Εκκλησίες Ζημιανής

             Εκκλησίες, Eνορίες και Κληρικοί,          

 στη Ζημιανή ή Zέμιανη (Δίκαστρο), το 1640

[του Λεωνίδα Ιωάννου Καρφή, Αντιστρατήγου ε.α.]

 

Ιστορικά έγγραφα-μαρτυρίες

         Τρία ιστορικά στοιχεία, που διασώζονται, επιμαρτυρούν  για τις  Εκκλησίες, τις Ενορίες και τους Κληρικούς της Ζέμιανης ή Ζημιανής (Δικάστρου), κατά το έτος 1640. Τα έγγραφα αυτά είναι:

         *  Η παραίτηση του Μητροπολίτη  Υπάτης  Νεόφυτου,

          *  0 κατάλογος των δωρητών της Μονής Ρεντίνας (Πρόθεση Μονής Ρεντίνας),

         *  Τα αρχεία  της τέως Μητρόπολης Υπάτης.

   

H παραίτηση  του Μητροπολίτη Υπάτης

       Από την παραίτηση, που υπέβαλε, το 1639, ο Μητροπολίτης Υπάτης Νεόφυτος, προς την Ιερά Σύνοδο του Πατριαρχείου Κων/πόλεως, επιμαρτυρείται, ότι στη Ζημιανή υπήρχαν την περίοδο αυτή και λειτουργούσαν  Εκκλησίες και Ενορίες, που υπάγονταν στην Μητρόπολη Υπάτης, όπου και απέδιδαν τα επισκοπικά δικαιώματα.  

        Με την παραίτησή του, από το θρόνο και όχι από την Αρχιεροσύνη, ο Μητροπολίτης Υπάτης Νεόφυτος ζήτησε από την Ιερά Σύνοδο του  Πατριαρχείου Κων/πόλεως να αφήσει στην  αρχιερατική εξουσία του τα χωριά Γιαννιτσού, Ροβολιάρι, Λιτόσελο και Ζημιανή και να λαμβάνει τα δικαιώματα, εφόσον και ο νέος Μητροπολίτης θα έκανε δεκτό  το αίτημά του:

        «…να αφύση και τέσσερες χώραις, να ταις έχω  έως ού ζώ, να ζωοθροφούμε,  την Γιαντζού, το Ροβολιάρη, την Ζημιανή και το Λιτόσελο, να ταις έχω στην εξουσία μου, να λαμβάνω όλα τα δικαιώματα, να μην έχει  ποσός σικήνα να κάμι..».

                                       Ο  κατάλογος των  δωρητών  Μονής Ρεντίνας

        Από τον Κατάλογο-Πρόθεση της Μονής Ρεντίνας, στον οποίο οι μοναχοί είχαν καταγράψει, το 1640, κατά την περιφορά της εικόνας της Παναγίας, τις δωρεές των κατοίκων των πέριξ της Μονής χωριών, επιμαρτυρείται, ότι μεταξύ των δωρητών, από το χωριό Ζέμιανη, ήταν τρείς Ιερείς, μια Μοναχή και ένας Ιερομόναχος.

Φ/Α Πρόθεσης Μονής  Ρεντίνας (1640)

         Στη σελίδα 389 επ., του Καταλόγου-Πρόθεσης της Μονής Ρεντίνας, μεταξύ των δωρητών-κατοίκων από το χωριό Ζέμιανη, που προσέφεραν  χρηματικά ποσά,  για την  ανακαίνιση  της Μονής, αναφέρονται τα ονόματα:  του παπα-Ρίζου,  του παπα-Σταμάτη,  του παπα-Γιώργη,  της  Λεωντιάδας  μοναχής  και  του  Νικοδήμου ιερομονάχου:

           «Χωρίο Ζέμιανη….

          * Μίχος του Ιωάννου  και  της Αλέξως και η γυνή του  Αρχόντο και ο αδελφός του  Ρίζος,  ιερεύς,  εις παρρησίαν  1000 άσπρα (1)

          *  Λεωντιάς, μοναχής + Νικοδήμου, ιερομόναχου, εις κοινοβιάτικα 500 άσπρα 

          *  Ρίζος, ο γαμπρός του παπα-Σταμάτη,  εις κοινοβιάτικα 1000 άσπρα

          *  Κάλω, η θυγάτηρ του παπα-Γιώργη, εις παρρησίαν  800 άσπρα».

Τα αρχεία της τέως Μητρόπολης Υπάτης

      Από τα Αρχεία της τέως Μητρόπολης Υπάτης επιμαρτυρείται, ότι οι Εκκλησίες της Ζημιανής κτίστηκαν, προ της άλωσης της Κων/πολης και στα πρώτα χρόνια της Τουρκοκρατίας και συγκεκριμένα, στις εξής χρονολογίες:

          *   το 1450,  η   Εκκλησία της Παναγίας,  

          * το 1480, η  Εκκλησία των Αγγελικών Ταγμάτων Σεραφείμ (από το 1604  συνεορτάζονται, ο Άγιος  Σεραφείμ, νεομάρτυρας, επίσκοπος Φαναρίου και ο Όσιος Σεραφείμ, ο Δομβρού Λεβαδείας),

          *  το 1498 (1525),  η    Εκκλησία του Αγίου Γεωργίου.

 

Η ανακαινισμένη Εκκλησία  της Παναγίας Δικάστρου (1450)

                                                                                                                 

Ο πληθυσμός της  Ζημιανής-Η Συνθήκη Ταμασίου,

         Την περίοδο, προ της άλωσης της Κων/πολης, από το 1393,  και στα πρώτα χρόνια της Τουρκοκρατίας, ο πληθυσμός της Ζημιανής πύκνωσε με τις μετακινήσεις πολλών χριστιανικών οικογενειών από τα πεδινά χωριά της Μητρόπολης Υπάτης, οι οποίοι προσέφυγαν, μαζί με τους ιερείς, τους μοναχούς και τις εικόνες των Εκκλησιών τους, στην Ζημιανή, για να διασωθούν από  τις σφαγές, την υποδούλωση και τον εξισλαμισμό.

 

Η ανακαινισμένη Εκκλησία των Αγίων Σεραφείμ Δικάστρου (1480)     

      

         Από το 1525, σύμφωνα με  την  Συνθήκη Ταμασίου (Ταμάσι, 1525), οι οικισμοί της Ζημιανής συγκροτήθηκαν σε Κοινότητα Αυτοδιοίκητη και οι κάτοικοί της άρχισαν  να εκλέγουν τους Άρχοντές τους, Δημογέροντες και Προεστούς, έναντι πληρωμής φόρου υποτέλειας. Η παράδοση του χωριού, εξάλλου, αναφέρει, ότι  στους πρώτους αιώνες της Τουρκοκρατίας, οι κάτοικοι της Ζημιανής  ξεπερνούσαν  τις  300 οικογένειες.     

Οι Εκκλησίες και οι  Κληρικοί Ζημιανής, το 1640

      Οι Εκκλησίες της Ζημιανής κτίστηκαν εντός της  κατοικημένης περιοχής των οικισμών της, σύμφωνα με τους κανόνες της Βυζαντινής Ναοδομίας, για να διακονήσουν τις λειτουργικές ανάγκες των πολλών χριστιανικών οικογενειών, που είχαν προσφύγει και εγκατασταθεί, με τους κληρικούς τους, στην περιοχή της Ζημιανής  και ήταν  εξαρχής Εκκλησίες Ενοριακές και όχι Εξωκκλήσια.

       Σύμφωνα με τα ιστορικά στοιχεία και τις μαρτυρίες, στην Ζημιανή, το 1640,  λειτουργούσαν τρείς Εκκλησίες: η Εκκλησία της Παναγίας, η Εκκλησία των Αγγελικών Ταγμάτων Σεραφείμ  και  Αγίων Σεραφείμ και η Εκκλησία   του  Αγίου Γεωργίου και υπηρετούσαν  τρείς Κληρικοί-Λειτουργοί:  ο παπα-Ρίζος, ο παπα-Σταμάτης και ο παπα-Γιώργης, και δύο μοναχοί: η Λεωντιάδα  μοναχή και ο  Νικόδημος ιερομόναχος.

Η παλιά (1525-1925) Εκκλησία του Αγίου Γεωργίου Ζημιανής (Δικάστρου)

 και το Παρεκκλήσι του Αγίου Χαραλάμπους.

(Σχέδιο στρατηγού-ιατρού Δημητρίου Γ. Παπαδημητρίου)

         Η Εκκλησία του Αγίου Γεωργίου ήταν η Κεντρική Εκκλησία  και  Ενορία του πολιούχου Αγίου της Κοινότητας Ζημιανής, με ιερέα και  μοναχούς και με  Παρεκκλήσι  και Κελιά, (διασώζονταν μέχρι το 1925 το Παρεκκλήσι του Αγίου Χαραλάμπους και ερείπια Κελιών), τα οποία  κατεδαφίστηκαν το 1925, κατά την ανέγερση  της καινούριας Εκκλησίας του Αγίου Γεωργίου.

       Mοναχοί, στην Εκκλησία  του Αγίου Γεωργίου Ζημιανής, υπήρχαν  μέχρι  και το 1901. Από  μια καταγραφή κατοίκου της Ζημιανής   επιμαρτυρείται, ότι  το 1901 ιερέας στην Εκκλησία του Αγίου Γεωργίου ήταν ο παπα-Δημήτριος Οικονομίδης και μοναχός  ο ιερομόναχος Άνθιμος Τσιλίκας  (καταγραφή Βασιλείου Ιωάννου Καρφή).

H  καινούρια Eκκλησία του Αγίου Γεωργίου Δικάστρου (1925),

Εκκλησίες-Σχολεία-Ιερείς

      Την περίοδο 1640, όπως και καθόλη την Τουρκοκρατία, οι Εκκλησίες της Ζημιανής, ελλείψει Σχολείων, ήταν και  Σχολεία, όπου οι Ιερείς και οι Μοναχοί, ως έχοντες «απλώς των γραμμάτων  είδησιν», δίδασκαν τα Γράμματα  (Γραφή, Αριθμητική και Ανάγνωση). Η διδασκαλία  των Γραμμάτων  ήταν αναγκαία:

          * για τις λειτουργικές διακονίες των Χριστιανών, των Εκκλησιών και των Ενοριών της Ζημιανής και

         * για τις διοικητικές υποθέσεις της Αυτοδιοίκητης Κοινότητας Ζημιανής.  

Επιμέλεια-Ανάρτηση: Τάκης Ευθυμίου