Οι φανοποιοί Τυμφρηστού

ΟΙ ΦΑΝΟΠΟΙΟΙ ΤΥΜΦΡΗΣΤΟΥ

του Λουκά Πανέτσου από το βιβλίο του:

«ΤΥΜΦΡΗΣΤΟΣ»

Η φανοποιία ήταν μια διάδοχος διαφοροποιημένη τέχνη του κασσιτερωτή-γανωματά. Και στις δύο αυτές τέχνες χρησιμοποιούνταν σχεδόν τα ίδια εργαλεία και υλικά, ψαλίδι, κολλητήρι (γι’ αυτό οι φανοποιοί του Τυμφρηστού αποκαλούνταν προσωνυμιακά και «Κολλητήρια»), σφυρί, κασσίτερος και διαλυτικά οξέα για τον καθαρισμό των επιφανειών. Διαφέρει μόνο το αντικείμενο. Ο κασσιτερωτής έκανε την επίστρωση του κασσίτερου στα χάλκινα σκεύη, ενώ ο φανοποιός είχε την κοπή, τη συγκόλληση και τη μορφοποίηση της λαμαρίνας σε οικιακά σκεύη, δοχεία και άλλα αντικείμενα.

  Η σχέση αυτή μεταξύ των δύο παραπάνω δραστηριοτήτων φανοποιού και γανωματά, δικαιολογεί την ανάπτυξη της φανοποιίας, παράλληλα με τη μείωση του ενδιαφέροντος για το έργο του κασσιτερωτή.

  Σε περίοδο λίγων ετών αναδείχθηκαν τεχνίτες φανοποιοί, οργανώθηκαν σε συνεργεία-συντεχνίες και κινήθηκαν σαν πλανόδιοι φανοποιοί μέχρι την Κορινθία και την Ν.Α. Θεσσαλία.

    Τα συνεργεία αποτελούνταν από τρία τουλάχιστον άτομα: τον τεχνίτη φανοποιό και δυο βοηθούς. Φόρτωναν σε ένα ζώο τα εργαλεία, τα υλικά με τα ατομικά τους είδη, περιόδευαν χωριά και κωμοπόλεις, κατά προτίμηση φθι­νόπωρο και άνοιξη.

Οι συνθήκες εργασίας και διαμονής δεν ήταν καθόλου ευχάριστες, διότι με βροχή, χιόνι, υγρασία, κρύο ήταν υποχρεωμένοι να εργάζονται κάτω α­πό ένα υπόστεγο και να διανυκτερεύουν μέσα σε κάποια αποθήκη. Με την πάροδο του χρόνου δημιούργησαν τις γνωριμίες τους και οι συνθήκες διαμο­νής τους βελτιώθηκαν.

Η ημερήσια αμοιβή ήταν ικανοποιητική και αυτό τους ξεκούραζε και βελτίωνε τη διαβίωση τους. Στο τέλος της τρίμηνης τουλάχιστον περιοδείας επέστρεφαν στα σπίτια τους με χρήματα και τρόφιμα, ιδιαίτερα δε λάδι. Τακτοποιούσαν τις οικονομικές υποχρεώσεις που είχε δημιουργήσει η οικο­γένεια κατά την απουσία τους, διατηρώντας και κάποιο απόθεμα για ενδε­χόμενη σοβαρή υποχρέωση ή επένδυση.

Η επιστροφή στο χωριό των συνεργείων των φανοποιών, των κτιστών και των υλοτόμων έδινε μια ιδιαίτερη ζωντάνια στην κοινωνία των κατοί­κων. Γελαστοί και χαρούμενοι έκαναν τα γλέντια τους και χαίρονταν τις οι­κογένειες τους, ενώ για λίγο ξεκουράζονταν και ετοίμαζαν εμπόρευμα για την νέα περιοδεία.

Τώρα πια δεν υπάρχουν πλανόδιοι φανοποιοί. Υπάρχουν τρεις πετυχημένες βιοτεχνίες φανοποιίας των οικογενειών Παντελή Παπαρρούπα, Γεώργιου Φύκα και Θωμά Φύκα με ευρύτατο κύκλο εργασιών και αξιόλογες επενδύ­σεις.

Υ.Γ. Οι συντεχνίες των φανοποιών Τυμφρηστού δημιούργησαν και μιλούσαν μεταξύ τους τη δικιά τους συνθηματική γλώσσα «Τα Μπολιάρικα» για να μην γίνονται αντιληπτά τα μυστικά της τέχνης τους.

Επιμέλεια-καταχώρηση: Τάκης Ευθυμίου