Εμποροπανήγυρις Ελατείας

ΕΜΠΟΡΟΠΑΝΗΓΥΡΙΣ ΕΛΑΤΕΙΑΣ 2018*

Του Παναγιώτης Δημάκη, υπεύθυνου ιστορικού αρχείου

Δήμου Αμφικλείας-Ελατείας

ΕΜΠΟΡΟΠΑΝΗΓΥΡΙΣ ΕΛΑΤΕΙΑΣ 1947. Επί τέλους παζάρι, χαμόγελα και βόλτα στις παράγκες, σφιχτοδεμένες ακόμη, μία αδιόρατη αίσθηση ανασφάλειας διαπερνά, τούς περιπατητές

ΕΜΠΟΡΟΠΑΝΗΓΥΡΙΣ ΕΛΑΤΕΙΑΣ 1949. Στήν φωτογραφία τού 1949, στόν σημερινό πεζόδρομο, τρία τότε νέα παιδιά, γελαστά, ευδιάθετα, ημέρες παζαριού, ξεχωρίζουν από το πλήθος, πού συνωστίζεται στο βάθος, γύρω από τις παράγκες. Δεξιά το παλιό πετρόχτιστο καφενείο τού Ν. Αυγερίου "Μπερνίτσα", αριστερά ηικία Παπαμαγγανά και στο βάθος, οι θαλερές ακακίες τού Αη-Δημήτρη

Στήν εύφορη κοιλάδα τού Κηφισού, παλαιά ιστορία είναι η αναφορά Πανηγύρεων, αφού καταγράφεται στο σιγίλλιον, περί τών ορίων τής Επισκοπής Διαυλείας και Ταλαντίου, τού Πατριάρχου Ιερεμία Β', το σωτήριον έτος 1572 μ. χ. .... Η Αγία Μαρίνα μετά τής πανηγύρεως αυτής... Βεβαίως η σημερινή Αγία Μαρίνα, ώς πόλισμα, τα χρόνια αυτά, δεν θα ήταν πολύ διαφορετική από σήμερα, ίσως όμως, τα κριτήρια τότε, να ήταν άλλα, διαφορετικά για τήν αξιολόγηση, όχι μόνον πληθυσμιακά. Γενικά τα πανηγύρια, ήσαν και θρησκευτικά, αλλά όπως πάντα και εμπορικές και κοινωνικές συγκεντρώσεις. Στήν χώρα τής Ελάτειας, μετά τήν συγκομιδή τών καρπών, τών ετησίων εισοδημάτων, υπήρχε και η Εμποροζωοπανήγυρις, όπου οι κάτοικοι τής κοιλάδας, έκαναν τις προμήθειες, αγαθών αγροτικής και οικιακής οικονομίας, όπως εργαλεία, μαχαίρια, κουδούνια, σκεύη, κάπες, φλοκάτες, ξύλινα γουδιά, κουτάλες, (μήν ξεχάσουμε τόν κούτ'λα!), φ'τσέλες και βλαχομαλάματα, από ορεινούς μικροβιοτέχνες, πού συνέρρεαν από τήν Σ'βάλα, τα Σάλωνα, τα Τρίκαλα, τήν Ήπειρο ακόμη και το Πήλιο, να πουλήσουν, να ανταλλάξουν και να διασκεδάσουν, με τα "Οργανα", κατά το έθος αυτό, τών Ελλήνων, πού χάνεται βαθειά πίσω στόν χρόνο και μοιάζει, με απολογισμό τής χρονιάς, πού έπρεπε να εορταστεί, με γενναία κρασοκατάνυξη και μία καταναλωτική σπατάλη, κατά δύναμιν. 

Υπήρχαν όμως και οι ζωοπανηγύρεις και μάλιστα, αρκετά ζωηρές και πολυσύχναστες, αφού η μηχανοκαλλιέργεια και τα "αγροτικά" μηχανήματα, δεν είχαν ανατρέψει ακόμη, τήν παραδοσιακή καλλιέργεια και τα ζώα, ήσαν τα εργαλεία-μηχανήματα παραγωγής. Σε ξεχωριστούς χώρους, συνήθως έξω, από τον οικιστικό ιστό, κατασκήνωναν οι πωλητές, ίππων, ημιόνων, όνων, με τα ζά τους, οι λεγόμενοι τσαμπάσηδες, βαθειά μελαχροινοί , μουστακαλήδες, πού δοκίμαζαν τήν ευρωστία, αποφαίνονταν για τήν ηλικία, τήν παράσταση, τήν αντοχή και τήν υγεία τών ίππων , κρατώντας το απαραίτητο καμ'τσί, στο ένα χέρι, ενώ με το άλλο, άνοιγαν το στόμα τού ζώου, ανιχνεύοντας τήν ηλικία (το τηράει στα δόντια έλεγαν). Σκηνές γραφικές, τής καθ' ημάς Ανατολής, πού σήμερα εξέλιπαν, λόγω τής ανατροπής, τών κοινωνικών συνθηκών, πού μετέβαλλαν, τήν ετήσια αυτή, εορταστική συνάθροιση, σε περιφερόμενη σύνοδο, τών ιδίων μικροπωλητών κυρίως, με παζαριω'τ'κα εμπορεύματα, συνήθως εισαγόμενα, όπου οι παλαιοί μικροβιοτέχνες σπανίζουν. Δεν παύει όμως και σήμερα, παρά τήν παρακμή του, "τού παζαρ", να αποτελεί μία σημαντική στιγμή, ένα βότσαλο, στήν ακινησία τής επαρχιακής λίμνης, με τήν κίνηση, τήν μουσική, τήν μεζεδολογία, τήν συμμετοχή τής όσφρησης, στούς καπνούς από τα ψητά, τα οπωρικά και τα συναφή, έστω χωρίς, τα θεατρικά μπουλούκια, το Γύρο τού θανάτου, τήν σκοποβολή, ακόμη και τήν υπαίθρια ρουλέτα, κάποιων φτωχοδιαβόλων. Όμως για τα παιδιά, αλλά και μερικούς μεγάλους, το κάτι άλλο ήταν, το Πανόραμα, ένα είδος εικονοσκοπίου τής εποχής, ένα ξύλινο, μαγικό κιβώτιο, με προσοφθαλμια οπή, όπου, με τήν στροφή μανιβέλλας, εμφανίζονταν χρωματιστές θαυμαστές εικόνες, εξωτικών τόπων και χωρών, με τήν γεωγραφική και ιστορική καθοδήγηση, τού χειριστή, ο οποίος με μιά συρτή, μονότονη φωνή, εκφωνούσε το αφήγημα του, καθώς και ανάλογες, παρατηρήσεις... σκούπισε τήν μύτη σου μικρέ... εδώ Κύριοι (β)λέπετε τόν μέεεγα ποταμό Νείλο... να και τα αραπάκια... Κύριι... κύριι...Θείου δεεν λέπουμι τίπουτα...αυτόματα η απάντηση κάλυπτε τήν βλάβη...τι να δείς βρέ; μαύρα τ' αραπάκια, μαύρος κι ο ποταμός...και απτόητος συνέχιζε (όπως ο Μ. Λουντέμης διέσωσε)...ιδού και η Μόσχα τής Ρωσίας, πού τήν κυβερνά άνδρας, με θηλυκό όνομα, ΕΛΕΝΙΝ ήταν τ' όνομά του...συλλέγοντας τις δεκάρες μικρών και μεγάλων, όπως και μείς τα θραύσματα και τα σπαράγματα, μίας εποχής αθωότητας, πού είναι ο δικός μας, χαμένος Παράδεισος. Άς είναι και φέτος, "τού Παζάρ", όπως κάθε χρόνο, στήν Ελάτεια, θα έχει τα τωρινά χαρακτηριστικά του, με τήν ευχή, να συνεχίσει αυτοανανεούμενο και αναγεννώμενο.

* Ο Αγιαμαρνιώτης συμπατριώτης μας, Κώστας Τριανταφύλλου, είναι δημοσιογράφος, και, κατάγεται από την Αγία Παρασκευή Λοκρίδος. Για τήν πληρέστερη σχετική ενημέρωση, μάς παραχώρησε το απαραίτητο υλικό από το Αρχείο του, τον ευχαριστούμε.

Η Πανήγυρις Ελατείας ήταν ένα σημαντικό και χαρμόσυνο γεγονός τα χρόνια τού Μεσοπολέμου, για τούς κατοίκους, αλλά και τήν Χώρα τής Ελατείας. Η προκήρυξη και η δημοσίευσή της, αποτελεί αμάχητο ιστορικό τεκμήριο, της εμπορικής, αλλά και παραγωγικής δραστηριότητος τής εποχής, παρά την οικονομική κρίση

ΤΑ ΠΑΖΑΡΙΑ ΣΤΗΝ ΚΟΙΛΑΔΑ ΤΟΥ ΚΗΦΙΣΟΥ
Τετάρτη, 20 Σεπτεμβρίου 2017

Παζάρια, - εμποροπανήγυρεις όπως λέγονται επίσημα- γίνονται σε κωμοπόλεις της περιοχής μας...

Με υπουργικές αποφάσεις έχουν ιδρυθεί και πραγματοποιούνται και σήμερα, στην Ελάτεια, τήν Αμφίκλεια, τήν Γραβιά και τήν Κάτω Τιθορέα. Η αναφορά των γίνεται με βάση τήν χρονολογία δημοσίευσης τού χρόνου αρχικής λειτουργίας τους.
Η πραγματοποίηση τους αρχικά γινόταν τούς καλοκαιρινούς μήνες και σήμερα τούς φθινοπωρινούς.
Η χρονική περίοδος πραγματοποίησης κάθε παζαριού ήταν πάντα διαφορετική από τών άλλων, ώστε να διευκολύνονται οι κάτοικοι τής περιοχής μας.
Από έρευνα στήν Εφημερίδα τής Κυβερνήσεως προκύπτουν τα ακόλουθα:
1) Το παζάρι τής Ελάτειας είναι το αρχαιότερο. Συστήθηκε, στις 28 Δεκεμβρίου 1880, με διάταγμα τού βασιλέα Γεωργίου Α ΄. Με το ίδιο καθοριζόταν η έναρξη , η χρονική διάρκεια και η λήξη του. Άρχιζε από τήν 25 Ιουλίου και διαρκούσε μέχρι τήν 28 τού μήνα, κάθε χρόνο. (1)

Μετά από δεκατρία χρόνια, δηλαδή το 1893, μετατοπίζεται, η χρονική περίοδος πραγματοποίησης τού παζαριού. Με διάταγμα πού υπογράφει τον Αύγουστο εκείνου τού χρόνου, ο τότε διάδοχος Κωνσταντίνος, εκτελώντας χρέη αντιβασιλέα, η εν λόγω εμποροπανήγυρις « τελείται εφεξής από τής 23 Αυγούστου μέχρι τής 24 ιδίου μηνός εκάστου έτους ». Έτσι, η διάρκεια της από τετραήμερη περιοριζόταν σε διήμερη.(2)
Το 1933 αλλάζει η μορφή τού παζαριού αλλά και ο χρόνος πραγματοποίησης του. Με προεδρικό διάταγμα τού Ιουλίου τού 1933, μαζί με τήν εμπορική πανήγυρη καθιερώνεται να γίνεται και ζωοπανήγυρη, δηλαδή το αλογοπάζαρο. Έτσι, οι γεωργοί τών γύρω χωριών μπορούσαν να αποκτήσουν άλογα, μουλάρια και γαϊδούρια, απαραίτητα για τις αγροτικές του δουλειές. Δηλαδή αγόραζαν νέα ή κάνοντας ανταλλαγή- « τράμπα », όπως έλεγαν, τού δικού τους ζώου, πού ήταν συνήθως γέρικο, με μικρότερης ηλικίας, πού πωλούσαν οι τσαμπάσηδες. Στήν διαδικασία συμμετείχαν ζωέμποροι, πού τούς αποκαλούσαν «τσαμπάσηδες».
Με το ίδιο Π/Δ είχε καθορισθεί ότι «Τελείται ετήσια εμπορική πανήγυρις και ζωοπανήγυρις από 7-13 Οκτωβρίου». 

(3)Το 1958 με διάταγμα τού βασιλιά Παύλου αποφασίσθηκε η ετήσια εμποροπανήγυρη « να τελείται εφεξής από 9- 15 Οκτωβρίου εκάστου έτους. (4)
2) Μετά από 21 χρόνια, στις 8 Ιανουαρίου 1901, με βασιλικό διάταγμα τού Γεωργίου τού Α΄ εγκρίθηκε η σύσταση « ετήσιας εμπορικής πανηγύρεως, εν Δαδίω, πρωτευούσης τού δήμου Δρυμίας, τελουμένης από τής 8ης μέχρι και τής 10 Σεπτεμβρίου ». (5).

Για τήν αποτελεσματικότερη λειτουργία τού παζαριού εγκρίθηκε,το 1922, η τροποποίηση τού πολεοδομικού σχεδίου τού Δαδιού. Αυτή έγινε για τήν απαραίτητη ίδρυση πλατείας και τήν ανέγερση παραπηγμάτων, αναγκαίων κατά τήν διάρκεια, τής πραγματοποίησης του. (6).

Το δαδιώτικο παζάρι θα γίνει από 18 μέχρι και 24 Σεπτέμβρη και θα διαρκέσει δύο μέρες, επί πλέον, σύμφωνα με απόφαση τού δημοτικού συμβουλίου τού δήμου Αμφίκλειας -Ελάτειας .

3) Το 1951 εγκρίθηκε η λειτουργία νέας εμποροπανήγυρις, στον Δήμο Δρυμίας Νομού Φθιώτιδος. Στο Β/Δ γράφεται : «Εγκρίνομεν όπως εν τώ ειρημένω Δήμω τελείται κατ΄ έτος εμποροζωοπανήγυρις από 21-25 Σεπτεμβρίου. Εις τον αυτόν Υπουργόν ανατίθεται η δημοσίευσις και εκτέλεσις τού παρόντος ».
Από τήν διατύπωση προκύπτουν ερωτηματικά γιατί το 1951 δεν υπήρχε, Δήμος Δρυμίας. Πιθανόν η εν λόγω εμποροπανήγυρις να είναι αυτή πού γίνεται, σήμερα, στήν Γραβιά, στήν θέση Ρεσινίκος, για τήν γιορτή τής Πεντηκοστής.
Πάντως στα έχοντες υπ’ όψιν αναφέρονται δύο έγγραφα τού Νομάρχου Φθιώτιδος και μία πράξη τού Δημοτικού Συμβουλίου Δρυμίας, πού είχαν υποβληθεί στον υπουργό Εμπορίου, προκειμένου να εγκρίνει τήν εν λόγω εμποροπανήγυρη.
Η διάρκεια της είναι σήμερα τριήμερη και γίνεται σε διαφορετική χρονική περίοδο από τήν αναγραφόμενη στο αναφερόμενο Β/Δ. (7).

4) Το νεότερο παζάρι είναι τής Κάτω Τιθορέας .Με βασιλικό διάταγμα, τού 1966, εγκρίθηκε η εκτέλεση ετήσιας εμποροζωοπανηγυρεως «...εν τη πλατεία Αγίου Δημητρίου τής Κοινότητας Κάτω Τιθορέας Φθιώτιδος από 5ης μέχρι και τής 10ης Νοεμβρίου εκάστου έτους...». Τα τελευταία χρόνια το παζάρι γίνεται στον κεντρικό δρόμο τού οικισμού. (8).

Τα τελευταία χρόνια δεν γίνονται ζωοπάζαρα, αφού οι αγροτικές δουλειές γίνονται με τα τρακτέρ και άλλα μηχανήματα και οι μετακινήσεις με αγροτικά αυτοκίνητα. Γι’ αυτό και τα άλογα και τα γαϊδουράκια έχουν εξαφανισθεί.

Επίσης, η σπάνια και ενδεικτική, αυτή φωτογραφική αποτύπωση, πού αφορά τήν παράλληλη κοινωνική δραστηριότητα και με τήν ευκαιρία, τής πανηγύρεως, με την εξαίσια αυτή ομάδα, ανδρών και γυναικών, πού μετέχουν, εράνου, υπέρ τών ευγενών σκοπών, τού Συλλόγου Φιλοδενδρων Ελατείας, δίδει το κοινωνικό μέτρο παρουσίας, μίας ανεπανάληπτης συγκυρίας, ικανών και φιλοκαλων τέκνων τής μικρής μας πόλης. Στο πίσω μέρος τής φωτογραφίας, ένα χέρι σημειώνει ... Κυρίες, δεσποινίδες και κύριοι οι διενεργησαντες τον έρανο υπέρ τών σκοπών τού Συλλόγου Φιλοδένδρων κατά την πανήγυριν τής Ελατείας 7. 10. 1934. Κρίμα πού ο χρόνος, αφάνισε τα πρόσωπα, τα ονόματα δεν γράφτηκαν, οι πράξεις όμως αυτές, μένουν δείγμα γραφής...για όλους.

Επίσης, η σπάνια και ενδεικτική, αυτή φωτογραφική αποτύπωση, πού αφορά τήν παράλληλη κοινωνική δραστηριότητα και με τήν ευκαιρία, τής πανηγύρεως, με την εξαίσια αυτή ομάδα, ανδρών και γυναικών, πού μετέχουν, εράνου, υπέρ τών ευγενών σκοπών, τού Συλλόγου Φιλοδενδρων Ελατείας, δίδει το κοινωνικό μέτρο παρουσίας, μίας ανεπανάληπτης συγκυρίας, ικανών και φιλοκαλων τέκνων τής μικρής μας πόλης. Στο πίσω μέρος τής φωτογραφίας, ένα χέρι σημειώνει ... Κυρίες, δεσποινίδες και κύριοι οι διενεργήσαντες τον έρανο υπέρ τών σκοπών τού Συλλόγου Φιλοδένδρων κατά την πανήγυριν τής Ελατείας 7. 10. 1934. Κρίμα πού ο χρόνος, αφάνισε τα πρόσωπα, τα ονόματα δεν γράφτηκαν, οι πράξεις όμως αυτές, μένουν δείγμα γραφής...για όλους.

ΠΗΓΕΣ
(1) ΦΕΚ 8/Α/28-1-1881.(2) ΦΕΚ 155/Α/ 11-8-1893. (3) ΦΕΚ 192/Α/15-7-1933.
(4) ΦΕΚ 102/Α/ 3-7-1958 .(5) ΦΕΚ 8/Α/ 12-1-901.(6) ΦΕΚ 66/Α/4-5-1922.(7) ΦΕΚ 85/Α/23-3-1951.(8) ΦΕΚ 24/Α/3-2-1966

Επιμέλεια-Ανάρτηση: Τάκης Ευθυμίου