Ελληνικό Αλφάβητο

Παλαμήδης  Ναυπλίου

και το  Ελληνικό Φθογγικό Αλφάβητο

του Λεωνίδα Ιωάννου Καρφή, Αντιστρατήγου ΕΛ-ΑΣ. ε. α. 

    Το γένος  του Παλαμήδη

Ο Παλαμήδης ήταν γιός του Ναυπλίου, βασιλιά της αρχαίας Ναυπλίας και της Κλυμένης, κόρης του Κατρέα, γιού του Μίνωα, βασιλιά της Κρήτης. Ο Κατρέας είχε τρείς κόρες, την Αερόπη, την Κλυμένη και την Απημοσύνη και ένα γιό τον Αλθαιμένη. Σύμφωνα με χρησμό του Μαντείου των Δελφών, τον Κατρέα θα   σκότωνε  ένα  από τα παιδιά του.  Ο Αλθαιμένης, όταν έμαθε το χρησμό, έφυγε με την αδελφή του Απημοσύνη  και  εγκαταστάθηκαν στη Ρόδο.

Η Αερόπη παντρεύτηκε τον Ατρέα, βασιλιά των Μυκηνών και απέκτησε τον Αγαμέμνονα και τον Μενέλαο. Η Κλυμένη παντρεύτηκε τον Ναύπλιο, βασιλιά της Ναυπλίας και απέκτησε τον Οίακα και τον Παλαμήδη (Απολλόδωρος). Έτσι, ο Παλαμήδης ήταν συγγενής με τον  Αγαμέμνονα, βασιλιά των Μυκηνών, αρχιστράτηγο της τρωικής εκστρατείας  και  με το Μενέλαο, βασιλιά της Σπάρτης, σύζυγο της ωραίας Ελένης.  

                                                              

Ο Παλαμήδης εξεπαιδεύθη υπό Χείρωνος και εγένετο εποποιός άριστος και φιλόσοφος ευφυέστατος (Aριστοτέλης). Ετυμολογικά το όνομα Παλαμήδης προέρχεται από το ρήμα «παλαμάομαι», που σημαίνει  μηχανεύομαι, εφευρίσκω. (Liddel-Scott) Τον  ευφυέστατο Παλαμήδη είχε μαζί του ο βασιλιάς Αγαμέμνων, όταν επισκέφθηκε τους βασιλείς των ελληνικών πόλεων, για να τους πείσει  να συμμετάσχουν στην εκστρατεία κατά της Τροίας.

Ο Παλαμήδης και ο βασιλιάς Οδυσσέας

Ο Οδυσσέας, βασιλιάς της Ιθάκης, όταν τον επισκέφθηκαν ο Αγαμέμνων και ο Παλαμήδης, για να του ζητήσουν να συμμετάσχει  στην εκστρατεία κατά της Τροίας, αρνήθηκε την συμμετοχή του και προσποιήθηκε τον τρελό, (ου βουλόμενος στρατεύεσθαι, προσποιείται μανίαν). Ήταν νιόπαντρος με την Πηνελόπη και ο γιός του Τηλέμαχος ήταν νήπιο.

Ο Παλαμήδης άρπαξε τον Τηλέμαχο από την αγκαλιά της Πενελόπης και έβγαλε το ξίφος του για να τον σκοτώσει, (αρπάσας Τηλέμαχον εκ του κόλπου της Πηνελόπης,  ως κτενών εξιφούλκει). Ο Οδυσσέας, για να διασώσει τον παιδί του, ομολόγησε την προσποίηση της τρέλας του και αναγκάστηκε να συμμετάσχει στην τρωική εκστρατεία, (Οδυσσεύς περί του παιδός ευλαβηθείς, ωμολόγησεν την προσποίητον μανίαν  και στρατεύεται). (Απολλόδωρος, Λουκιανός).

Ο Οδυσσέας θεωρούσε ως υπαίτιο, για την εξαναγκαστική στράτευση  και τη συμμετοχή του στον Τρωικό πόλεμο, τον Παλαμήδη, γι΄ αυτό και τηρούσε  πάντοτε στάση εχθρική έναντί του   και τελικά τον εκδικήθηκε σκληρά,  με τέχνασμα.

 «Παλαμήδης  εύρε γράμματα»

 Από αρχαιοτάτων, η Ελληνική γραφή διήλθε, εξελικτικά, δια μέσου των χιλιετιών, τέσσερες ομοιογενείς φάσεις, την Ιερογλυφική, την Γραμμική «Α», την Γραμμική «Β» και την Φθογγική. Η Ιερογλυφική (6000 π.χ.) ήταν εικονογραφική και περιελάμβανε σήματα και εικόνες. HΓραμμική «Α» ήταν εικονογραφική και συλλαβική, περιελάμβανε 88 εικόνες και συλλαβές και αποτελούσε εξέλιξη της Ιερογλυφικής. HΓραμμική «Β» ή Μυκηναϊκή ήταν συλλαβική, περιελάμβανε συλλαβές και αποτελούσε τροποποιημένη και εξελιγμένη μορφή της Γραμμικής «Α» (Έβανς).  Η Φθογγική είναι η Γραμμική «Α» και «Β»,  με  φθόγγους.

Εφευρέτης της Φθογγικής γραφής ήταν ο Παλαμήδης ο εκ   Ναυπλίου. Διαχώρισε τις συλλαβές της Γραμμικής «Α» και «Β» σε σύμφωνα και σε φωνήεντα, σε φθόγγους, (Παλαμήδης άφωνα και φωνούντα συλλαβάς τε θείς εξεύρεν ανθρώποισι γράμμματα ειδέναι) (Αριστοτέλης).  Φωνητικά, από τους ήχους, διαχώρισε τις συλλαβές, σε γράμματα με ελαφρύ ήχο (σύμφωνα) και σε γράμματα με δυνατό ήχο (φωνήεντα) και εφεύρε τα πρώτα  16 γράμματα, τα Α, Β, Γ, Δ, Ε, Ι, Κ, Λ, Μ, Ν, Ο, Π, Ρ, Σ, Τ, Υ, προς δε εύρε και 4 γράμματα, τα Θ, Ζ, Φ, Χ,  (ευρετής γέγονε του ζ  στοιχείου και του θ και του φ και του χ) (Αριστοτέλης).  Ο Σιμωνίδης  επινόησε  4   γράμματα, τα Η, Ξ, Ψ, Ω. (Λεξ. Σουίδα)

Ταυτόχρονα, ο Παλαμήδης εφεύρε και τους νόμους των γραμμάτων, την τάξη, την  ποιότητα και τις δυνάμεις τους,  (άμα τη φωνή, διώρισεν, ου  τη τάξει μόνο,  καθ ήν αι προεδρείαι βεβαιούνται,  τι πρώτον έσται ή δεύτερον, αλλά και ποιότητας  άς έκαστον έχει και δυνάμεις συνείδεν) (Λουκιανός) . Ο Φιλόστρατος και ο Απολλώνιος Τυανεύς έγραψαν: Παλαμήδης εύρε γράμματα και στο Λεξικό του Σουίδα αναφέρεται: Κόριννος, Ιλεύς εποποιός, Παλαμήδους μαθητής ήν, έγραψε, τοις υπο του Παλαμήδους ευρεθείσι γράμμασιν.

 

Διάγραμμα των 24 γραμμάτων

Τα 24 γράμματα  του Φθογγικού Αλφαβήτου  συμπληρώθηκαν από το Μαντείο των Δελφών  με τα σύμβολα, στίγμα,  κόππα και σανπί και το αλφάβητο απέκτησε 27 συνολικά γράμματα. Το 402 π. χ.  με την μεταρρύθμιση της γραφής, που έγινε στην Αθήνα, επί άρχοντος Ευκλείδη, απαλείφθηκαν τα σύμβολα, στίγμα, κόππα και σανπί και καθορίστηκε, ως γραφή,  το ισχύον έκτοτε Ελληνικό Αλφάβητο των 24 γραμμάτων (Ευκλείδειο Αλφάβητο). 

Ο Προναπίδης, δάσκαλος του Ομήρου, τον 8^ο αιώνα π.χ., αντέστρεψε τον μέχρι τότε  τρόπο γραφής, (από δεξιά προς αριστερά, με κεφαλαία σύμβολα, χωρίς κενά) και όρισε νέο τρόπο, από αριστερά προς δεξιά, με λέξεις, με κεφαλαία και μικρά γράμματα και με κενά μεταξύ των λέξεων, παρόμοιο με αυτόν που γράφουμε σήμερα. Ο νέος τρόπος ανταποκρίνεται στην λειτουργία του εγκεφάλου του ανθρώπου, το αριστερό ημισφαίριο του εγκεφάλου, νοητικό (λέξεις, αριθμοί, λογική) εποπτεύει το δεξιό, συναισθηματικό. Ο φιλόσοφος Πυθαγόρας, τον 6^οαιώνα π.χ., έδωσε στα γράμματα του Φθογγικού Αλφαβήτου του Παλαμήδη την τέλεια  μορφή, που έχουν σήμερα, του κάλλους αυτών επεμελήθη, εκ της κατά γεωμετρίαν γραμμής ρυθμίσαι αυτά γωνίαις και περιφερείαις και ευθείαις. (Απολλώνιος).

Φθογγικό Αλφάβητο Ελλήνων και Λατίνων

Το Φθογγικό Αλφάβητο του Παλαμήδη αποτέλεσε το Αλφάβητο όλων των πόλεων της Ελλάδας. Κάθε πόλης-κράτος χρησιμοποίησε το Φθογγικό Αλφάβητο του Παλαμήδη, με μικρές τοπικές παραλλαγές. Υπολογίζονται σε 19 τα Ελληνικά Φθογγικά Αλφάβητα των πόλεων, που αποτέλεσαν και τις διαλέκτους Ιωνική-Αττική, Δωρική, Αιολική, κλπ. Το Αλφάβητο της Ιωνίας-Αττικής είχε 27 γράμματα, της Κορίνθου  24, της  Μιλήτου 24,  της Χαλκίδας  25, της Κύπρου 25, της Κρήτης 24 γράμματα, κ.λ.π. («Ελλήνων Ιστορία»). Σπουδαίος αναδείχθηκε ο ρόλος του Φθογγικού Αλφαβήτου της πόλης Χαλκίδας (Χαλκιδικό της Ευβοίας Αλφάβητο), το οποίο  διαδόθηκε, δια της Κύμης,  στις αποικίες της  στην Σικελία και Κάτω Ιταλία.

 

Παρθενώνας (5^ος αιών π.χ.)

Οι αρχαίοι Λατίνοι, τον 4^ο αιώνα π.χ., περίοδο άνθησης των Ελληνικών γραμμάτων και τεχνών (χρυσούς αιών), επέλεξαν το Χαλκιδικό της Ευβοίας Αλφάβητο (Φθογγικό Αλφάβητο του Παλαμήδη), που είχαν οι πόλεις της Κάτω Ιταλίας, ως το τελειότερο και  πλέον εύχρηστο, το προσάρμοσαν στη γλώσσα τους, (μετεσχημάτισαν τα Λατινικά εκ των Ελληνικών) και το καθιέρωσαν ως Αλφάβητο των Λατίνων. Είναι το Αλφάβητο της Λατινικής γλώσσας, το οποίο «μέσω της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και των Λατινογενών  εθνών και γλωσσών   πέρασε στην ευρύτερη χρήση ανά τον κόσμο» (καθ. Mπαμπινιώτης, Τσιμπουράκης). Τον 5^ο μ.χ. αιώνα, ο Ιουστινιανός καθιέρωσε το Ελληνικό Φθογγικό Αλφάβητο του Παλαμήδη και την Ελληνική γλώσσα, ως την επίσημη γλώσσα και γραφή της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.

Aγία Σοφία, Κων/πολη

Η τελειότητα του Ελληνικού Φθογγικού Αλφάβητου των πόλεων-κρατών της Ελλάδας (καθ. Murray), οι Ελληνικές αποικίες, η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, η Βυζαντινή Αυτοκρατορία και ο Χριστιανισμός, (Ύμνοι, Καινή Διαθήκη, Ευαγγέλια, Επιστολές) είναι οι κυριότεροι λόγοι, που συντέλεσαν στην διάδοση του  Ελληνικού Φθογγικού Αλφάβητου του Παλαμήδη, στην επικράτησή του και στη διαμόρφωση των γλωσσών των λαών της Ευρώπης και όλου του κόσμου Η Ελληνική γραφή, με το Ελληνικό Φθογγικό Αλφάβητο του Παλαμήδη κατέστησε, δια μέσου των αιώνων, την Ελληνική γλώσσα μητέρα όλων των γλωσσών, αρχαϊκών και νεώτερων (παμμήτειρα ή παμμήτωρ γλώσσα).    

        «Αεί κοτε τη αυτή διαχρώνται» 

       Η Ελληνική Αλφαβητική γραφή, το Φθογγικό Αλφάβητο του Παλαμήδη, είναι η  γλώσσα, που πρώτοι οι Έλληνες στον κόσμο επινόησαν και χρησιμοποίησαν, εξελικτικά και αδιάλειπτα, από την Νεολιθική εποχή, (Ελληνικόν (γένος), γλώσση μεν, επείτε εγένετο, αεί κοτε τη αυτή διαχράται) (Ηρόδοτος), και δεν παρέλαβαν, ούτε και χρησιμοποίησαν Αλφάβητο ή Γλώσσα άλλων λαών. Ο Διόδωρος αναφέρει: πλείστοι  συγγραφείς και ποιηταί από της Ιωνίας, τούτοις τοις τύποις εχρήσαντο. Το Φθογγικό Αλφάβητο οδήγησε στην κορύφωση  το πνεύμα, τον γραπτό λόγο και τον πολιτισμό των Ελλήνων. Αποτέλεσε τη βάση επί της οποίας αναπτύχθηκε και εξελίχτηκε, ο εκπολιτισμός και η αναγέννηση του δυτικού κόσμου. Το φθογγικό αλφάβητο του Παλαμήδη είναι ο θρίαμβος των φωνηέντων.     

Μερικές από τις αρχαιότερες, διαχρονικά, μαρτυρίες της ομοιογενούς εξέλιξης της Ελληνικής γραφής,  από την Ιερογλυφική μέχρι την Φθογγική του Παλαμήδη, από τη Νεολιθική μέχρι τη Μυκηναϊκή εποχή, είναι: (1) το «κεραμικό θραύσμα του Σπηλαίου του Κύκλωπα», στη νησίδα Γιούρα των  Βορείων Σποράδων, με σύμβολα, τα Α Υ Δ  και εικόνες της Ελληνικής γραφής, νεολιθικής  εποχής, που χρονολογήθηκε το 5500 π.χ., (καθ. Σάμψων,1992),

 

Κεραμικό θραύσμα Γιούρων (5500 π.χ.)

 (2) το «ειδώλιο του Προδρόμου Καρδίτσας», νεολιθικής εποχής, με σύμβολα

Eιδώλιο Προδρόμου Καρδίτσας (5000 π.χ.)

 L Θ E Σ, που χρονολογήθηκε  το 5000 π.χ.  (καθ. Χουρμουζιάδης, 1974), (3) η «ξύλινη πινακίδα,  με επιγραφή,  του Δισπηλιού Κοζάνης», το πρώτο γραπτό κείμενο στον κόσμο, με σκαλισμένα σήματα, από   πρωτόγονο

     

Ξύλινη πινακίδα του Δισπηλιού και η επιγραφή της (5260 π.χ.)

άνθρωπο, νεολιθικής εποχής,  που χρονολογήθηκε το 5260 π.χ. (καθ. Χουρμουζιάδης, 1993), (4) ο «Δίσκος της Φαιστού», η σημαντικότερη εγχάρακτη μαρτυρία   της  Ιερογλυφικής και Γραμμικής «Α» Μινωικής γραφής, με  σπειροειδή  τρόπο  γραφής, από  την  περιφέρεια προς  το

 

O δίσκος της Φαιστού (1700 π.χ.)

κέντρο, που χρονολογήθηκε το 1700 π.χ. (΄Εβανς 1908, Βεντρίς 1952, Τσαντγουίκ, 19520, (5) η «Οινοχόη του Διπύλου», το αρχαιότερο αγγείο, με την αρχαιότερη επιγραφή Φθογγικού Αλφάβητου, «από δεξιά προς αριστερά, με κεφαλαία σύμβολα, χωρίς κενά» (ΗΟΣ ΝΥΝ  ΟΡΧΕΣΤΟΝ  ΠΑΝΤΟΝ ΠΑΙΖΕΙ ΤΟΤΟ ΔΕΚΑΝ ΜΙΝ), όστις νύν εκ πάντων των ορχηστών απαλότατα χορεύει τούτο   απονεμηθεί  αυτώ  (Αρχαιολογικό  Μουσείο  Αθηνών), που   δόθηκε   ως  

Οινοχόη Διπύλου (800 π.χ.)

βραβείο  στον  καλλίτερο χορευτή  και χρονολογήθηκε το 800 π.χ. και (6) τα βιβλία, που γράφτηκαν  για τα τρωικά, με το Φθογγικό Αλφάβητο του Παλαμήδη, όπως, η «Ιλιάς» του Κορίννου, μαθητού του Παλαμήδη, που γράφτηκε έτι των Τρωικών συνισταμένων, η «Εφημερίδα του Τρωικού διακόσμου» του Δίκτυ, ιστορικού, εκ Κρήτης, που έγραψε «περί  αρπαγής της Ελένης και περί Μενελάου και πάσης Ιλιακής υποθέσεως», καθώς  και τα βιβλία, ηρωικά έπη, αριστουργήματα, «Ιλιάς και Οδύσσεια» του Ομήρου, που γράφτηκαν με το Φθογγικό Αλφάβητο του Παλαμήδη και με το νέο τόπο γραφής (από αριστερά προς δεξιά, με σύμφωνα και φωνήεντα, με λέξεις,  με κεφαλαία  και  μικρά  γράμματα  και  με   κενά  μεταξύ  των  λέξεων), κ. α.,  και   τα 

 

Η Μούσα Καλλιόπη παραδίδει στον Όμηρο

τις πινακίδες,  όπου θα γράψει τα έπη της Τροίας, 8^ος αιών π.χ. (Λούβρο)

οποία  συνάθροισε  πρώτος  ο Πεισίστρατος, τύραννος των Αθηνών,  τον 6^ο αιώνα π.χ. (Κικέρων).

«Αδύναμος ειμί τούτο πράττειν»

   Άδοξο ήταν το τέλος της ζωής του ευφυέστατου και ευεργέτη της ανθρωπότητας Παλαμήδη. Ο πολυμήχανος Οδυσσέας εκδικήθηκε τον Παλαμήδη  με  τέχνασμα:  ανάγκασε ένα Tρώα αιχμάλωτο να γράψει ένα γράμμα προδοτικό, ότι δήθεν το στέλνει ο Πρίαμος, βασιλιάς της Τροίας, προς τον Παλαμήδη και αφού έθαψε μέσα στη σκηνή του Παλαμήδη χρυσάφι, πέταξε το γράμμα στο στρατόπεδο και αμέσως  σκότωσε τον αιχμάλωτο.

     Ο Αγαμέμνων, όταν  διάβασε  το γράμμα και βρήκε και το χρυσάφι, παρέδωσε τον Παλαμήδη στους συμπολεμιστές του να τον δικάσουν και να λιθοβολήσουν, ως προδότη. Αδύναμος ειμί τούτο πράττειν, ισχυρίστηκε ο Παλαμήδης στο Δικαστήριο, αλλά κρίθηκε ένοχος και λιθοβολήθηκε, έξω από τα τείχη της Τροίας, από τα στρατεύματα του Αγαμέμνονα και του Οδυσσέα, αφού κανείς άλλος δεν ήθελε να τον λιθοβολήσει. Ο Αίας ο Τελαμώνιος εκήδευσεν εντίμως του σώμα του Παλαμήδους και εκόμισεν εις Λέσβον(Ωγυγίας, Απολλόδωρος).

       Ο Αριστοτέλης αναφέρει, ότι ο Οδυσσέας χλεύαζε τον Παλαμήδη, να μην καυχάται και επαίρεται επειδή ήυρε το Υ, διότι σχηματίζουν αυτό και οι γέρανοι ιπτάμενοι, όθεν ονόμαζε τους Γεράνους, όρνεα του Παλαμήδους. Αλλά και ο Όμηρος, όπως αναφέρει ο καθηγητής Κακριδής, λόγω  της καταδίκης του Παλαμήδη  ως  προδότη, δεν αναφέρει  το όνομά του και τις εφευρέσεις του στο έπος της Ιλιάδας, (μηδεμίαν  του ανδρός τούτου μνήμην ποιήσασθαι).

Τρείς τραγωδίες, με τίτλο «Παλαμήδης», που έγραψαν, οι τραγωδοί του 4^ου αιώνα π.χ. , ο Σοφοκλής, ο Ευριπίδης και ο Αισχύλος, χάθηκαν ή καταστράφηκαν και δεν διασώθηκαν, παρά μόνο μερικές αποσπασματικές  αναφορές  από άλλους συγγραφείς.

«Ζήτημα Φοινικικού Αλφάβητου»

       Ο χλευασμός του Παλαμήδη, η κατηγορία, ως προδότη, και ο λιθοβολισμός του, υπήρξαν αναντίρρητα  οι κυριότερες αιτίες, που σπουδαίοι ιστορικοί συγγραφείς των Τρωικών, παρέλειψαν να τον αναδείξουν, ρητά,  ως εφευρέτη του Ελληνικού Φθογγικού Αλφάβητου.  Με διάφορες προφάσεις, (ως εμοί δοκεί ή ως εμοί καταφαίνεται είναι ή φαμέν δοξάζειν, αλλ΄ ού γιγνώσκειν), αμφισβήτησαν ή και αποσιώπησαν να  μνημονεύσουν στα έπη και στα κείμενά τους, που τα έγραψαν με το Ελληνικό Φθογγικό Αλφάβητο, ότι εφευρέτης του Αλφάβητου αυτού ήταν ο Παλαμήδης.

     Μερικοί συγγραφείς και ερευνητές της Γλωσσολογίας και της Γραμματολογίας, λόγω ακριβώς αυτής της παράλειψης,  έθεσαν «Ζήτημα φοινικικού αλφάβητου». Με ανυπόστατες και ανιστόρητες θεωρίες, ισχυρίζονται, ότι εφευρέτες του Φθογγικού Αλφάβητου δεν ήταν ο Παλαμήδης αλλά οι Φοίνικες - οι ίδιοι αποκαλούνταν Χαναναίοι - ένας λαός σημιτικός, άσημος, νομαδικός, ναυτικός,  που έδρασε  κυρίως κατά τον 9^οκαι 8^ο αιώνα π.χ. στην Μέση  Ανατολή, χωρίς αξιόλογα πνευματικά  και πολιτιστικά επιτεύγματα.

     Οι Liddel-Scott, στο Μέγα Λεξικό της Ελληνικής Γλώσσης, σχετικά με το «Ζήτημα του φοινικικού αλφάβητου», αναφέρουν, συνοπτικά: «Κάδμος λέγεται, ότι ήνεγκεν εκ Φοινίκης το παλαιόν Ελληνικόν Αλφάβητον εκ 16 γραμμάτων, οπόθεν ταύτα εκλήθησαν Καδμήια ή Φοινικήια γράμματα» και διευκρινίζουν: «ταύτα βραδύτερον ηυξήθησαν τη προσθήκη άλλων 8 γραμμάτων, η ω θ φ χ ζ ξ ψ, των καλουμένων Ιωνικών», χωρίς, τουλάχιστον ως προς αυτά τα 8 γράμματα, να μνημονεύσουν τους εφευρέτες τους,  Παλαμήδη (4) και  Σιμωνίδη (4).  

Επιμέλεια-Ανάρτηση: Τάκης Ευθυμίου