρώπη-, αντάξια των δαντικών οραμάτων ή ενός Γκόγια, όταν ζωγραφίζει τις καταστροφές του πολέμου.

Τ' αντίποινα δεν αργούν. Στις 4 Ιουνίου, σημαντικές δυνάμεις Καραμπινιέρων μπαίνουν στο στρατόπεδο συγκέντρωσης της Λάρισας. Σ’ αυτό το στρατόπεδο είναι κλεισμένοι κάπου 1.500 Κρητικοί, που είχαν πιαστεί στη διαδήλωσή τους τον Ιούλιο του 1941, στην Αθήνα, όπου ζητούσαν τον επαναπατρισμό τους. Στο ίδιο στρατόπεδο κρατούνται κομμουνιστές, εξόριστοι αρχικά στην Ακροναυπλία, καθώς και χιλιάδες πατριώτες, ύποπτοι πως ανήκαν στο ΕΑΜ. Ο Διοικητής διαβάζει στους συγκεντρωμένους έναν κατάλογο από ονόματα συνολικά 106. Οι περισσότεροι απ' αυτούς που φωνάζονται κατάγονται από την περιοχή. Τους λένε να μαζέψουν τα πράγματα τους και να είναι έτοιμοι για αναχώρηση. Στις 5 Ιουνίου, τα χαράματα, οι 106 κρατούμενοι στοιβάζονται σε καμιόνια, αλλά έρχεται αντίθετη διαταγή και, στα μισά του δρόμου για τον προορισμό τους, τα καμιόνια γυρίζουν πίσω και ξαναφέρνουν τους κρατουμένους στο στρατόπεδο. Στις 6 Ιουνίου, καινούργια αναχώρηση, αυτή τη φορά με ισχυρή στρατιωτική συνοδεία. Οι κρατούμενοι οδηγούνται σ' έναν ημικυκλικό τόπο. Τα εκτελεστικά αποσπάσματα παίρνουν θέσεις στα γύρω υψώματα. Οι κρατούμενοι καταλα­βαίνουν. Μέσα στην ανίσχυρη οργή τους, μερικοί απ' αυτούς ξεσκίζουν τα ρούχα τους, πετούν τα λεφτά τους και τσακίζουν τα ρολόγια τους με τα τακούνια τους. Άλλοι βρίζουν τους Ιταλούς και τους προλέγουν το τέλος του φασισμού, άλλοι ακόμα τραγουδούν επαναστατικά τραγούδια και το παλιό τραγούδι  των Κλεφτών κι Αρματολών:

                                                  Στη στεριά δε ζει το ψάρι

                                                  ούτ’ ανθός στην αμμουδιά

                                                  και οι Έλληνες δε ζούνε

                                                  δίχως την ελευθεριά…

Τραγουδούν και χορεύουν ακόμα, όταν τα φασιστικά πολυβόλα αρχίζουν να θερίζουν τις πυκνές γραμμές τους⁴

Υποσημειώσεις

1. Η Εθνική Αντίσταση 1940-44, Ε' Έκδοση, Εκδόσεις Θεμέλιο, Τόμος Α', σελ. 317-318.

2. Πιθανολογείται ότι πρόκειται για Ιούνιο και όχι Ιούλιο 1943, δηλ. πριν την επιχείρηση Ασωπού.

3. Σύμφωνα με το ημερολόγιο της Ανώτατης Διοίκησης της Βέρμαχτ (βλ. Αντρέα Κέδρου, ως άνω, σελ. 343): «3 Ιουνίου: [...] Συμπληρωματική αναφορά για τη σιδηροδρομική απόπειρα τον Νεζερού: 92 Ιταλοί και 60 κρατούμενοι Έλληνες νεκροί, μεγάλος αριθμός εξαφανισθέντων. Στη Λάρισα τουφεκίστηκαν γι' αντίποινα 100 κομμουνιστές του στρατοπέδου συγκέντρωσης...».

Πρόκειται για την ανατίναξη του Κούρνοβου. Τα ντοκουμέντα της Αντίσταση; μιλούν για περίπου 600 νεκρούς. Όπως οι Γερμανοί δεν υπολογίζουν τους «εξαφανισθέντες». που εξαιτίας των υπόγειων εκρήξεων των βαγονιών με τα πυρομαχικά πρέπει να ήταν εξαιρετικά πολυάριθμοι, η διαφορά ανάμεσα στους δύο υπολογισμούς είναι λιγότερο μεγάλη απ' ό,τι φαίνεται. Αντίθετα, οι 60 Έλληνες κρατούμενοι για τους οποίους μιλά το γερμανικό ανακοινωθέν θα μπορούσαν να είναι εκείνοι που μεταφέρονταν στα βαγόνια-κλούβες, όπου οι Γερμανοί έκλειναν έλληνες φυλακισμένους κι ομήρους και που τοποθετημένα μπροστά από την ατμομηχανή, προορίζονταν ν' ανατιναχθούν πρώτα, σε ενδεχόμενη απόπειρα εναντίον του τραίνου. Η απαίσια αυτή τακτική, που οι Γερμανοί πίστευαν πως θ' αποθάρρυνε τις επιθέσεις των ανταρτών, στάθηκε κανόνας, ως το τέλος της Κατοχής.

4. «Η θυσία των 106στο Κούρνοβο», στο περιοδικό Εθνική Αντίσταση συλλογή Τρίτη, Δεκέμβριος 1962, σελ. 295-296.

Πηγή: «Η ιστορία της Εθνικής Αντίστασης στη γούρνα μας, 1941-1944 – Παρνασσός-Καλλίδρομο-Οίτη-Γκιόνα», Πολιτιστικός Σύλλογος Σκαμνού Φθιώτιδας, Αθήνα 2008

Επιμέλεια-Ανάρτηση: Τάκης Ευθυμίου