Μάρμαρα

ΜΑΡΜΑΡΑ

το Υπομυκηναϊκό Νεκροταφείο

του Βασίλη Κανέλλου

Περίπου 4 χλμ. νοτιοανατολικά των Μαρμάρων βρίσκεται μια μικρής έκτασης οχύ­ρωση, η οποία και έδωσε το όνομα στο χωριό. Η οχύρωση αυτή σχηματίζει ένα Π, με ατείχιστη την ανατολική πλευρά της, όπου ένας βράχος πέφτει κατακόρυφα σε βάθος μεγαλύτερο των 30 μ., απρόσιτη από εκεί. Το μικρό αυτό φρούριο, ελληνιστικής μάλ­λον περιόδου, φύλαγε το πέρασμα ενός παραπόταμου του Ίναχου.

Ένα από τα σημαντικά ευρήματα της περιοχής είναι και το νεκροταφείο των Μαρ­μάρων, που βρίσκεται νότια του χωριού και στη διαδρομή προς την Ανατολή. Η αρχαιο­λόγος Φανουρία Δακορώνια, πρώην Προϊσταμένη της ΙΔ' Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, στο αξιόλογο πόνημα της: «Μάρμαρα. Τα υπομυκηναϊκά νε­κροταφεία των τύμβων», Αθήνα 1987, μας δίνει χρήσιμες πληροφορίες για τους τά­φους αυτούς, τις σπουδαιότερες των οποίων συνοπτικά αναφέρουμε:

Το νεκροταφείο έχει αναπτυχθεί κατά μήκος ενός ορεινού περάσματος, που οδηγεί από τη Θεσσαλία δια μέσου της κοιλάδας του Σπερχειού και των σχηματισμών της δυ­τικής Οίτης προς Αιτωλία και Δωρίδα.

Οι τάφοι, εκτός από δύο, ήταν ενταγμένοι σε τύμβους ιδιότυπους, με σκοπό να χρη­σιμοποιηθούν για τις ταφικές ανάγκες μιας οικογένειας.

Ο τύπος τάφου είναι ο κιβωτιόσχημος μικρών διαστάσεων και εμφανίζεται σε τρεις μορφές: με πλάκες, με πλευρές κτιστές και μεικτός.

Η εικόνα που παρέχει η κεραμεική του νεκροταφείου συνίσταται από ένα δείγμα μεσοελλαδικών κυρίως παραδόσεων και μυκηναϊκών μιμήσεων. Τα αγγεία προέρχονται από ένα τοπικό εργαστήριο, που ο τεχνίτης του κατέχει τεχνικές παγιωμένες δια μέ­σου πολλών αιώνων.

    Τα χάλκινα κτερίσματα των τάφων μάς δίνουν πληροφορίες ότι μάλλον πρόκειται για μια ομάδα ειρηνική- γεωργοκτηνοτροφική, με κλειστή οικονομία.

Η ομάδα αυτή δεν έζησε επί πολλά χρόνια στην περιο­χή, όπου έθαψε τους νεκρούς της και δεν ήταν ούτε πριν ού­τε μετά εγκαταστημένοι εκεί.

Οι νεκροί ανήκουν σε μια καθυστερημένη ορεινή δωρι­κή ομάδα, που ήταν φορέας μυκηναϊκών και ντόπιων στοι­χείων, η οποία μετά την εξα­σθένηση του μυκηναϊκού κό­σμου κινήθηκε με βραδύ ρυθ­μό και ειρηνικά προς τις εγκα­ταλελειμμένες αγροτικές εκτάσεις των μυκηναϊκών πε­ριοχών.

Όταν η περιοχή της Αινίδας ενσωματώθηκε στην Αιτωλική Συμπολιτεία (βλέπε την ιστορική αναδρομή), η γραμμή άμυνας των Αιτωλών μεταφέρθηκε βορειότερα, στην Αχαΐα Φθιώτιδα.

Οι Αιτωλοί, όπως και οι Αινιάνες πρωτύτερα, γνώριζαν ποιες διόδους έπρεπε να φυ­λάξουν για να προστατεύσουν το εσωτερικό της Αιτωλίας από τα εχθρικά στρατεύμα­τα που διαβαίνοντας την κοιλάδα του Σπερχειού θα κινούνταν εναντίον τους. Τα περά­σματα αυτά ήταν ασφαλώς του Ινάχου και του Ρουστιανίτη, τα οποία και οχύρωσαν. Σαφέστατα οχυρωματικές θέσεις των Αιτωλών είναι και τα κτίσματα που συναντάμε στην περιοχή του Γαρδικίου:

Δυτικά του χωριού, διασώζονται ερείπια φρουριακού συγκροτήματος, τριγωνικού σχήματος και εκτάσεως 300 περίπου τ.μ. Κατά το παρελθόν βρέθηκαν εκεί αργυρά αρ­χαία νομίσματα Αιτωλών και Οιτέων, καθώς και πλάκα με την επιγραφή «Χαΐνι Γαρδίκι». Επίσης, ανατολικά, στη διαδρομή προς το λόφο Άγιοι Θεόδωροι και στη θέση «Μάρμαρα», σώζονται τετραγωνικοί ογκόλιθοι, λείψανα τείχους αρχαίου οχυρού.

Επίσης σε άλλη θέση, στη βόρεια πλαγιά του Γουλινά και πάνω από το Νικολίτσι, που ονομάζεται κι αυτή «Μάρμαρα», διασώζονται ερείπια κτίσματος, κατά το Βορτσέλα πιθανόν βυζαντινού ναού. Ονομάζεται έτσι από μάρμαρα που βρέθηκαν στο χώρο αυτό.

Το κτίσμα καταστράφηκε από σκαπτικά μηχανήματα κατά τη διάνοιξη δασικού δρό­μου. Δεν αποκλείεται όμως το κτίσμα αυτό να είναι προγενέστερο και να χρησιμοποι­ούνταν ως «φυλακτήριο».