Δημοτικη μουσα & Σπερχειός
Του Ευθυμίου Τάκη
Ο Σπερχειός ποταμός ενέπνευσε ευεργετικά και την ποιητική μούσα του λαού μας. Έτσι, τον συναντάμε στα δημώδη τραγούδια, κυρίως με τη δεύτερη ονομασία του: Ελλάδα, που έφερε παράλληλα με την κύρια, όπως θ’ αναφερθούμε αναλυτικά παρακάτω. Ας απολαύσουμε μερικά:
Ο θρήνος: «Η Άλωσις της Κωνσταντινούπολις» απαριθμεί πόλεις, κωμοπόλεις και περιοχές της χερσονήσου του Αίμου, υποδουλωμένες στους Οθωμανούς Τούρκους, καθώς και τις δυνάμεις τους που μπορούσαν να αντιπαρατάξουν σε πιθανή σύγκρουση, ως εξής:
«Άρτα και τα Γιάννινα με την περιοχή των... Ζητούνι με τον Δομοκόν, Σάλωνα, Λιβαδειά, Ελλάδα, Πάτρα, Άγραφα, Βελούχι, το Πριστόλιο...»
Ο Ι. Βορτσέλας γράφει πως το «Ελλάδα» δηλώνει το Σπερχειό ποταμό. Ο φιλόλογος Ι. Παπαχρίστος εξηγεί πως ο ανώνυμος στιχουργός δηλώνει με την «Ελλάδα» περιοχή που βρίσκεται μέσα στη φθιωτική πεδιάδα, στις όχθες του ποταμού Σπερχειού.
Σε άλλο δημοτικό τραγούδι, ο ανώνυμος τραγουδιστής, θα πει:
«Χίλιοι τρακόσιοι μάστοροι και εξήντα μαθητούδια καμάρα εστεργιώνανε, γιοφύρι στην Ελλάδα. Όλη μερούλα χτένανε, το βράδυ γκρεμιζόταν. Πουλάκι πήγε κι έκατσε δεξι’ από το γιοφύρι δεν ελαλούσε για πουλί, σαν αηδονάκι που ήταν, μον’ ελαλούσε κι έλεγε μ’ ανθρώπινη λαλίτσα: -Μαστόροι μ’, τι παιδεύεστε και τι χασομεράτε; Α δε στοιχειώσετ’ άνθρωπο, καμάρα δε στεριώνει. Κι όχ’ άνθρωπο κι ό,τ’ άνθρωπο, του Γιώργη τη γυναίκα...»
Αυτό που έχει σημασία στο παραπάνω δημοτικό τραγούδι είναι πως με τη λέξη Ελλάδα δεν καλύπτεται ο γνωστός γεωγραφικός χώρος της πατρίδας μας αόριστα, αλλά ένα συγκεκριμένο μέρος, δηλαδή το ποτάμι Ελλάδα (Σπερχειός) με την ευρύτερη κοιλάδα του. Σε αυτό συνηγορούν και οι παρακάτω στίχοι που αναφέρονται στο μοιρολόι της κόρης, τον καιρό που άρχισε το χτίσιμο του γιοφυριού:
«Αλιά, σε μας τις άμοιρες, τις κακομοιρωμένες... Τρεις αδερφάδες ήμασταν κι οι τρεις κακογραμμένες: Η μια 'χτισε στο Χιλιατσό κι η άλλη στην Ελλάδα, κι ‘γω η πιο βαριόμοιρη, στης Πάτρας την καμάρα...»
Κι αυτό γιατί η Πάτρα δεν περιέχεται στην Ελλάδα. Επομένως ως Ελλάδα εδώ νοείται μια συγκεκριμένη, περιορισμένη περιοχή και όχι η χώρα στο σύνολο της.
Η δημοτική ποίηση τραγούδησε επάξια και την αυτοθυσία του Αθανασίου Διάκου στη γέφυρα της Αλαμάνας, ονομασία που αναφερόταν τότε και για το Σπερχειό ποταμό. Οι στίχοι αυτοί εναρμονίζονται απόλυτα με το θαυμάσιο ανοιξιάτικο καμπίσιο ρουμελιώτικο τοπίο που δημιουργούσε τότε ο Σπερχειός μέσα στην ομώνυμη κοιλάδα του και επιπλέον οι στίχοι με τον άκρατο λυρισμό τους μας υπογραμμίζουν την απόλυτη ουσία του ηρωισμού.
«Τρία πουλάκια κάθονταν στου Διάκου το Ταμπούρι, το ‘να τηράει τη Λειβαδιά και τ’ άλλο το Ζητούνι,
το τρίτο το καλύτερο μοιρολογάει και λέει: Πολύ μαυρίλα πλάκωσε μαύρη σαν καλιακούδα. - Μην ο Καλύβας έρχεται μην ο Λεβεντογιάννης; Ουδ' ο Καλύβας έρχεται ουδ’ ο Λεβενταγιάννης, Ομέρ Βρυώνης πλάκωσε με δεκαοχτώ χιλιάδες. Ο Διάκος, σαν τ’ αγροίκησε, πολύ του κακοφάνη. Ψιλή φωνή εσήκωσε, τον πρώτο του φωνάζει. - Τον ταϊφά μου σύναξε, μάσε τα παλληκάρια, δώσ’ τους μπαρούτι περισσή και βόλια με τις φούχτες, γλήγορα και να πιάσουμε κάτω την Αλαμάνα, που ‘ναι ταμπούρια δυνατά κι όμορφα μετερίζια...»
Ένα τραγούδι του γάμου, που έλεγαν παλιά οι κοπέλες όταν ανάπιαναν τα προζύμια, προκειμένου να φτιάξουν τις προβέντες κι όλες τις κουλούρες του γάμου, ήταν:
« Α! ήλιε ποταμέ μου, Σπερχειέ μου χλιο νερό να κατεβάσεις ν’ αναπιάσω τα προζύμια και του γάμου τα κουλούρια».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου