Αθανάσιος Διάκος

ΤΟ ΒΓΑΛΣΙΜΟ ΤΟΥ ΡΑΣΟΥ

[του Γιάννη Αν. Σαντάρμη, απόσπασμα από την ανέκδοτη ποιητική
συλλογή του:  "Αθανάσιος Διάκος ο μάρτυρας της λευτεριάς"]

                        - Άνοιξε, Άνθιμε, άνοιξε την πόρτα του κελιού σου

                        κι αν δεν ανοίξεις το κελί, άνοιξε τη φανέστρα

                        κι άκου τουφέκια κλέφτικα, της λευτεριάς χαμπέρια,

                        άκου χελιδονίσματα, χαράς τραγούδια άκου,

                        άναψε ακέριος ο Μοριάς, καίγεται η Ρούμελη όλη

                        και μπαρουτοκαπνίζεται απ’ άκρη σ’ άκρη ο τόπος,

                        πάψε τα γονατίσματα, τα λιβανίσματ’ άσε,

                        τέτοιες ώρες, η προσευχή στο στόμα πως σου πάει.

                        Κάτου από τα εικονίσματα κι απ’ τ’ άγιο εικονοστάσι,

                        γονατιστός προσεύχεται στο ησυχαστήρι Διάκος.

                        -Έφτασε, Κύριε, η Πασχαλιά κι η  αναστάσιμη ώρα

                        για τη γλυκιά πατρίδα μου, θείο είναι θέλημά Σου,

                        τα δάκρυα και τα κλάματα, τόσα και τόσα χρόνια,

                        των σκλαβωμένων άκουσες, στα δάκρυα ετούτα μέσα,

                        και το δικό μου αγρίκησες το δάκρυ, που κυλούσε,

                        μέρα και νύχτα, ταπεινό, σαν πυρωμένο ανθράκι.

                        Τον άνθρωπο με τ’ άχραντα και πλαστουργά Σου χέρια,

                        ελεύτερο τον έπλασες κι ελεύτερο τον θέλεις,

                        χωρίς ξένο κι αβάσταχτο ζυγό στον τράχηλό του,

                        μόν’ ο δικός Σου ο ζυγός είναι αλαφρός και πράος,

                        γλυκός και χιλιοζήλευτος κι αγγελοκαμωμένος.

                        Χαρά ’ς τονε τέτοιο ζυγό τρισάγιο που σηκώνει !

                        Αντάμα με τ’ αρώματα που φέρνει ο αγέρας

                        απ’ τα λουλούδια του Μαρτιού, καπνό από τουφέκια

                        κι από μπαρούτι μυρωδιά και βρόντους κουβαλάει,

                        μέσ’ από κάμπους και βουνά, φωνάζει όξ’ ο αδερφός μου,

                        χαμπέρι φέρνει μου κι αυτός, άδραξαν, λέει, στο χέρι

                        οι σκλαβωμένοι τ’ άρματα, σπαθιά, αρμούτια, τσεκούρια,

                        δικριάνια, κυκλογύριστα δρεπάνια ακονισμένα

                        κι αγκλίτσες σιδερόποδες και χαλκοποδεμένες

                        και χερολίθαρα τραχιά και στροφολίθια άγρια,

                        σαν τα λιθάρια του Δαυίδ, τα ευλογητά λιθάρια,

                        για να συντρίψουν τα δεσμά, ζύγωσε η ανάστασή μας,

                        θα ξαναβγούμε απ’ το βαθύ και σκοτεινό μας λάκκο.

                        Παρακαλώ Σε, Πλάστη μου, πολύ συχώρεσέ με,

                        το σχήμα το αγγελικό θα ξεντυθώ, σε λίγο,

                        τη φουστανέλα θα ντυθώ, το ράσο θα κρεμάσω,

                        θα πάρω κι εγώ τ’ άρματα, με τη θεϊκήν ευχή Σου.

                        Τα δάκρυα ως τώρα που ’σταξα, το αίμα που θα χύσω,

                        ας γίνουν θρέμμα και τροφή, της λευτεριάς να θρέψουν

                        και να ποτίσουν το ναό κι αυτά τα κόκαλά μου

                        πέτρες στα θέμελ’ ας στρωθούν και ταπεινά λιθάρια.

                        Κι όπως την πόρτα του κελιού αφήνω εγώ ανοιγμένη,

                        έτσι τη θύρα τ’ ουρανού κι Εσύ για εμέ άνοιξέ την.

                        Αλλ’ άμα δε θανατωθώ κι αν θέλει αυτό η βουλή Σου,

                        πάλι το ράσο θα ντυθώ, πάλι Άγγελός Σου θα ’μαι.

                        -Τι κάνεις μέσ’, αδέρφι μου, δεν αγρικάς που σκούζω;

                        -Την προσευχή μου έκανα στον Πλάστη και Θεό μας,

                        ξέρεις, Κώτσιο, η προσευχή πράμα ιερό πως είναι

                        κι ούτε στη μέση κόβεται, ούτε και στην αρχή της.

                        -Ακόμα δεν ξεντύθηκες, δεν έβγανες το ράσο,

                        τη φουστανέλα να ντυθείς, ν’ αρπάξεις το τουφέκι;

                        Ασπρίζ’ η Ελλάδα ολόβολη από τη φουστανέλα,

                        ασπρίζει απ’ τους αρματολούς, ασπρίζει από τους κλέφτες,

                        σε κάμπους και βουνά, σαν φως που διώχνει το σκοτάδι,

                        παπάδες ξεσηκώθηκαν, διάκοι και δεσποτάδες,

                        το μοναστήρι αφήνοντας, μπρος πάει ο Παπαφλέσσας

                        και πίσω του οι καλόγεροι, από την Άγια Λαύρα

                        κι από το Μέγα Σπήλαιο ρασόντυτοι χυθήκαν,

                        κλείδωσαν στην Αγάθηνη, ψηλά στην Καταβόθρα,

                        τ’ ασκηταριά τους τα ιερά περίσσιοι ασκητάδες

                        και σκόρπισαν, μ’ ανέκφραστη χαρά στο πρόσωπό τους,

                        λεφούσι κι άλλοι απ’ τον Προυσό κι απ’ την Τατάρνα κι άλλοι.

                        -Εσύ, αδερφέ μου, αν κρατείς τη φουστανέλ’ απ’ όξω

                        και ζώστηκες και τ’ άρματα, τήρα μέσ’ απ’ το ράσο,

                        τη φορεσιά μου έχω κι εγώ, την κλέφτική μου αρμάτα!

                        Η χρεία της γης μας κάνει με το ράσο να κρεμάσω,

                        τη φουστανέλα να ντυθώ, να πιάσω το τουφέκι,

                        να διώξω πια τον τύραννο και τον εχθρό του Γένους

                        κι όταν πια θα λευτερωθεί ο τόπος μας μια μέρα,

                        πάλι θα πάω στη σκήτη μου, θα πάω στο μοναστήρι,

                        το ταπεινό το ράσο μου πάλι θα ξεκρεμάσω,

                        θα το φορέσω, ολοζωής θα το ’χω για έντυμά μου,

                        κι ας μου σχιστεί κι ας μου τριφτεί, αυτό μονάχα θα ’χω,

                        την όμορφή μου φορεσιά  θα βάνω στο φορτσέρι

                        και στο τσαρπόλι, κρεμαστό που πριν είχα το ράσο,

                        θε να κρεμάσω τ’ άρματα, η φορεσιά κι ετούτα,

                        να μου θυμάν τον πόλεμο και το ξεσκλάβωμά μας.

                        Θα πιάσω και το θυμιατό, καθώς έκανα πρώτα,

                        θα θυμιατίζ’ ολόψυχα δυο, τρεις βολές τη μέρα,

                        τη μια μέσα στο χάραμα, την άλλη μες στο γιόμα,

                        την τρίτη το κοντόβραδο, που κελαηδάει τ’ αηδόνι,

                        εκείνο τα λαλήματα στον κόσμο να σκορπάει

                        κι εγώ τα λιβανίσματα στον Πλάστη μου να στέλνω,

                        ευχαριστίας θυμιάματα για την ξελευτεριά μας.

                        Ο ένας το σπαθί  φιλά, ο άλλος το τουφέκι,

                        τραβάει μπροστά ο Κώτσιος, κοντοκρατάει ο Διάκος,

                        κοντοκρατάει και στέκεται, γυρνάει πίσω και βλέπει,

                        βλέπει τ’ αντρομονάστηρο και τ’ αποχαιρετάει

                        μ’ ένα δάκρυ κατάζεστο, που ρίχνει από το μάτι.

              

               

Γλωσσάρι

Αγάθηνη, η= η Μονή του Αγίου Αγάθωνα στην Οίτη της Φθιώτιδας, κτίσθηκε το 1400, πυρπολήθηκε απ’ τους Τούρκους το Μάιο του 1822, κατά την Επανάσταση 35 καλόγεροί της ζώσθηκαν τ’ άρματα κι όταν τελείωσε ο Αγώνας, μόνο 3 ξαναγύρισαν σ’ αυτό. Έγινε ορμητήριο πολλών κλεφταρματολών.

ακονισμένο, το= τροχισμένο με το ακόνι κοφτερό ή μυτερό όργανο.

Άνθιμος, ο= το όνομα του Θανάση Διάκου, που του δόθηκε στο μοναστήρι του Αγίου Ιωάννη του Πρόδρομου, που είναι κοντά στην Αρτοτίνα, υπάρχει δε στο τέμπλο της εκκλησίας του Αγίου Γεωργίου της Αρτοτίνας εικόνα του ομώνυμου Αγίου, που λέγεται ότι είναι του Διάκου, με την αφιέρωση. «Δέησις του δούλου του Θεού Ανθίμου, ιεροδιακόνου, εγένετο το 1818».

αρμάτα, η= το σύνολο της ενδυμασίας ή ο πλήρης εξοπλισμός του πολεμιστή.

αρμούτι, το= τουφέκι.

γιόμα, το= μεσημέρι, γεύμα.

δικριάνι, το= γεωργικό εργαλείο με μακριά χερολαβή, έχει 4-5 μεταλλικά μεγάλα δόντια εμπρός, που χρησιμεύει για την περισυλλογή κομμένων χόρτων ή θάμνων, δικούλι, διχάλι.

ζυγός, ο= ξύλο, χοντρό και τετράγωνο, μήκους 2 μέτρων, που ακουμπά στον αυχένα των βοδιών και σέρνεται μ’ αυτό το αλέτρι, κατά το όργωμα της γης.

Καταβόθρα, η= το βουνό Οίτη, προσωνυμία που πήρε απ’ τις καταβόθρες, από τα φυσικά ανοίγματα στο έδαφος, όπου χύνονται νερά.

Κώτσιος (Γραμματικός)= ο τέταρτος κατά σειρά ηλικίας και δεύτερος απ’ τα αγόρια αδερφός του Διάκου, που σκοτώθηκε στην Αλαμάνα, πλάγι στον αδερφό του, τα αδέρφια ήταν 5, η Σοφία, η Καλομοίρα, ο Αποστόλης, ο Κώτσιος κι ο Θανάσης (ο ήρωας).

Προυσός, ο= ιστορικό μοναστήρι της Ευρυτανίας, του 12^ου ή 13^ου αιώνα, με την εικόνα της Παναγίας της Προυσιώτισσας, μεταφερμένης απ’ τη μικρασιατική Προύσα, ήταν τόπος πολλών κλεφταρματολών και του Γεωργίου Καραϊσκάκη, κοντά στο μοναστήρι υπάρχει ο πύργος του πιο πάνω στρατηγού.

στροφολίθι, το= πέτρα μικρή, σαν σβόλος ή μεγαλύτερη, να πιάνεται στη χούφτα ή σε διάφορα μεγέθη, λειαμένη στον περιφερειακό της χώρο απ’ την τριβή μ’ άλλες πέτρες, κατά το περιστροφικό της κύλισμα σε θάλασσες, ποτάμια και λίμνες, χοχλάκα, χοχλάδι, κροκάλα, βότσαλο, τρόχαλο.

Τατάρνα, η= ιστορικό μοναστήρι στ’ Άγραφα της Ευρυτανίας, κτισμένο το 10^ο ή 11^ο αιώνα, σε στρατηγική γεωγραφική θέση, κάηκε πολλές φορές από τους Τούρκους, υπήρξε ορμητήριο οπλαρχηγών στα χρόνια του ξεσηκωμού και διέθεσε μεγάλα χρηματικά ποσά για τα στρατεύματα του απελευθερωτικού Αγώνα.

τσαρπόλι, το= μικρό ξύλο από τη διακλάδωση χοντρού κλαδιού, που χρησιμεύει ως κρεμάστρα.

φανέστρα, η= μικρό παράθυρο, στο επάνω μέρος του σπιτιού, για να φωτίζει τον εσωτερικό χώρο του, φεγγίτης.

φορτσέρι, το= ξύλινο επίμηκες κιβώτιο, για την τοποθέτηση ρούχων ή άλλων σπιτικών ειδών, σεντούκι, κασέλα, σεπέτι, μπαούλο.

Επιμέλεια-Ανάρτηση: Τάκης Ευθυμίου