Χαλκός στην Όρθρυ

ΤΑ ΜΕΤΑΛΛΕΙΑ ΧΑΛΚΟΥ

ΣΤΗΝ ΟΡΘΡΥ

του Δημητρίου Καπνιά από το βιβλίο του:

«Η κοιλάδα του Σπερχειού στο χωροχρόνο»

Σκουριές χαλκού από το Αρχάνι & τα Στύρφακα

[Το παρόν σημείωμα επιλέχτηκε να αναρτηθεί στην ετικέτα «Ομηρικός Αχιλλέας» επειδή συνδέεται  με το βασίλειο του ήρωα μέσα στην κοιλάδα του Σπερχειού]

Στην ορεινή και ημιορεινή περιοχή της Όρθρυος τα συναντώμενα πετρώματα του Διάβαση, που κυριαρχούν, είναι πλούσια σε μεταλλεύματα χαλκού, μαγνησίου, μαγ­γανίου κλπ. Το μετάλλευμα που επικρατεί όμως είναι ο χαλκούχος σιδηροπυρίτης, που βρίσκεται σε μεγάλες ποσότητες στους οφιολίθους που περιλαμβάνουν τα εκκρηξιογενή πετρώματα.

Ο χαλκός είναι το παλαιότερο και σημαντικότερο μέταλλο κατά την Αρχαιότητα. Η Μεταλλουργία του έχει πολύ ενδιαφέρον, γιατί αναπτύχθηκε σε μεγάλο βαθμό στην ορεινή περιοχή της Όρθρυος. Τέτοια πετρώματα συναντώνται κυρίως στις ορεινές κοινότητες Στύρφακας, Αρχανίου, Λιμογαρδίου, Περιβολιού, Καλαμακίου, Πελασγίας κ.λ.π. Μεταλλουργικά Κέντρα, που λειτούργησαν κατά την Αρχαιότητα, όπου συνα­ντώνται σημαντικές ποσότητες Χαλκούχων Σκουριών είναι: Κοιν. Αρχανίου 12000 κυβ. μέτρα, Περιβολιού 20.000 κυβ., μετρ. Στύρφακας 14.000 κυβ. μέτρα, Πελασγίας 10.000 κυβ. μετρ. Ο χαλκός γνώρισε τη μεγαλύτερη εξάπλωση στην Αρχαιότητα και κυριάρχησε πάνω από 2.000 χρόνια και πρωτοεμφανίστηκε τη Νεολιθική Εποχή.

     Είναι το μέταλλο που επικράτησε του λίθου, του ξύλου και του οστού. Κατά την περίοδο της Χαλκοκρατίας κάλυπτε όλες τις ανάγκες της Γεωργοκτηνοτροφικής εκμ/σης, τις οικιακές ανάγκες και τις ανάγκες σε μέσα για την άμυνα του ανθρώπου και για καθετί που τον εξυπηρετούσε.

Στη Φθιώτιδα είχε εισέλθει τόσο πολύ στη ζωή του ανθρώπου, ώστε είχε μυθο­ποιηθεί. Σύμφωνα δε με το μύθο, όταν ξεκίνησαν οι Αχαιοί τον πόλεμο της Τροίας τον 13ο αιώνα π.Χ. "Ο Αχιλλέας είχε μια χάλκινη ασπίδα, που του είχαν δωρήσει οι πα­τριώτες του, στη Φθιώτιδα, για να πολεμήσει στον Τρωικό πόλεμο". Εάν με την πάρο­δο του χρόνου αποδειχθεί ότι ένα από τα μεταλλουργικά κέντρα της Φθιώτιδας λει­τουργούσε τον 13ο αιώνα π.Χ., ο μύθος μπορεί να επαληθευτεί, γιατί από τα μέχρι σή­μερα στοιχεία χρονολογούν τις μεταλλουργικές της περιοχής εργασίες ότι έγιναν την Ελληνιστική περίοδο (323-31 π.Χ.).

Ο πατέρας της ποίησης Όμηρος αναφέρει στην Ιλιάδα για τη χρήση του χαλκού στον Τρωικό πόλεμο με χαρακτηριστικές φράσεις. Στη Ραψωδία (Π) στιχ. 818) ανα­φέρει: "Ο Έκτορας μόλις είδε πως ο γενναίος Πάτροκλος τραβιώταν πίσω χτυπημέ­νος από το μυτερό χαλκό, ήρθε κοντά του, μεσ' από τις γραμμές και τον χτύπησε με το δόρυ στο λαγόνα, κάτω - κάτω και του πέρασε το χάλκινο όπλο πέρα - πέρα..." Στη Ραψωδία Π (στιχ. 130)..."Έτσι είπε και ο Πάτροκλος πήρε να οπλίζεται με λαμπερό χαλκό... γύρω από τους ώμους του κρέμασε το σπαθί του, το ασημοκάρφωτο το χάλ­κινο, και έπειτα την ασπίδα του τη μεγάλη και δυνατή".

Σωροί χαλκούχων σκουριών υπάρχουν επίσης πλησίον των ορίων των κοινοτήτων Στύρφακας και Καλαμακίου, Αρχανίου - Πελασγίας που δεν έχουν ερευνηθεί ακόμη.

Ιστορικά αναφέρουμε (βιβλ. Ι. Βορτσέλα 1907) ότι εκδόθηκαν από το νεοσύστατο ελληνικό κράτος διατάγματα, με τα οποία παραχωρούσαν δικαιώματα εξόρυξης και εκμετάλλευσης των χαλκούχων μεταλλευμάτων για τις περιοχές της κοινότητας ΣΤΥΡΦΑΚΑΣ, ΑΡΧΑΝΙΟΥ, ΠΕΛΑΣΓΙΑΣ, ΠΕΡΙΒΟΛΙΟΥ. Εάν έγινε χρήση αυτών των δι­καιωμάτων από τις εταιρείες, δε το γνωρίζουμε.