Αμφικτιονίες

ΑΜΦΙΚΤΙΟΝΙΕΣ

ΑΝΘΗΛΗΣ - ΔΕΛΦΩΝ

της Πόπης Αλούπη

Μία σύντομη αναδρομή στο πλούσιο ιστορικό πα­ρελθόν μας - με οδηγό την ι­στορική μνήμη - θα μας βοηθή­σει να θυμηθούμε γεγονότα που θεμελίωσαν θεσμούς και χάραξαν τους δρόμους που οδήγησαν στην ανάπτυξη του Ελληνικού Πολιτισμού.

Ο θεσμός των Αμφικτιονιών είναι τόσο παλαιός ώστε η ίδρυση της πρώ­της Αμφικτιονίας να συγχέεται με τον θρύλο. Κατά τη μυθολογία ιδρυτής της πρώτης Αμφικτιονίας υπήρξε ο Αμφικτίων, γιος του Δευκαλίωνα και της Πύρρας και αδερφός του Έλληνα - γενάρη των Ελλήνων.

Η θρυλική καταγωγή του θεσμού έχει οπωσδήποτε βαθύτερη σημασία διότι δι’ αυτού του τρόπου οι αρχαίοι Έλληνες θέλησαν προφανώς να συμ­βολίσουν την εθνική ένωση τους.

Η ίδρυση των Αμφικτιονιών υπαγορεύθηκε από την ανάγκη αντιμετωπίσεως των προβλημάτων των αναφυομένων μεταξύ των πολλών κρατών -πόλεων της Ελλάδας.

Βλέπουμε λοιπόν να συγκροτούνται πολιτικές και στρατιωτικές ομοσπονδίες, ενώσεις ειρηνικού και στρατιωτικού χαρακτήρος. Όλες αυτές συ­μπεριλάμβαναν πόλεις - κράτη των οποίων οι αντιπρόσωποι συνήρχοντο σε συγκεκριμένη ημέρα σε κοινό σημείο, οι ενώσεις αυτές έγιναν γνωστές σαν «Αμφικτιονίες» από το όνομα του Αμφικτίονα.

Απομεινάρια ιερού χώρου Πυλαίας Δήμητρας
στην αρχαία Ανθήλη

Κατά τον Ερνέστο Κουρτό ο θεσμός αυτός είχε τεράστια επιτυχία επί του πολιτικού, κοι­νωνικού και εθνικού βίου των Ελλήνων. Ιδιαίτερα όμως άσκησε τεράστια επίδραση στην γε­νική πολιτική, θρησκευτική και κοινωνική συγκρότηση και εξέλιξη των αρχαίων προγόνων μας η Δελφική Αμφικτιονία. Οι αποφάσεις της ήταν δεσμευτικές για τις πόλεις-μέλη και δεν ή­ταν δυνατή η παραβίαση αυτών χωρίς συνέπειες.

Το Αμφικτιονικό Συνέδριο συνήρχετο δύο φορές το χρόνο. Την Άνοιξη στους Δελφούς ό­που το Ιερό του Απόλλωνα και το φθινόπωρο στην Ανθήλη πόλη κοντά στις Θερμοπύλες. Με­τά τον 3^ο Ιερό Πόλεμο συνερχόταν κάθε Άνοιξη στους Δελφούς.

Το Αμφικτιονικό Συνέδριο συγκροτούσαν δύο (2) αντιπρόσωποι που έστελνε κάθε πόλη-κράτος μέλος, ήταν κατά κάποιο τρόπο ένα είδος Υπέρ Κοινοβουλίου το οποίο λάμβανε απο­φάσεις επί όλων των υποθέσεων που ενδιέφεραν τους Αμφικτίονες. Είχε επίσης το δικαίωμα να κηρύσσει και πόλεμο ακόμη όχι μόνο εναντίον εχθρικών πόλεων και φυλών αλλά και κα­τά πόλεων - μελών της Αμφικτιονίας όταν αυτές δεν είχαν συμμορφωθεί προς τις αποφάσεις του Συνεδρίου.

Κατά τη διεξαγωγή του πολέμου το Συνέδριο ανέθετε σε πόλη-μέλος την εντολή να επι­βάλλει την τιμωρία στους απειθαρχούντες. Οι δύο πρέσβεις που έστελνε η κάθε πόλη-μέλος στο Συνέδριο ήταν δύο ειδών οι ΙΕΡΟΜΝΗΜΟΝΕΣ και οι ΠΥΛΑΓΟΡΑΙ ή  ΑΓΟΡΑΤΡΟΙ.

Οι ΙΕΡΟΜΝΗΜΟΝΕΣ είχαν την εποπτεία και τη διαχείριση της περιουσίας των Ιερών την προπαρασκευή των Πυθικών Αγώνων και των άλλων πανηγύρεων, επαγρυπνούσαν για την ε­φαρμογή των Νόμων και την τιμωρία των ιερόσυλων υποδειγματικά. Οι ΠΥΛΑΓΟΡΑΙ χαρακτη­ρίζονταν κυρίως ως καλοί ρήτορες, ήταν νομομαθείς και αυτοί εισηγούντο και ψήφιζαν τους νόμους.

Τα δύο σώματα συνεδρίαζαν στο ίδιο οίκημα αλλά εξέδιδαν χωριστά τις αποφάσεις τους. Εκτός από τα θρησκευτικά υπουργήματα οι Αμφικτίονες είχαν και δικαστικά δικαιώματα σε

διαφορές που ανέκυπταν με­ταξύ των πόλεων-μελών αλλά και μεταξύ ατόμων. Ήταν δηλαδή κατά τον αρχαίο ορισμό «αιρετοί εκ πολλών πόλεων δικασταί». Ήταν ορκισμένοι να αποφασίζουν με πνεύμα δικαιοσύνης κατά τους γραπτούς νόμους και όταν οι νόμοι δεν κάλυπταν κάποιες περιπτώσεις τότε έ­κριναν σύμφωνα με την συνείδηση τους.

0 Διονύσιος ο Αλικαρνασσεύς αναφέρει ότι υπήρχαν αρχαίοι γραπτοί νό­μοι του Αμφικτίονα που ρύθμιζαν τα βασικά δικαιώματα και υποχρεώσεις του Συνεδρίου - και οι οποίοι νόμοι - αργότερα διευρύνθηκαν «με άλλας πλείονας διατάξεις».

Μπορούμε, λοιπόν, να είμαστε υπερήφανοι ότι χιλιάδες χρόνια πριν οι Αμφικτίονες θέσπισαν τους πρώτους Κανόνες Διεθνούς Δικαί­ου που ρύθμιζαν και έλυναν τις διαφορές μεταξύ των πόλεων-κρατών του τότε γνωστού κόσμου και έτσι έγιναν πρόδρομοι του σημερινού ΟΗΕ.

Το συνέδριο διατήρησε την εξουσιαστική του ισχύ όσο ήκμαζε στους Δελφούς το Απολλώνιο Ιερό.

Μετά την κατάλυση του Ελληνικού κράτους από την Ρωμαϊκή Αυτοκρα­τορία άρχισε βραδέως πλην ασφαλώς να αποδυναμώνεται η ισχύς του. Καί­ριο πλήγμα δέχθηκε το Συνέδριο το 168 π.Χ. όταν ο Σύλλας απαίτησε από τους σύνεδρους-Αμφικτίονες να του παραδώσουν τους θησαυρούς του ιερού του Απόλλωνα.

Κατά τους χρόνους του Παυσανία οι ιερομνήμονες ήταν μεν 30 αλλά η ισχύς της Αμφι­κτιονίας ήταν τόση ώστε ο μεγάλος ρήτορας Δημοσθένης στην Πνύκα ειρωνικά την αποκα­λούσε «η δεν Δελφοί Σκιά». Μικρή αναγέννηση γνώρισε το συνέδριο επί αυτοκράτορος Αδρια­νού ο οποίος μάλιστα έκτισε νέο οίκημα συνεδρίων στους Δελφούς. Όμως βαθμηδόν το συ­νέδριο αποδυναμώθηκε και μετά τους Αντωνίνους έπαυσε να υφίσταται για να μην επιβιώσει πλέον.

Κατά την περίοδο της ακμής κόβονταν νομίσματα διασώθηκαν μόνον δύο τύποι αμφικτιονικών νομισμάτων.

Ο πρώτος τύπος νομισμάτων έχει στην πρόσθια όψη τη θεά Δήμητρα πεπλοφόρο, στην οπίσθια φέρει τον Απόλλωνα να κρατά κλάδο δάφνης με την λύρα στα πόδια, με την επιγρα­φή «ΑΜΦΙΚΤΙΟΝΩΝ».
Ο δεύτερος τύπος νομισμάτων φέρει στην πρόσθια όψη επίσης την πεπλοφόρο Δήμητρα και στην οπίσθια τον ομφαλό της γης να τον περιβάλλει φίδι (προφανώς τον δράκοντα Πύθωνα).

Τα νομίσματα αυτά ήταν αργυρά και τα έκοβαν συνήθως στις Δελφικές εορτές στα Πύθια καθώς και στο τέλος των νικηφόρων Ιερών Πολέμων.

Με την επικράτηση του Χριστιανισμού και την αλματώδη εξάπλωση του και στην Ελλάδα μαζί με τα άλλα ειδωλολατρικά κέντρα άρχισε και η παρακμή του Απολλώνειου Ιερού στους Δελφούς.

Το διάταγμα του Αυτοκράτορα Θεοδόσιου του Μεγάλου δυνάμει του οποίου έκλεισαν οριστικά όλα τα Ιερά, το Δελφικό Απολλώνιο Ιερό δέχτηκε το καίριο πλήγμα του.

Μπορεί το Αμφικτιονικό Συνέδριο να διαλύθηκε και η κατάρτιση του Ιερού να σίγησε τον Πύθιο Λόγο, τα μηνύματα όμως των Αμφικτιόνων θα φωτίζουν πάντα τους λαούς και θα αποτελούν φάρο πνευματικού προσανατολισμού της ανθρωπότητας για πάντα.

Πηγή: «Φωνή της Φωκίδας»

Επιμέλεια-Ανάρτηση: Τάκης Ευθυμίου