Δημοτικά Τραγούδια

ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ

[Τα χτυποκάρδια του λαού μας]

Του Τάκη Ευθυμίου

Ως θησαύρισμα ανεκτίμητο με αψεγάδιαστη ποιότητα και αναλλοίωτα στο χρόνο εμφανίζονται τα δημοτικά τραγούδια, του ποιητή λαού μας. Ίδια όπως ανάσαινε, ίδια όπως έσκυβε να ξεδιψάσει στη βρυσούλα... ίδια τραγούδησε τις μύριες εκφάνσεις της ζωής του. Το τραγούδι το 'κανε εργαλείο της δουλειάς του, σύντροφο της πίκρας του και ξέσπασμα της χαράς του.

Με το τραγούδι γεννήθηκε, μ' αυτό αποχαιρέτησε τη ζωή. Από το μπισίκι ως το φέρετρο με το τραγούδι πορεύτηκε και το μπόλιασε μ' όλες τις φάσεις του βίου του. Μες στον κυματισμό του δημοτικού στίχου περιδιαβαίνουν οι άθλοι των αγέρωχων κλεφτοαρματολών, η αδούλωτη λεβεντιά, οι χαρές και οι πίκρες της οικογενειακής ατμόσφαιρας, ο πόνος της ξενιτιάς, η αντρίκεια περιφρόνηση προς το θάνατο.

Ο καημός του λαού μας μετουσιώθηκε σε στίχο δεκαπεντασύλλαβο, σε τραγούδι βάλσαμο. Ο έρωτας ομολογείται αυθόρμητα, χωρίς ντροπή και περίσκεψη. Ο θάνατος παρουσιάζεται ως ακατανίκητος νόμος της φθοράς. Η χαρά ξεχειλίζει στο δεκαπεντασύλλαβο, ο χορός και το πανηγύρι, η ομορφιά και τα λουλούδια προσδίδουν μια ευχάριστη νότα στο βασανισμένο λαό μας.

Ο γενεσιουργός - δημιουργός εμφανίζεται ένας και άγνωστος. Είναι αυθόρμητος και αντιπροσωπεύει το κοινό αίσθημα. Έτσι, ο καθένας το θεωρεί δικό του. Προσθέτει το δικό του λόγο και το διαδίδει από στόμα σε στόμα σ' όλη την ευρύτερη περιοχή. Συνεχώς συμπληρώνεται και διορθώνεται. Η γλώσσα ρέει κυματιστή και ο ρυθμός μελωδικός και πλούσιος που ξεσηκώνει για χορευτικές χάρες.

Κατ' αυτόν τον τρόπο γεννήθηκε και μεγαλούργησε το δημοτικό τραγούδι, ξεκινώντας από τον ένα και τελειώνοντας απ' τους πολλούς. Μέσα σ' αυτέ διαφυλάσσεται, ως κιβωτός, ο εθνικός χαρακτήρας, η φυσιογνωμία και η ιδιοσυγκρασία του Έλληνα. Τα δημοτικά μας τραγούδια είναι το καύχημα της πνευματικής άνοιξης και το χτυποκάρδι του λαού μας.

Στο χωριό μας, τον Άη Γιώργη είναι γνωστά και τραγουδιούνται περισσότερο το τραγούδια της ζωής, του γάμου, της αγάπης και τα ιστορικά. Τ' ακούμε πολλές φορές από μερακλήδες του είδους στα διάφορα κοινωνικά γλέντια. Δημοτικό τραγούδι που ν' αναφέρεται σε κάποιο ιδιαίτερο γεγονός του τόπου μας, φαίνεται ότι δεν υπάρχει. Ούτε οι παλιότεροι θυμούνται, ούτε σε ανθολογίες εντοπίστηκε. Τα περισσότερα που τραγουδιούνται είναι τα πανελληνίως γνωστά.

    Σκοπός μου δεν είναι να παρουσιάσω συλλογή δημοτικών τραγουδιών, εξάλλου αυτά υπερβαίνουν τις εικοσιπέντε χιλιάδες και περιλαμβάνονται σε αξιόλογες συλλογές. Πρόθεση μου είναι να καταγράψω παρακάτω ένα σπανιότερο δείγμα δημοτικών τραγουδιών που επικρατούσαν στην περιοχή μας και τα τραγουδούσαν οι χωριανοί μας, ώστε οι αναγνώστες να γευθούν την ομορφάδα του δεκαπεντασύλλαβου στίχου με το βαθυστόχαστο νόημα τους:

1. Τι έχουν οι κάμποι και Βογγούν

Τι έχουν οι κάμποι και Βογγούν, μωρέ αράπη και τα βουνά και τρίζουν.

Πέφτουν οι σφαίρες σα βροχή κι οι μπόμπες σα χαλάζι

κι αυτά τα λιανοτούφεκα σαν τη ψιλή βροχούλα.

Βασιλοπούλα φώναξε απ' αντίο παραθύρι

Πάψτε σοφοί τον πόλεμο, πάψτε και το ντουφέκι.

Μετριούνται οι Τούρκοι τρεις φορές και λείπουν τρεις χιλιάδες.

Μετριούνται και τα Ελληνόπουλα και λείπουν τρεις λεβέντες.

2. Η Λενιώ

Σήκω Λενιώ μου κι άνοιξε και στρώσε μου να πέσω

Εμένα Λενιώ μ' με βάρεσαν στο χέρι και στο πόδι.

Σύρε Λενιώ μ' για τους γιατρούς, τα γιατρειά να φέρεις.

Εγώ Λενιώ μ' δεν ημπορώ και του θανάτου πέφτω.

3. Ο Νάσιος

Την άκρη - άκρη πήγαινα, στην άκρη το ποτάμι.

Βρίσκω του Νάσιου τα μαλλιά, του Νάσιου το κεφάλι.

Και στην ποδιά τα μάζεψα.

Μαλλιά που 'ν το κεφάλι σας, πλεξούδες το κορμί σας;

Μαύρα πουλιά τα φάγανε.

4. Μικρή βλαχούλα μου

Το βλέπεις κείνο το βουνό και τ' άλλο παραπέρα

μικρή βλαχούλα μου!

Που έχει ανταρούλα στη κορφή και καταχνιά στη ρίζα

μικρή βλαχούλα μου!

Στο πέρα βόσκουν πρόβατα, στο δώθε βόσκουν γίδια

μικρή βλαχούλα μου!

Κι ανάμεσα στα δυο Βουνά, γρικιάσαν τα καϋμένα

μικρή βλαχούλα μου!

5. Τσαμουδιά

Πουλάκια από την Τσαμουδιά, γιατί το λέτ' βραχνά - βραχνά

και δεν το λέτ' τραγουδιστά.

Ήπια νερό απ' την Τσαμουδιά, γι' αυτό το λέω βραχνά - βραχνά

και δεν το λέω τραγουδιστά.

6.  Σε ποιον να πω τον πόνο μου

Σε ποιον να πω τον πόνο μου και το παράπονο μου;

Που έχω μάνα μητρυιά και θέλει το κακό μου;

θα πάρω πάλα τα βουνά και τις κοντοραχούλες

που βόσκουν γιδοπρόβατα κι ωραίες βλαχοπούλες.

Για στρώμα θα 'χω τα κλαριά, για σκέπασμα τα χιόνια

το καλοκαίρι το νοτιά, την άνοιξη τα χιόνια.

7.  Ροϊδούλα

Φίλοι μου καλώς ήρθατε, Ροϊδούλα μου, Ροϊδούλα

Ροϊδιά μου, λουλούδια μου.

Και μεις καλώς σας βρήκαμε.

Περάστε μέσα φίλοι μου να φάτε και να πιείτε, Ροϊδούλα μου, Ροϊδούλα

Ροϊδιά μου, λουλούδια μου.

Εμείς εδώ δεν ήρθαμε να φάμε και να πιούμε, Ροϊδούλα μου, Ροϊδούλα

Ροϊδιά μου, λουλούδια μου.

Μας είπαν είσαι όμορφη και ήρθαμε να σε ιδούμε, Ροϊδούλα μου,

Ροϊδούλα Ροϊδιά μου, λουλούδια μου.

8.  Της αγάπης το Βοτάνι

Της αγάπης το βοτάνι κάθε τόπος δεν το κάνει.

Κάθε τόπος δεν το κάνει, κάθε γης δεν το πετάει.

Μόν' της Ρούμελης ο τόπος και της όμορφης ο κόρφος.

Στη Ρούμελη είν' ένα δεντρό, πλατύφυλλο και δροσερό,

πόχει στη ρίζα κρύο νερό και στην κορφή χρυσό σταυρό.

9.  Της Λαμπρής

Τώρα Λαμπρή και Κυριακή, τώρα Χριστός Ανέστη.

Τώρα κι ο ξένος βρίσκεται στον τόπο του να πάει.

Νύχτα σελώνει τ' άλογο, νύχτα το καλιγώνει.

Φτιάνει τα πέταλα χρυσά και τα καρφιά 'σημένια

και τα καλιγοσφύρια του όλο μαργαριτάρι.

Λαμπρής κερί δεν έκαψα, μηδέ απ' τα βάγια πήρα

μηδέ με την αγάπη μου Χριστός Ανέστη είπα.

Χριστός Ανέστη αγάπη μου, έλα να φιληθούμε

και γι’ αφορμή της πασχαλιάς να μην αγροικηθούμε.

Σήμερα τρία αρχοντόπουλα, αντάμα τρων και πίνουν

αντάμα έχουν τ' άλογα σ' έναν ταβλά δεμένα.

10. Αποχωρισμός της νύφης

Μια Παρασκευή κι ένα Σαββάτο βράδυ,

μάνα μ' έδιωχνε με ξύλα και λιθάρια.

Κι ο πατέρας μου κι αυτός μου λέει φεύγα,

φεύγω κλαίγοντας, φεύγω παραπονιώντας.

Παίρνω ένα στρατί, στρατί το μονοπάτι.

Βρίσκω ένα δεντρί ψηλό σαν κυπαρίσσι.

Στέκω το ρωτώ και το βαρυξετάζω.

Δε μου λες δεντρί, σαν που να μείνω απόψε;

Εδώ είν' ο ίσκιος μου, στρώσε πλατιά κοιμήσου.

Εδώ είν' κι οι ρίζες μου, δέσε και τ' άλογο σου.

Εδώ είν' κι οι κλώνοι μου, κρέμασε τ' άρματα σου.

11. Τα προικιά της νύφης

Φορτώστε τα προικιά καλά, γιατί θα παν στην ξενιτιά.

θα γύρουν ράχες και βουνά, μην τα χαλάσουν τα κλαριά

και μας μαλώσει η πεθερά.

Τίνος είν' τα κόκκινα κι αυτά τα κατακόκκινα;

Του κυρ-γαμπρού είν' τα κόκκινα κι αυτά τα κατακόκκινα.

Τ' αδερφάκια μ' τα φορτώνουν

και τ' αντραδερφάκια μ' τα ξεφορτώνουν.

12. Ευχές για τους νεόνυμφους

Τρία χρυσά γαρύφαλλα σ' έν' ασημένιο τάσι

τ' αντρόγυνο που έγινε ν' ασπρίσει να γεράσει.

Να ζήσει χρόνους εκατό κι εξάμηνα διακόσια.

Ν' ασπρίσει σαν τον 'Ολυμπο σαν τ' άσπρο περιστέρι.

Να κάνει γιους μαλάματα και γιους καπεταναίους.

Το 'να να γίνει λοχαγός και τ' άλλο ταγματάρχης.

Σημείωση: Τα παραπάνω τραγούδια παραχώρησαν οι χωριανοί μας: Αντωνόπουλος Δ. Ηλίας (υπ' αριθμ. 10) - Τόλια Α. Αγγελική (υπ' αριθμ. 7, 8) - Ευθυμίου Ηλ. Μαρία (υπ' αριθμ. 1) -Ζάχος Δ. Αθανάσιος (υπ' αριθμ. 2,3,4,5,6) -Κουμαντάνος Ν. Κων/νος (υπ' αριθμ. 9) -Κουμαντάνου Γ. Δήμητρα (υπ' αριθμ. 11,12)