Οι κλεφταρματολοί

ΟΙ ΚΛΕΦΤΑΡΜΑΤΟΛΟΙ ΣΤΗ ΔΥΤΙΚΗ
       ΦΘΙΩΤΙΔΑ

[Η μαγιά της λευτεριάς]

του Νίκου Σωτηρόπουλου

        Στη  δυσπρόσιτη  περιοχή  της  Όθρης  και  των  συνεχόμε­νων  οροσειρών  της  Δυτικής Φθιώτιδας ο όρος κλεφταρματολός αποτελεί μια ιστορική πραγματικότητα. Ανάμεσα στους αρμα­τολούς και κλέφτες διαμορφώνεται μια ιδιότυπη κατάσταση και στη λαϊκή αντίληψη μια ενιαία σχέση η οποία εκφράζει την ένοπλη αντίσταση του Ελληνικού λαού απέναντι στην Οθωμα­νική υποδούλωση.

Ένοπλες οργανωμένες συντροφιές, που διέπονταν από άγραφους σκληρούς νόμους. Σ' αυτές εντάσσο­νταν οι πιο ρωμαλέοι νέοι, οι οποίοι εμφανίζονται ως προστάτες των αδυνάτων, πράγμα που τους κάνει συμπαθείς στα κατα­πιεσμένα λαϊκά στρώματα. Κάθε τους ενέργεια είχε ηθικά κί­νητρα και θεωρούταν πράξη άξια επαίνου και θαυμασμού. Τα ηρωικά κατορθώματα των αγοραστών «αποκαθαίρουν τον ρύπον» του ραγιαδισμού και συντελούν στην ηθική και στρατιωτι­κή αναγέννηση των δυνάμεων του έθνους. Μ’ αυτή τη σημασία ο Μακρυγιάννης αποκαλεί τους αγωνιστές «Μαγιά της Λευτε­ριάς» και συμπληρώνει: «Όποιος τυράννους δεν ψηφεί, ελεύ­θερος στον κόσμο ζει».

Επί τουρκοκρατίας η λέξη κλέφτης νοηματοδοτείται δια­φορετικά. Είναι για το λαό μας ο γενναίος πολεμιστής, ο ελεύ­θερος και ανυπόταχτος άνθρωπος, το παλληκάρι, που δεν συμ­βιβάζεται με το δυνάστη. Ενώ ο αρματολός είναι οπλισμένος φρουρός που επιτηρεί μεθοριακές διαβάσεις, στενά περάσματα (δερβένια), γέφυρες και ποταμούς. Επί τουρκοκρατίας είναι ο νέος θεσμός το «ΑΡΜΑΤΟΛΙΚΙ», που ελέγχει κάποια περιο­χή. Πρώτο αρματολίκι ιδρύθηκε το 1451 στα Άγραφα με όρια προς δυσμάς το ζυγό του Βελουχιού και ανατολικά μέχρι το χω­ριό Γιαννιτσού καταγράφει κατά παράδοση ο Κασομούλης. Με ειδικό φιρμάνι του 1710 οι ορθόδοξοι αρματολοί απαλλάσ­σονται από φόρους τα λεγόμενα «δοσίματα»

ΔΟΣΙΜΑΤΑ ΤΩΝ ΧΩΡΙΚΩΝ ΣΤΟΥΣ ΑΓΑΔΕΣ

   «Η δεκάτη στα δημητριακά σιτάρι, σίκαλη, καλαμπόκι κλπ. αφήνει τον ξωμάχο γεωργό με διάφορο τους κόπους, ενώ η πείνα χειμάζει ανελέητα τους ορεινούς πληθυσμούς μας λέει ο Αναστάσιος Γόρδιος το 1713 με τα λόγια του λαού:

                         «Δυο έσπερνε, δυο θέριζε, τρία τροβάδια σπόρο.

                         Το 'να χρωστούσε τόδωκε, τ' άλλο το πήρε ο τούρκος.

                         Ένα του μαύρου τούμεινε και πάει να το αλέσει.

                         Βρίσκει το μύλο χάρβαλο και το νερό κομμένο.

                         Όσο να βάλλει το νερό, να φτιάσει και το μύλο.

                         Ο ποντικός από μεριά του 'φαγε το σακκούλι»

   Σε επιστολή κατοίκων της Δυτικής Φθιώτιδας με ημερομηνία 24 Ιουνίου 1801 προς τον Αγά αναφέρεται: «Έβαλαν κι άλλο κουρμέρη ( = εισπράκτορα) εις το Βαρυμπόπη, όπου ποτέ δεν ήταν και μας παίρνουν σε δυο μεριές. Και τι δεν έκαμαν να μας αποχαλάσουν. Γλύτωσε μας παρακαλούμεν από αυτά τα άδικα». «Αγά μου και οι γέροντες δεν εμβαίνουν με άδεια χέρια, παρά με πλούσια κανίσκια, προς την αφεντιά σου και τους προεστούς, όπως αρνιά, κριάρια, ορνιθόπουλα, καπόνια (=καλοθρεμμένα μανάρια) και ό,τι άλλο δυνηθούν και γίνονται προσθήκες και αυτά απάνω εις το δόσιμον του κάθε χωριού».

Έτσι φτωχοί χουριάτες βιασμένοι απ’ τα δοσίματα πω­λούν τα πράματα τους προ καιρού και κάτω από την πραγματι­κή τιμή τους. Το μαλλί το πωλούσαν 4 γρόσια το καντάρι. Το τυρί 3 γρόσια το κιούμι. Οργιάζει η αισχοκέρδεια και η τοκο­γλυφία και πολλές φορές βάνουν διάφορον το κεφάλι και του διαφόρου τα 100 άσπρα γίνονται 200 αναφέρει ο Ευγένιος Γιαννούλης. Κάθε Χριστιανική Οικογένεια επιβαρύνεται για κάθε χοίρο (=γουρούνι) 4 παράδες και 4 κοτόπουλα.

Στο βιβλίο «Το Δίκαστρο» αναφέρεται, ότι για δοσίματα της Ζημιανής κλήθηκε να απολογηθεί - λογοδοτήσει στον Αγά της Υπάτης ο προεστός του χωριού, ενώ για παράνομη εξαγο­ρά κρεμάστηκε σε δέντρο στον Ασβέστη από τους Αρβανίτες του Γιουσούφ Αράπη ο τότε προεστός Ζημιανίτης.

Στην εποχή αυτή αναφέρεται κατά παράδοση το Δημοτι­κό τραγούδι.

                    Ως πούνε ο Ζάρας ζωντανός στης Ζεμιανής τα μέρη

                    πώχει λεβέντες στο σπαθί κι αετούς εις το ντουφέκι.

                    Πώχει και Μπούρα αρχηγό, μ’ όλα τα παληκάρια

                    και θα σας πιάσουν ζωντανούς, πως πιάνουν τα κριάρια.

Σημείωση: Στη θέση Κοτρώνι του Δικάστρου υπάρχουν οι ονο­μασίες: Κεφαλά, Ζάρα, Μπούρα, Ζαΐρα και είναι πολύ πιθανό να ανήκαν σε ονόματα αγωνιστών.

Επιμέλεια-Ανάρτηση: Τάκης Ευθυμίου