ΟΙ Ι.Ν. ΑΓΙΩΝ ΠΑΝΤΕΛΕΗΜΟΝΑ & ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ ΣΤΟ ΚΑΨΙ

Οι Ι.Ν. Αγίων Παντελεήμονα και Παρασκευής στο Κάψι

Νίκος Δημητρίου Παπαδιονυσίου 

 

Ο Ι.Ν. του Αγίου Παντελεήμονα αναφέρεται σαν μοναστηριακή εκκλησιά στις «διαλελυμένες Μονές» της Ι. Μητρόπολης Φθιώτιδος.

Άγνωστο πότε κτίστηκε. Εικάζω λίγο μετά το 1778, όταν ο Πατροκοσμάς ο Αιτωλός (ή Κώνστας Σκόνδρας ή Εσωχωρίτης ή Βραχωρίτης ή Ανυφαντής ή Δημητρίου, επίθετα μή εξακριβωμένα) περιτριγύριζε κηρύσσοντας  και τα μέρη μας (Ρούμελη, Ήπειρο, Μακεδονία, κλπ) με τις ιατρικές του γνώσεις και θαύματα, η δωρεάν καλοσύνες του στους χωρικούς, διδάσκοντας μεταξύ των άλλων τους κατοίκους που εξολοθρεύονταν από επιδημίες, τα «θανατικά», να φτιάχνουν εκκλησιές και παρεκκλήσια αφιερωμένα σε θαυματουργούς Αγίους, θεραπευτές ασθενειών.

Τότε κτίστηκαν και στα χωριά του Τυμφρηστού πολλές εκκλησιές και παρεκκλήσια, πιθανέστατα και τα δικά μας των θαυματουργών Αγίων Παντελεήμονα της Μεγάλης Κάψης, με σπουδές ιατρικής, θεραπεία παραλυτικού και ίσως και της Αγίας Παρασκευής, θεραπεύτριας των ματιών και προστάτιδάς τους, παλιάς νεκροταφειακής εκκλησιάς της παλιάς Μεσαίας Κάψης πριν το χωριό μεταφερθεί στη νέα του θέση μετά την σταδιακή κατολίσθηση και καταστροφή του. Την Αγία Παρασκευή που μας μπερδεύει με τις εντοιχισμένες κτητορικές της πινακίδες, το 1977, το 1922, το 1868 (!). Την αγαπάμε όμως και τιμούμε σαν δική μας Μεγαλοκαψιώτικη, παρέα καθώς είναι με τον Άγιο Παντελεήμονά μας.

Σε αναφορές, στο διαλυμένο σήμερα μοναστήρι του Αγίου Παντελεήμονα, αναφέρεται ότι λειτουργούσε προεπαναστατικά και μετεπαναστατικά ελληνικό σχολειό με κορυφαίους και διαπρεπείς σχολάρχες.

Σε άλλη αναφορά  λειτούργησε σαν Κρυφό Σχολειό μεταξύ 1850-1870. Σ’ αυτό, μεταξύ άλλων, το 1860, εποχή που η Φθιώτιδα ήταν παραμεθόριος, καλόγερος,  δάσκαλος στην εκκλησιά, εξαναγκάστηκε να φύγει από κουτσομπολιά των συμπατριωτών μας Καψιωτών για ανηθικότητα. «Τι’ χες Γιάννη, τι’ είχα πάντα».

Σημειώνεται ότι το 1832 με τη συνθήκη του Λονδίνου ορίσθηκε σαν οριογραμμή των συνόρων ο άξονας Αμβρακικός – Παγασητικός. Η Φθιώτιδα έγινε συνοριακή περιοχή μέχρι το 1881 και το βουνό Όθρη υπήρξε το σύνορο του Ελληνικού κράτους

Κάτω από την εκκλησιά, σε αρχαιολογική ανασκαφή βρέθηκε το 1993 τοίχος από παλιό, ίσως αρχαίο οικισμό ή οίκημα, μαζί και όστρακα αδιευκρίνιστης χρονολόγησης. Από την Αρχαιολογική Υπηρεσία θεωρήθηκαν αρχαιολογικά πιθανού τοπικού, μικρού,  ενδιαφέροντος και η ανασκαφή εγκαταλείφθηκε.

Πιθανό να είναι κατάλοιπο των αρχαίων Μεταξάδων, του τότε κοινού χωριού Μεγάλης Κάψης, Μεσαίας Κάψης, Πέρα Κάψης (Τυμφρηστού) που κατέστρεψαν οι Τούρκοι τον 17^ο αι. με τον Μανιάτη εξωμότη Λυμπεράκη Γερακάρη..

Το πανηγύρι του Αγίου Παντελεήμονα γίνεται κάθε χρόνο στις 27 Ιουλίου στο χοροστάσι της Αγίας Τριάδας της Μεγάλης Κάψης.

Η Αγία Παρασκευή στη θέση Μαυρογιάννη κτίστηκε από τον Ανδρέα Πλατανιά το 1887. Ανακαινίστηκε το 2000 από κατιόντα του.

……………………………

Στη φωτο, αριστερά ο Άγιος Παντελεήμονας, δεξιά η Αγία Παρασκευή..

Το πρωτόλειο γράφτηκε παλαιότερα/Το παρόν 06.03.2021

 

Επιμέλεια-Ανάρτηση: Τάκης Ευθυμίου