Επιδημίες στα χωριά του Τυμφρηστού

Οι επιδημίες στα χωριά Τυμφρηστού

(κατά τον  18^ου αιώνα)

[Του   Λεωνίδα Ιωάννου Καρφή Αντιστρατήγου ε.α.]

                                     

Τα  χρόνια της Τουρκοκρατίας                                                                            
Στην περίοδο της Τουρκοκρατίας, η εμφάνιση επιδημιών σε μια ή  περισσότερες  περιοχές της Ελλάδας ήταν σύνηθες επιδημικό φαινόμενο. Όροι υγιεινής δεν  τηρούνταν  και η επιδημιολογία ήταν ανύπαρκτη. Οι μετακινήσεις τουρκικών στρατευμάτων ήταν συχνές και οι επιδημίες μεταδίδονταν από περιοχή σε περιοχή  ραγδαία.  Οι  ασθενείς από  επιδημίες πέθαιναν αβοήθητοι,  χωρίς καμιά  ιατρική βοήθεια,  ακόμη  και χωρίς  ανθρωπιστική  φροντίδα.

Οι επιδημίες του 18ου αιώνα

     Από τις αρχές του 18^ου αιώνα και για συνεχείς  δεκαετίες, η ιστορία λέει, ότι  πολλές περιοχές της  Ελλάδας δοκιμάσθηκαν σκληρά  από τα θανατικά, όπως ονομάσθηκαν οι   επιδημίες της βλογιάς  και της πανούκλας. Το φονικό το μεγάλο ήταν τέτοιας έκτασης,  ώστε προκάλεσε  τεράστια  μείωση του πληθυσμού. Από το  φόβο της μετάδοσης οι άρρωστοι εγκαταλείπονταν και οι  νεκροί έμεναν άταφοι. Ξεκληρίστηκαν πολλές οικογένειες, οι πόλεις έφθιναν και πολλά χωριά ερημώθηκαν και εξαφανίσθηκαν. Οι διασωθέντες αναγκάσθηκαν να ανασυγκροτήσουν τα χωριά τους ή και να ιδρύσουν καινούρια, εγκαταλείποντας τους μολυσμένους  από τις επιδημίες  παλιούς οικισμούς τους.

Ο Δ. Τόλης, Αξιωματικός ε.α. από το Καροπλέσι Ευρυτανίας,  έγραψε,  για τις θανατηφόρες επιδημίες της βλογιάς και της πανούκλας του 18^ου αιώνα: «…οι κάτοικοι των χωριών, στην προσέγγιση  των επιδημιών, τρέπονταν  εις φυγή  φωνάζοντας, φωτιά  να τις κάψει και διασκορπίζονταν στα βουνά και στα δάση, αλλά δεν διασώζονταν, τα πτώματα των νεκρών  έμεναν άταφα και τρώγονταν από τους χοίρους… από τις επιδημίες αυτές καταστράφηκαν ολόκληρα χωριά και οι εναπομείναντες  κάτοικοι   δεν επέστρεψαν έκτοτε σ΄ αυτά».

Οι φονικές επιδημίες  εκδηλώθηκαν το 1701  και συνέχισαν  και  κατά  τα επόμενα  έτη 1717, 1728, 1739, 1742, 1754, 1771, μέχρι το τέλος περίπου του 18^ου αιώνα, αποδεκατίζοντας κάθε φορά   τους  κατοίκους  ολόκληρων περιοχών της Ελλάδας.

Η  μετάδοση  των επιδημιών

Καταγράφοντας τον τρόπο μετάδοσης των επιδημιών ο Δ. Τόλης αναφέρει:  «…οι κάτοικοι πίστευαν, ότι  οι επιδημίες της βλογιάς και της πανούκλας  έρχονταν  στα χωριά  τους  κρυμμένες μέσα  στα τόπια  των υφασμάτων, που έφερναν από τις  πόλεις  ή  κρυμμένες μέσα  στα προικιά,  που έφερναν οι νύφες από  άλλα χωριά…  ή  παρουσιάζονταν  με μορφή  μαύρης γάτας με σουβλερά κέρατα, που ξεπετιόνταν  απ΄ τα έλατα, κτυπούσε τους ανθρώπους στα πλευρά και τους άφηνε  χωρίς πόνους νεκρούς…».

Ο νομιζόμενος αυτός τρόπος μετάδοσης των επιδημιών επηρέασε  σημαντικά την τότε, αλλά  και την μετέπειτα κοινωνική  ζωή των κατοίκων των χωριών. Οι κάτοικοι  ντύνονταν  με δέρματα ζώων και  απέφευγαν να φέρνουν στα χωριά τους υφάσματα  ή  να παντρεύονται  από ξένα χωριά. Οι συνήθειες αυτές  τηρήθηκαν για πολλά χρόνια,  η  αποφυγή  δε  της παντρειάς από  άλλα χωριά  εξακολούθησε  να τηρείται σε μερικές περιοχές  μέχρι και τα μέσα του προηγούμενου αιώνα.

Οι επιδημίες στην περιοχή Τυμφρηστού

Οι  επιδημίες της βλογιάς και της πανούκλας  του 18^ου αιώνα  έπληξαν και την περιοχή  Τυμφρηστού  και αποδεκάτισαν τον πληθυσμό των χωριών της. Οι κάτοικοι, κάθε φορά που εκδηλώνονταν  το μεγάλο  φονικό,  εγκατέλειπαν τα  σπίτια τους  και κατέφευγαν στα Μαντριά τους ή σε άλλες δασώδεις περιοχές, όπου και  παρέμεναν  ώσπου να περάσει το θανατικό.  Για να αποτρέψουν την  μετάδοσή τους,  απέφευγαν  να  φέρνουν στα χωριά υφάσματα, ντύνονταν με δέρματα ζώων και δεν παντρεύονταν από ξένα χωριά.

       Ο πατρο-Κοσμάς, που πέρασε από τα χωριά Τυμφρηστού, το 1779,  συνέστησε στους κατοίκους  να κάνουν δεήσεις και λιτανείες και  να κτίσουν  εκκλησίες Αγίων, που έχουν το χάρισμα να θεραπεύουν τις επιδημίες. Έτσι, κτίσθηκαν σε όλα τα χωριά  εκκλησίες  και  εξωκλήσια  της Αγίας Παρασκευής προχέει ιάματα, του Προφήτη Ηλία αποδιώκει τας ασθενείας και  λεπρούς καθαρίζει  και του Αγίου Χαραλάμπους  όπου βρίσκονται τεμάχια από τα λείψανά του ή όπου τον εορτάζουν  και τιμούν το μαρτύριό του  δεν  υπάρχει πείνα και πανούκλα και άλλες λοιμικές νόσοι, υπάρχει  ειρήνη, αφθονία καρπών, θεραπεία νόσων και άφεση αμαρτιών.

      Με τις επιδημίες  του 18^ου αιώνα  πιθανότατα να συνδέονται και μερικά  από τα τοπωνύμια περιοχών των χωριών Τυμφρηστού, όπως Κατσαρίνα, Πλιάνη, Παλιού, Κρέτση, Μανώλη, κλπ. Οι  τοπωνυμίες  αυτές πιθανότατα  να προέρχονται από ονόματα κατοίκων  που κατέφυγαν στις τοποθεσίες αυτές με τις οικογένειές τους για  να διασωθούν ή και πέθαναν εκεί  από τις επιδημίες.

     Οι φαμίλιες των χωριών  το 1805

     Και όταν  οι θανατικές επιδημίες, με τις δεήσεις και λιτανείες  και τις πρεσβείες των Αγίων αποδιώχθηκαν και τα χωριά καθαρίστηκαν,  οι κάτοικοι   επέστρεψαν  και έμειναν πλέον  οριστικά  στα σπίτια τους.  Στο τέλος  του 18^ου αιώνα, ο πληθυσμός των περισσοτέρων χωριών περιοχής Τυμφρηστού, που διασώθηκε  από τις επιδημίες,  δεν ξεπερνούσε, όπως αναφέρει  ο   περιηγητής   Πουκεβίλ,  τις «20 φαμίλιες».    

Επιμέλεια-Ανάρτηση: Τάκης Ευθυμίου