Ο Αχιλλέας & ο Σπερχειός του Ομήρου

Ο Αχιλλέας & ο Σπερχειός

του Ομήρου

(του Γεωργίου Σούλιου, Καθηγητή Πανεπ. Θεσ/νίκης)

Όταν ο Αχιλλέας, ο πρώτος από όλους τους Αχαιούς στη Ρώ­μη, στην ομορφιά και στη γενναιότητα, ξεκίνησε μαζί με τους άλ­λους για την Τρωική Εκστρατεία, ο πατέρας του Πηλέας έκανε τά­μα να προσφέρει τα μαλλιά του υιού του στο Σπερχειό, όταν αυτός θα επέστρεφε σώος από τον πόλεμο. Οι Αχαιοί έδιναν μεγάλη ση­μασία στην κόμη τους (κάρη κομμώοντες Αχαιοί κατά τον Όμηρο). Όταν όμως ο Πάτροκλος, φίλος του Αχιλλέα, σκοτώθηκε στην Τροία, ο Αχιλλέας διαισθανόμενος ότι δε θα επέστρεφε στην πατρι­κή γη, έκοψε τα μαλλιά του και τα πρόσφερε στα χέρια του νεκρού Πάτροκλου. Τα λόγια του Αχιλλέα προς το νεκρό Πάτροκλο για το Σπερχειό (Ομήρου Ιλιάδα, ραψωδία ψ, στ. 144 κ.ε.) όπως και η μετάφραση τους, πεζή από τον φιλόλογο Λυκειάρχη κ. Θωμά Καλοδήμο και ποιητική τόσο από τους διαπρεπείς Καζαντζάκη - Κα­κριδή όσο και από τον γνωστό Ιάκωβο Πολυλά, δίνονται πιο κάτω.

Αυτούσιο Κείμενο Ιλιάδας

  (Ραψωδία ψ, 144 κ.ε.) 

«Σπερχειέ άλλως σοι γε πατήρ

ηρήσατο Πηλεύς

κείσε με νοστήσαντα φίλην

ες πατρίδα γαίαν

σοι τε κόμην κερέειν ρέξειν

θ’ ιερήν εκατόμβην,

πεντήκοντα δ’ ένορχα

παρ’ αυτόθι μηλ’ ιερεύσειν

ες πηγάς, όθι τοι τέμενος βωμός τε θυήεις.

Ως ηράθ’ ο γέρων,

συ δε οι νόον ουκ ετέλεσσας.

Νυν δ’ επείου ου νεομαίγε

φίλην ες πατρίδα γαίαν,

Πατρίκλω ήρωι κόμην οπάσαιμι φέρεσθαι».

Μετάφραση: Θωμά Καλοδήμου Επ. Σχολ. Συμβούλου Φιλολόγων

«Άδικα ο πατέρας μου σου ‘ταξε, Σπερχειέ μου,

σαν θα γυρίσω πάλι εκεί στην ποθητή πατρίδα,

να σου χαρίσω τα μαλλιά και μια τρανή θυσία,

σφάζοντας αμουνούχιστα πενήντα εγώ κριάρια

στο μυρωδάτο σου βωμό, επάνω στις πηγές σου.

Αυτά ο γέρος σου ‘ταζε, μα εσύ δεν τα δεχόσουν!

Κι αφού πια τώρα δε γυρνώ στην ποθητή πατρίδα

στον ήρωα τον Πάτροκλο δωρίζω τα μαλλιά μου»!

Μετάφραση: Καζαντζάκη - Κακριδή

«Σπερχειέ, του κάκου αλήθεια σου ‘ταξεν ο κύρης μου Πηλέας

στην ποθητή πατρίδα αν γύριζα κει πέρα, τα μαλλιά μου

στη χάρη σου να κόψω, κάνοντας θυσία τρανή από πάνω,

πενήντα κριάρια πλάι στους όχτους σου βαρβάτα να σου σφάξω,

πα στις πηγές, όπου ναι το άλσος σου κι ο ευωδιαστός βωμός σου. 

Τέτοιαν ευκή είχε κάμει ο γέροντας, μα εσύ το ναι δεν το ‘πες!

Τώρα που πίσω πια δεν έρχομαι στη γη την πατρική μου,

ας πάρει τα μαλλιά μου ο Πάτροκλος ο αντρόκαρδος μαζί του.»

Μετάφραση: Ιάκωβου Πολυλά

«Άλλα σου ευχήθη, ω Σπερχειέ, το στόμα του πατρός μου,

όταν εκεί θα γύριζα στην γην την πατρικήν μου,

να δώσει εσέ την κόμην μου και αγίαν εκατόμβην,

και αυτού στο κτήμα, στες πηγές, πόχεις βωμόν ευώδη

πεντήκοντα αμουνούχιστα κριάρια να μου σφάξει.

Αλλά συ δεν εκτέλεσες αυτά που ευχήθη ο γέρος!

Τώρ’ αφού δεν θα ξαναϊδώ την ποθητή πατρίδα,

ας πάρει ο ήρως Πάτροκλος την κόμην μου στον Άδη.»