Μιχάλης Παπαμαύρος

ΜΙΧΑΛΗΣ ΠΑΠΑΜΑΥΡΟΣ

& το έργο του στο Διδασκαλείο Λαμίας

 

Ο Μιχάλης Παπαμαύρος ήταν ένας εξέχων παιδαγωγός, από τους πρωτεργάτες για την ανασύσταση της εκπαίδευσης αμέσως μετά την απελευθέρωση. Γεννήθηκε στη Βολισσό Χίου και εργάστηκε επίσημα ως δάσκαλος έως το 1931, οπότε απολύθηκε λόγω πολιτικών φρονημάτων. Πήρε μέρος στην Εθνική Αντίστασης και συμμετείχε στην Κυβέρνησης του Βουνού.

Σπουδές και διδακτικό έργο του Παπαμαύρου

Ο Παπαμαύρος σπούδασε παιδαγωγικά στο πανεπιστήμιο της Ιένας από όπου έλαβε διδακτορικό δίπλωμα. Επέστρεψε στην Ελλάδα και αρχικά υπηρέτησε στο Αρσάκειο στην Λάρισα. Στη συνέχεια διετέλεσε ανώτερος επόπτης της εκπαίδευσης στη Θράκη και υποδιευθυντής στο Μαράσλειο Διδασκαλείο από όπου απολύθηκε με τα Μαρασλειακά. Το 1928 διορίστηκε διευθυντής της Παιδαγωγικής Ακαδημίας της Λαμίας εφτά χρόνια αργότερα όμως απολύθηκε ξανά λόγω των πολιτικών του πεποιθήσεων. Ήταν μέλος του Εκπαιδευτικού Ομίλου μετά τη διάσπαση του οποίου ακολούθησε τον Δελμούζο.

Το έργο για την ανασυγκρότηση της Παιδείας

Ο Μιχάλης Παπαμαύρος συμμετείχε στο Εθνικό Συμβούλιο που συγκλήθηκε στις 14 Μαρτίου 1944 στις Κορυσχάδες Ευρυτανίας, με αντιπροσώπους απ' όλα τα πολιτικά κόμματα της χώρας. Ανάμεσα στα θέματα που συζητήθηκαν ήταν η ανασύσταση της παιδείας στη χώρα, ενώ ανασυστάθηκε η Διδασκαλική Ομοσπονδία, που είχε καταργήσει ο Μεταξάς. Ακολούθησε η συμμετοχή του, μαζί με τον Κ. Δ. Σωτηρίου και τη Ρόζα Ιμβριώτη και άλλους 6 δασκάλους στην Επιτροπή Παιδείας που συγκλήθηκε την ίδια μέρα με πρωτοβουλία του Γραμματέα Παιδείας της ΠΕΕΑ, καθηγητή Πέτρου Κόκκαλη, στο γυναικωνίτη της εκκλησίας στη Βίνιανη. Εκεί έγιναν τα πρώτα σχέδια για την ανασυγκρότηση της εκπαίδευσης και τη λειτουργία των εγκαταλελειμμένων σχολείων.

Επίσης, συμμετείχε στο Παιδαγωγικό Συνέδριο που πραγματοποιήθηκε στη Λάσπη (Αγ. Νικόλαος) του Καρπενησίου (20 Ιουλίου 1944), στο οποίο συμμετείχαν και άλλοι σπουδαίοι παιδαγωγοί (όπως ο καθηγητής του Πολυτεχνείου Γ. Γεωργαλάς), καθώς και 100 περίπου αντιπρόσωποι από 20 Διδασκαλικούς Συλλόγους. Ο Μιχάλης Παπαμαύρος συνετέλεσε στην εκπαίδευση νέων δασκάλων, ως συνδιευθυντής του Παιδαγωγικού Φροντιστηρίου στο Καρπενήσι, διδάσκοντας Γενική Παιδαγωγική και Γενική Διδακτική.

Ήταν επικεφαλής στη συντακτική επιτροπή που ορίστηκε από το Παιδαγωγικό Φροντιστήριο για τη συγγραφή του Αναγνωστικού που προοριζόταν για την Ε' και ΣΤ' τάξη του δημοτικού. Η επιτροπή έπρεπε να αποτελείται από έναν παιδαγωγό, ένα δάσκαλο (από το προσωπικό του Φροντιστηρίου) κι ένα σπουδαστή. Από τους παιδαγωγούς ορίστηκε ο Μιχάλης Παπαμαύρος, που είχε ασχοληθεί και παλιότερα με τη συγγραφή βιβλίων για παιδιά του δημοτικού, από τους δασκάλους ο Γιώργος Μυρισιώτης, που είχε ήδη παρουσιάσει δείγματα της καλλιτεχνικής προσφοράς του και από τους σπουδαστές ο Χάρης Σακελλαρίου.

Το Παιδαγωγικό Φροντιστήριο μεταφέρθηκε εσπευσμένα, στο Τροβάτο Ευρυτανίας, τον Αύγουστο του 1944 και ο Μιχάλης Παπαμαύρος ακολούθησε την μεταφορά του εκεί.

Το έργο του στο Διδασκαλείο Λαμίας και ο εξοντωτικός διωγμός του

Την άνοιξη του 1928 διορίστηκε Γενικός Διευθυντής στο Διδασκαλείο Λαμίας. Θεωρήθηκε μια προαγωγή αλλά και μια χειρονομία για απομάκρυνση του από το κέντρο.

Ο Μ. Παπαμαύρος από την πρώτη στιγμή ασχολήθηκε ένθερμα με το Διδασκαλείο και προσπάθησε να το οργανώσει όσο αποτελεσματικότερα γινόταν. Κύριο χαρακτηριστικό ήταν η δημοκρατική επαφή και συνεργασία των φοιτητών και του διδακτικού προσωπικού. Θερμός πια θιασώτης του «Σχολείου Εργασίας» ο Παπαμαύρος φρόντισε να του δώσει σάρκα και οστά προσαρμόζοντας το στην ελληνική –και μάλιστα την επαρχιακή, της Λαμίας- πραγματικότητα. Στο Διδασκαλείο είχε καταφέρει να δημιουργήσει ένα κλίμα δημιουργικότητας. Αυτό κατάφερε να το επιτύχει με τακτικές συνεδριάσεις του προσωπικού και συνεργασία διδασκόντων και σπουδαστών. Δεν παρέλειπε να θυμάται τους ανθρώπινους παράγοντες και να επιλύει τυπικά προβλήματα που δημιουργούνταν. Ένα παράδειγμα είναι η περίπτωση του μαθητή Γιάννη Βράχα ο οποίος για λόγους υγείας δεν μπόρεσε να συμμετέχει στις εισαγωγικές εξετάσεις, αναγνωρίζοντας το πρόβλημα αυτό ο Παπαμαύρος φρόντισε να μην χάσει μια ευκαιρία στη ζωή του ο μαθητής και ζήτησε να γίνουν συμπληρωματικές εξετάσεις.

Η έκθεση του Διδασκαλείου και του Προτύπου του εντυπωσίασε τους Λαμιώτες: έκθεση ιχνογραφίας, χειροτεχνίας, διακοσμητικής, ξυλογλυπτικής, γυψοτεχνίας (ανάγλυφοι γεωγραφικοί χάρτες κλπ.), δεντροκομικής, σηροτροφίας, κονικλοτροφίας, που έγινε με τη λήξη του σχολικού έτους 1931-32. Οργάνωνε συναυλίες, εκδρομές  και θεατρικές παραστάσεις από σπουδαστές του Διδασκαλείου. Η ακτινοβολία του έργου του Διδασκαλείου Λαμίας ξεπερνά τα τοπικά σύνορα και αποσπά την πανελλήνια επικρότηση και αναγνώριση.

Παράλληλα εκδόθηκε το βιβλίο του «Είκοσι γράμματα στον Έλληνα δάσκαλο» στο οποίο αναλύονται οι «Διδακτικές αρχές του Σχολείου εργασίας», το οποίο έγινε ανάρπαστο. Δάσκαλοι από όλη την Ελλάδα το ζητούσαν και έγινε αντικείμενο συζητήσεων κι αναλύσεων σε πάμπολλα παιδαγωγικά συνέδρια. Ο Παπαμαύρος στη Λαμία προχώρησε και στην έκδοση του περιοδικού «ΕΡΓΑΣΙΑ ΚΑΙ ΖΩΗ».

Μια εκδρομή στη Θεσσαλία, στάθηκε η αφορμή για την πυροδότηση του αντιμαλλιαροκομουνιστικού μένους, που για μήνες υπέθαλπαν οι ιδεολογικοί του αντίπαλοι. Ο διευθυντής και εκδότης της εφημερίδας «Ρουμελιώτης», Ε. Λαχανοκάρδης, μηχανορραφούσε  υποχθόνια, κατασκόπευε το Διδασκαλείο και καραδοκούσε, περίμενε την αφορμή και τις κατάλληλες συγκυρίες, για να κάνει της επίθεση του.

Κατά την  πρώτη επίθεση του δημοσιεύει μια ανώνυμη επιστολή «γονέων τινών» όπου εκφράζεται η δυσαρέσκεια τους, γιατί τάχα «πτωχοί» αυτοί, υποχρεώθηκαν να στείλουν τα παιδιά τους στην εκδρομή. Πίσω από την ανώνυμη επιστολή κρυβόταν η συντηρητική  υπερεθνικοφροσύνη της Λαμίας. Ένας απόστρατος συνταγματάρχης μήνυσε τον Παπαμαύρο, διότι δήθεν του έστειλε επιστολή όπου απαιτούσε να επιτρέψει να συμμετάσχουν οπωσδήποτε οι δυο κόρες τους στην εκδρομή. Ο Παπαμαύρος εξέφραζε στην επιστολή την παράκληση να επιτρέψει ο πατέρας να πάνε στην εκδρομή οι κόρες του γιατί και οι δυο είχαν ρόλους στην «Ηλέκτρα», και χωρίς αυτές δεν θα ήταν δυνατό να δοθεί η παράσταση.

Στη δεύτερη επίθεση του ο  Λαχανοκάρδης ισχυρίζεται ότι  κατά την εκδρομή στη Θεσσαλονίκη τέσσερις μαθητές και μία μαθήτρια «επέβη λέμβου εκ της εξέδρας του Λευκού Πύργου» και έκαναν «νυχτερινόν θαλάσσιον περίπατον», για να θαυμάσουν την Θεσσαλονίκη και φωταγωγημένη. Στον Παπαμαύρο καταλογίζει πως τις «παρεκτροπές»  των σπουδαστών «ενώ τις εγνώριζε προ πάσης δημοσιεύσεως, τας συνεκάλυψε…».

Η τρίτη επίθεση του Λαχανοκάρδη περιλάμβανε τα εξής: «ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΟΜΕΝ ΚΑΙ ΚΑΤΑΓΓΕΛΟΜΕΝ ΤΟ ΔΙΔΑΣΚΑΛΕΙΟΝ ΛΑΜΙΑΣ ΚΕΝΤΡΟΝ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΗΣ ΠΡΟΠΑΓΑΝΔΑΣ. Ο ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΤΟΥ ΑΡΧΙΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΗΣ. Μαθηταί του Διδασκαλείου χυδαίοι υβρισταί της Παναγίας και του Χριστού». Όλες οι επιθέσεις εναντίον του Παπαμαύρου έφεραν αποτέλεσμα, αφού το αρμόδιο Υπουργείο Παιδείας προχώρησε το 1933 στην απόλυσή του.

Εξορία

Από το Φροντιστήριο στο Καρπενήσι-Τροβάτο βρέθηκε έρημος στην Αθήνα. Το 1945 συνελήφθη χωρίς ένταλμα και οδηγήθηκε χωρίς κατηγορητήριο στις φυλακές Χατζηκώστα (στην οδό Πειραιώς, όπου βρίσκεται σήμερα το IΚΑ). Στο τέλος του 1945 εξορίστηκε στη Γυάρο, όπου ως κρατούμενος οργάνωσε πρόγραμμα μαθημάτων για τους κρατουμένους προκειμένου "η φυλακή να γίνει σχολείο". Αργότερα μεταφέρθηκε στις φυλακές Αίγινας και στις 27 Ιουλίου 1952 εστάλη στις φυλακές Αβέρωφ. Αποφυλακίστηκε στις 25 Αυγούστου 1952.

Τα τελευταία του βήματα

Παρά τους διωγμούς και τις κακουχίες που έζησε, ο Μιχάλης Παπαμαύρος είχε την αντοχή να γράψει το βιβλίο «Σύστημα Νέας Παιδαγωγικής», που εκδόθηκε στην Αθήνα, το 1961. Για να ζήσει πουλούσε ο ίδιος το βιβλίο του σε εκπαιδευτικούς, επισκεπτόμενος σχολεία, οπότε και καταγγέλθηκε για παραβίαση της νομοθεσίας. Η Χωροφυλακή Αγρινίου και η εισαγγελική Αρχή ανέλαβαν το νόμιμο έργο της ανάκρισης με ανακριτή τον Χρήστο Σαρτζετάκη. Μαζί του ανακρίθηκαν και άλλοι διακεκριμένοι πολίτες όπως ο Χρ. Πούλος (δάσκαλος), Ιω. Καραβάνας (γιατρός) και άλλοι. Η ανάκριση βρήκε ένοχο το γέρο παιδαγωγό (70 χρονών τότε) για τα ακόλουθα αδικήματα:

§ Επιδίωξη «εφαρμογής ιδεών εχουσών ως έκδηλον σκοπόν την διαβιαίων μέσων ανατροπήν του πολιτεύματος...

§  Παράνομη έκδοση και διανομή εντύπων.

§  Παράλειψη αναγραφής της διεύθυνσης του συγγραφέα, του τυπογράφου κλπ.

Τελικά, κρίθηκε ένοχος για παράβαση του ν. 509/1947, του ν. 1092/1938 και προφυλακίστηκε στις «Επανορθωτικές» φυλακές Αγρινίου. Λίγους μήνες αργότερα το δικαστήριο τον αθώωσε. Τον επόμενο χρόνο ο παιδαγωγός πέθανε.

Πηγή: wikipedia  

Επιμέλεια-Ανάρτηση: Τάκης Ευθυμίου

………………………………………………………………

Σημείωση: Στη Λαμία ξεκίνησε το 2011 μια προσπάθεια από εκπαιδευτικούς και άλλους πνευματικούς ανθρώπους της Φθιώτιδας να δημιουργηθεί ΜΟΥΣΕΙΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ με την επωνυμία «ΜΙΧΑΛΗΣ ΠΑΠΑΜΑΥΡΟΣ», για να τιμηθεί η μνήμη του εξέχοντα παιδαγωγού που άφησε το στίγμα του και στη Λαμία και δυστυχώς το έργο του εκτιμήθηκε πολύ αργά…