Μουντζουράκι

ΜΟΥΝΤΖΟΥΡΑΚΙ

Η προεπαναστατική κοινότητα Τυμφρηστού

του Λουκά Πανέτσου από το βιβλίο του: «ΤΥΜΦΡΗΣΤΟΣ»

Η "Ζωοδόχος Πηγή" Μουτζουρακίου 

Ο οικισμός της κοινότητας Μουντζουρακίου πρέπει να ήταν κτισμένος βό­ρεια της εκκλησίας "Ζωοδόχου Πηγής", και ειδικά, στην έκταση που αναπτύσ­σεται πέρα από το σχηματιζόμενο ρέμα στη βόρεια πλευρά του προαυλίου της εκκλησίας. Η έκταση αυτή είναι σχεδόν επίπεδη με ελαφρά κλίση προς το ρέμα Παναγιάς και έχει νοτιοανατολικό προσανατολισμό κατάλληλο για οικι­σμό.

    Η άποψη αυτή επιβεβαιώνεται και από τα τεκμήρια που βρέθηκαν κατά την εκχέρσωση και καλλιέργεια της έκτασης, που διανεμήθηκε μετά την αγορά του κτήματος Κοντογιάννη, προς αποκατάσταση των ακτημόνων αγρο­τών της κοινότητας. Όταν διευθετήθηκε και καλλιεργήθηκε η έκταση αυτή, βρέθηκαν συσσωρευμένα, κατά θέσεις, άφθονα οικοδομικά υλικά, πέτρες δουλεμένες από θεμέλια οικοδομών, σπασμένα κεραμικά, πλάκες στέγης, γωνιακές πέτρες (αγκωνάρια). Τα δομικά υλικά χρησιμοποιήθηκαν από τους ιδιοκτήτες των κτημάτων για το χτίσιμο οριακών τοίχων στα αγροτεμάχια τους. Επίσης ανάμεσα στα δομικά υλικά των ερειπίων βρέθηκαν, διάφορα εί­δη οικιακής χρήσης, σκεύη νοικοκυριών, μάνδαλα από πόρτες, συρτές, καρ­φιά σιδηρουργού, χάλκινα σκεύη και άλλα αντικείμενα. Τα ανωτέρω στοιχεία επιβεβαιώνουν τη θέση και την ύπαρξη του οικισμού, όπως λέγει και η διατη­ρούμενη παράδοση για το Μουντζουράκι.

Η εκκλησία της "Ζωοδόχου Πηγής" πρέπει να ήταν η άκρη του χωριού, διότι χρησιμοποιούνταν και για νεκροταφείο όπως επιβεβαιώνουν τα ευρε­θέντα μνημεία. Η παλαιά εκκλησία πρέπει να κατέρρευσε και ο Αρματολός Κοντογιάννης την ανακαίνισε με την σύμπραξη και των τεσσάρων οικογε­νειών που παρέμειναν μετά την διάλυση του οικισμού.

Απέναντι από το Μουντζουράκι στη θέση Μαχαλάς βρέθηκαν τα ίδια τεκμήρια, διότι στο χώρο αυτό ήταν ομάδα κατοικιών (μαχαλάς) και από αυτό διατηρείται το όνομα της θέσης.

Στον ενδιάμεσο τόπο της υπάρχουσας λιθόκτιστης βρύσης και της εκκλη­σίας της Ζωοδόχου Πηγής, αριστερά του κατερχόμενου μικρορέματος, υπήρ­χε το πανδοχείο (χάνι), το κατάστημα της γενικής εξυπηρέτησης των κατοί­κων της κοινότητας και των διερχόμενων. Όταν έγινε η αγορά του κτήματος (τσιφλικίου) του Κοντογιάννη το έτος 1924 από τους κατοίκους της κοινότη­τας μας, το Χάνι ήταν μισογκρεμισμένο ερείπιο, αλλά με ορατά τα στοιχεία του. Αντί να παραμείνει διατηρητέο μνημείο έγινε τοίχος αντιστήριξης. Έξω από το Χάνι και στο προαύλιο της εκκλησίας περνούσε ο δημόσιος τότε δρό­μος (δημοσιά) Υπάτης (Πατρατσικίου) - Καρπενησίου. Με το δρόμο αυτό που ήταν στρωμένος με πέτρα (καλντερίμι) οι κάτοικοι του Μουντζουρακίου είχαν ανοιχτή επικοινωνία προς το πεδινό τμήμα της επαρχίας Υπάτης (Πατρατσικίου), οπότε ήταν εύκολη και δυνατή η επικοινωνία, η διακίνηση, η εμπορεία και η ανταλλαγή της πλεονάζουσας παραγωγής των κατοίκων σε αγροτικά, κτηνοτροφικά και δασικά προϊόντα.

Το τοξωτό γεφύρι Μουντζουρακίου

Η οικονομία των κατοίκων της κοινότητας πρέπει να ήταν αναπτυγμένη και η παραγωγή να κάλυπτε τις ανάγκες τους. Είχαν αγρούς ποτιστικούς διευθετημένους σε μεγάλη έκταση στις θέσεις Παλαιοχώρι, Γούβα, Μαχα­λάς, Κουκλάρι, Καράμπεη, Ζυγός, Βρωμόβρυση κτλ. Στα Παλιάμπελα είχαν αμπελώνες, στη δε θέση Παναγιά είχαν μηλιές εξαιρετικής ποικιλίας που διατηρούνται και σήμερα, χωρίς να λείπουν τα οπωροφόρα δένδρα απ' ό­λους τους αγρούς, καρυδιές, κορομηλιές, δαμασκηνιές και αχλαδιές. Βρέθη­καν σε μεγάλο αριθμό δένδρα μουριάς που παρήγαγαν τα γνωστά όψιμα μαύρα χυμώδη μούρα, τα οποία έχουν φαρμακευτικές ιδιότητες. Τα μούρα χρησιμοποιούνται για την παραγωγή του Μουράτου το οποίο είναι απο­τελεσματικό φάρμακο για τις στοματικές παθήσεις. Από τις μεγάλες ποσό­τητες των μούρων αυτών, ο χυμός τους που είναι πλούσιος σε οπωροζάχαρο, αποστάζει σε λέβητα, όπως τα στέμφυλα και παράγεται το γνωστό τσίπουρο (Μούρο), πολύ δυνατό σε οινόπνευμα. Η γεύση των μούρων είναι γλυκόξυνη και αρωματική παρόμοια με τη βυσσινάδα. Γενικά, το είδος της μουριάς αυτής είναι πολύ χρήσιμο στον άνθρωπο, τα δε φύλλα της χρησι­μεύουν ως τροφή του μεταξοσκώληκα.

Η κτηνοτροφική παραγωγή, είχε όλες τις προϋποθέσεις για μεγάλη ανάπ­τυξη διότι διέθετε πλέον των 25000 στρεμμάτων βοσκότοπους, δυναμένους να εκθρέψουν άνετα 2000 κεφαλές αιγοπροβάτων, όλες τις εποχές του έ­τους, με την ανάλογη πρόσθετη ξηρή τροφή από την παραγωγή των κτημά­των τους. Η διάθεση και εμπορεία των κτηνοτροφικών προϊόντων τους ήταν δυνατή, διότι υπήρχε εύκολη πρόσβαση προς Καρπενήσι και Υπάτη και γενι­κότερα προς τον πεδινό χώρο που ήταν πυκνοκατοικημένος. Παράλληλα με την κτηνοτροφική παραγωγή, εύκολη και δυνατή, ήταν η παραγωγή και δια­κίνηση δασικών προϊόντων από τα υπάρχοντα δάση της περιοχής.

ΔΙΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ ΜΟΥΝΤΖΟΥΡΑΚΙΟΥ

Ιστορικά στοιχεία για τη διάλυση της κοινότητας Μουντζουρακίου δεν κατόρθωσα να βρω. Ο συγγραφέας Χαρίλαος Μηχιώτης κάτοικος Νεωχωρίου Τυμφρηστού στο αξιόλογο ιστόρημα του "ο Τυμφρηστός και οι Τυμφρήστιοι" στη σελίδα 184 σημειώνει ότι ο Αρματολός του Πατρατσικίου Κοντογιάννης διέλυσε την κοινότητα αυτή. Την άποψη του την μεταφέρω αυτού­σια "Κατέστρεψαν χωριά όπως το Παλιοχώρι (Μουντζουράκι) κοντά στο σημερινό χωριό. Αυτό αποδίδεται στον αφορισμό πού έκαμε εναντίον τους ολόκληρο το χωριό για γυναικοδουλειές και παρανομίες τους".

Κατά την παράδοση, που μεταφέρθηκε από τις 4 οικογένειες του Μου­ντζουρακίου που εγκαταστάθηκαν στην κοινότητα μας (Παπαρούπα, Ρήγα κλπ) και όπως σχολιάζεται και σήμερα ακόμη στους δημοσίους χώρους της κοινότητας, η οικογένεια του ιερέα του Μουντζουρακίου Παπαγιωργάκη έπε­σε θύμα βιασμού (βιάσθηκε μία από τις κόρες του από ανθρώπους του Κοντογιάννη). Η αποτρόπαια αυτή πράξη πήρε μεγάλες διαστάσεις εις βάρος του λειτουργήματος του ιερέα, που κοινωνικά κατά την περίοδο της Τουρκο­κρατίας κατείχε ύψιστη θέση, λόγω των προνομίων που είχαν δοθεί στην εκ­κλησία από τον Σουλτάνο με αποτέλεσμα: "Ο παπάς με το λειτούργημα του και με το κρυφό σχολειό διατήρησε το εθνικό φρόνημα των Ελλήνων".

Το πρόσωπο του ιερέα Παπαγιωργάκη δέχθηκε ανεπανόρθωτη προσβο­λή και για να αποφύγει τα συνεπακόλουθα, μετά από τον αφορισμό που έ­καμε πήρε "τα μάτια του", την οικογένεια του και εξαφανίστηκε. Αφού έφυγε ο παπάς του χωριού μία-μία οι οικογένειες, ή και ομαδικά, εγκαταλείψανε τον τόπο τους και η κοινότητα διαλύθηκε. Κυκλοφόρησε παλαιότερα μία είδηση χωρίς να έχει επιβεβαιωθεί ότι οι Μουντζουρακιώτες εγκαταστάθηκαν έξω από την Κωνσταντινούπολη και ίδρυσαν εκεί νέα κοινότητα με το όνομα "Νέοι - Μεταξάδες". Από το σύνολο των οικογενειών της κοινότητας αυτής παρέ­μειναν στο Μουντζουράκι οι 4 οικογένειες που αναφέρονται πιο κάτω.

ΜΟΥΝΤΖΟΥΡΑΚΙΩΤΕΣ

Μετά τη διάλυση της κοινότητας Μουντζουρακίου, της οποίας τα προς βορράν όρια με την περιοχή της κοινότητας μας ήταν το ρέμα "Κατή", τέσ­σερις (4) οικογένειες παρέμειναν στην περιοχή αυτή, η οποία είχε περιέλθει στον Αρματολό του Πατρατσικίου Κοντογιάννη.

Οι οικογένειες αυτές ήταν του Παπαρούπα, του Ρήγα, του Υφαντή, και του Χριστόπουλου. Από αυτές, ο Παπαρούπας είχε αγροικία και κτήματα στη θέση "γούβα", τα οποία διατηρούν οι κληρονόμοι μέχρι σήμερα. Το ίδιο υποθέτουν ότι συνέβη και με την οικογένεια Υφαντή για τη θέση "Βίγλα", και οι απόγονοί της διατηρούν την ιδιοκτησία τους εκεί.

Τις ιδιοκτησίες Παπαρούπα και Υφαντή τις αναγνώριζε και ο τσιφλικάς Κοντογιάννης και δεν τις περιέλαβε στο συμβόλαιο πώλησης του εκτε­ταμένου τσιφλικιού του προς τους Τυφρηστιώτες. Οι άλλες δύο οικογένειες πιθανολογείται ότι έμεναν σε αγροικίες στη θέση "Μαχαλάς", αλλά ο αρχη­γός της οικογένειας Χριστοπούλου ήταν τοπικός οπλαρχηγός (βλέπε επι­συναπτόμενο πιστοποιητικό). Το ίδιο πιθανόν να συνέβη και με την οικογέ­νεια Ρήγα. Συμπεραίνουμε ότι οι οικογένειες αυτές ήταν όργανα του Κοντο­γιάννη και έμειναν στο μαχαλά ή σε άλλο χώρο πού καθόριζε ο αρχηγός του Αρματολικιού Πατρατσικίου, ο πανίσχυρος Κοντογιάννης. Καταλήγουμε λοι­πόν ότι οι 4 οικογένειες του Μουντζουρακίου είναι αυτόχθονες και κατοι­κούσαν στη γη των προγόνων τους που ιστορικά προέρχονται από τους Αινιάνες.

Επίσης πιθανολογείται ότι βοηθούσαν τον Κοντογιάννη σε θέματα ασφά­λειας, καθώς το Αρματολίκι είχε την ευθύνη για την περιοχή της Δυτικής Φθιώτιδος (του Πατρατσικίου), ιδιαίτερα έναντι των ληστών και άλλων κακοποιών της περιόδου εκείνης. Για το λόγο αυτό ο Κοντογιάννης τους α­ναγνώρισε την ιδιοκτησία ως δωρεά, ή με ανοχή έναντι προσφοράς υπηρε­σιών προς αυτόν. Τους άλλους κατοίκους του Μουντζουρακίου τους ατίμα­σε, τους καταδίωξε και τους υποχρέωσε να διαλύσουν την κοινότητα τους. Οι 4 οικογένειες που παρέμειναν στο Μουντζουράκι έγιναν αποδεκτές για -ην εγκατάσταση τους στο Χωριό μας κατά την δεκαετία 1850 -1860, όπως μας πληροφόρησαν οι παππούδες μας, με κάποια επιφύλαξη για την οικογένεια Ρήγα, η οποία ήταν μεν από το Μουντζουράκι όχι όμως στην υπηρε­σία του Κοντογιάννη.

 

Επιμέλεια-Ανάρτηση: Τάκης Ευθυμίου