Η Ξυνιάδα θα ξαναγυρίσει

Η Ξυνιάδα θα ξαναγυρίσει

Η λίμνη Ξυνιάδα βρισκόταν στο νομό Φθιώτιδας, σε κοιλάδα ύψους 400 μέτρων κοντά στο Δομοκό. Πήρε το όνομά της από την κοντινή αρχαία πόλη Ξυνία, αλλά ο μυθοπλάστης λαός αποδίδει το όνομά της σε κάποια κοπέλα, την Ξυνιά, που όταν πήγε να πάρει νερό από τη βρύση λησμόνησε να την κλείσει με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί η λίμνη.

Στο παρελθόν κάλυπτε έκταση 28.000 - 34.000 στρεμμάτων, είχε σπουδαία ιχθυοπαραγωγική αξία και τα ψάρια της έτρεφαν πολλά χωριά σε μεγάλη απόσταση από τη λίμνη. Στήριζε τόσο πλούσια ορνιθοπανίδα που οι Τούρκοι την αποκαλούσαν Ταουκλί (ταούκ = όρνιθα). Αν υπήρχε σήμερα, ίσως θα είχε χαρακτηρισθεί Υγρότοπος Διεθνούς Σημασίας. Ορισμένη εποχή του έτους εμπλούτιζε τα υπόγεια υδροφόρα στρώματα, προστάτευε τα γύρω χωριά από ζημιογόνους καύσωνες και παγετούς και οι γύρω λόφοι, με τη λίμνη και το νησί της συνιστούσαν τοπίο ιδιαίτερου κάλλους.

Η αποξήρανσή της άρχισε τη δεκαετία του '30. Διεκόπη τη δεκαετία του '40 και ολοκληρώθηκε τη δεκαετία του '50, όπου αποκαλύφθηκε πολύ γόνιμη γεωργική γη που αρδευόταν από υπόγεια νερά. Η αποξήρανση έλυσε προβλήματα, αλλά προκάλεσε άλλα. Οι χειμώνες έγιναν δριμύτεροι και τα καλοκαίρια θερμότερα. Φτώχυνε το τοπίο. Εξαφανίσθηκαν, βεβαίως, τα ψάρια. Το σπουδαιότερο, όμως, είναι ότι έπεσε πολύ η στάθμη των υπόγειων υδροφορέων και σήμερα το μέλλον των καλλιεργειών είναι αβέβαιο.

Οι κάτοικοι κατανοώντας όλο και περισσότερο τη σημασία των υγροτοπικών λειτουργιών και αξιών που χάθηκαν, άρχισαν να ζητούν να ξαναγυρίσει η λίμνη τους σε μεγάλο μέρος της παλιάς της έκτασης. Το ΕΚΒΥ, που στηρίζει τους κατοίκους σ' αυτή τους την επιδίωξη, πιστεύει ότι η μερική επιστροφή της Ξυνιάδας είναι εφικτή και ότι οι δυσκολίες που φαίνονται τώρα πράγματι μεγάλες, μπορούν να ξεπερασθούν. Είναι αποδεδειγμένο ότι κανένα καλό έργο δεν ματαιώθηκε, αν αυτό στηριζόταν στην ισχυρή θέληση της τοπικής κοινωνίας, και είναι βέβαιο ότι η Ξυνιάδα, σε κάποια μορφή της, κάποτε θα ξαναγυρίσει.

Αφήνοντας, όμως, τις ψυχρές αναλύσεις, παραθέτουμε αποσπάσματα από την εκ καρδίας περιγραφή της Ξυνιάδας, προτού αυτή λείψει, του γέροντα ντόπιου κατοίκου κ. Γιώργου Παπαχρήστου:

«Ήταν η λίμνη. Αυτή μας τα 'δινε όλα τ' αγαθά. Όλα και όχι μόνο τα ψάρια. Που τα θυμάμαι κείνα τα ψάρια ακόμα, παρ' όλο που πέρασαν από τότε περισσότερα χρόνια απ' όσα έχει ο μισός αιώνας. Ψάρια άφθονα να φάει και να τραφεί όχι μόνο η επαρχία Δομοκού, αλλά να φτάσουν, φορτωμένα στα ζώα, μέσα σε τεράστιες καλαθούνες -τα γαλίκια- μέχρι τα καμποχώρια της Καρδίτσας, κι ακόμα παραπέρα. Κείνα τα ψάρια μας κράτησαν στη ζωή. Πόσος λαός χόρταινε τροφή πλούσια, άφθονη και θρεπτική! Πόσα χέρια έβρισκαν δουλειά. Θυμάμαι που ασπροβόλησε ο τόπος και βρωμολόγησε η περιοχή από τα ψάρια, όταν αποξήραναν τη λίμνη και έφυγε το νερό. Ρίχτηκε όλος ο κόσμος κι ο ντουνιάς και μάζεψε όσα μπορούσε ο καθείς. Και γέμισαν τα καρδάρια ψάρια, γέμισαν όλα τα τσουκάλια και το σκαφίδι το βλέπω τώρα δα, με τα ορθάνοιχτα κατάπληκτα παιδικά μου μάτια, γεμάτο, τίγκλα ψαρούκλες, μεγάλες σαν το μπόι μου».

«Είχαμε τα ξωχώραφα. Που τότε ήταν γονιμότατα και ευφορότατα. Γιατί ακουμπούσαν στο νερό. Και τώρα στέρεψε ο τόπος και γίναν άγονα. ...Είχαμε πάπιες και παπάκια, χήνες και μικρά χηνάκια! Τι πλούτος; Γέμιζε ο ουρανός, νύχτα μέρα, απ' τα κοπάδια τους, που ακατάπαυστα πηγαινοέρχονταν ομαδικά. Μπροστά, στη μύτη, ο αρχηγός κι από κοντά η πλέμπα, σε δυο γραμμές, μακριές, που όλο και ξανοίγονταν».

«Είχαμε νερά πολλά: βροχές και χιόνια, που τώρα δεν τα 'χουμε. Σπανίζουν σε βαθμό που να μην φτάνουν ούτε τα κοπάδια να ποτίσουμε. Ένας τεράστιος ταμιευτήρας νερού ήταν η λίμνη μας. Κι όλο το καλοκαίρι μάζευε ζέστη και θερμασιά. Και το χειμώνα, όπως ψυχόταν, άχνιζε η λίμνη. Σαν καζάνι με ζεστό νερό. Και οι υδρατμοί εκείνοι, σύννεφα τεράστια σκέπαζαν τον τόπο. Κι ως έφτανε ρεύμα αέρος κρύο και παγερό οι υδρατμοί γίνονταν χιονάκι. Που έπεφτε άφθονο και μαλακό. Δεν θυμάμαι πλατάνια με κορμούς σχισμένους απ' τον παγετό. Να την ξαναφτιάξουν τη λίμνη μας!».

Πηγή: περιοδικό «ΑΜΦΙΒΙΟΝ», τεύχος 46, διμηνιαία έκδοση του Ελληνικού Κέντρου Βιοτόπων - Υγροτόπων (ΕΚΒΥ)

Επιμέλεια-Ανάρτηση: Τάκης Ευθυμίου

Η πανίδα(πουλιά-ψάρια) που θα εγκατασταθεί στην υπό δημιουργία
λίμνη Ξυνιάδα, σύμφωνα με έρευνα της εφημερίδας "ΕΘΝΟΣ"