Θανάσης Διάκος & Παράδοση

Θανάσης Διάκος και παράδοση

(του Τάκη Ευθυμίου)

 

Θανάσης και όχι Αθανάσιος ονομαζόταν και έτσι υπέγραφε ο ήρωας της Αλαμάνας Διάκος. Κατά τους χρόνους της σκλαβιάς φαίνεται ότι ο βαπτιζόμενος χριστιανός ονομαζόταν Θανάσης και όχι Αθανάσιος. Π.χ. Θανάσης Βάγιας, Θανάσης Γραμματικός. Η μεταβολή του ονόματος του Διάκου σε Αθανάσιο έγινε μετά την απελευθέρωση και την επικράτηση της καθαρεύουσας.

Στο παρόν άρθρο θα επιχειρήσω να παρουσιάσω μερικά σταχυολογήματα του ήρωα από τη δραματική πολεμική ζωή του που συνδέονται με την ιστορική παράδοση.

***

Όταν η μάχη της Αλαμάνας βρισκόταν σε κρίσιμο σημείο και γύρω από το Διάκο είχαν απομείνει μονάχα 48 παλληκάρια, αποφασισμένα όμως να πεθάνουν, τότε αυτοί οι έμπιστοι συμπολεμιστές του βλέποντα τη ματαιότητα αυτού του αγώνα, διατάζουν τον ιπποκόμο του Διάκου να φέρει τη φοράδα του, την Αστέρω, πιέζοντας φορτικά το Διάκο να εγκαταλείψει το χώρο για να σωθεί, επειδή ήταν πολύτιμος για τη συνέχιση του απελευθερωτικού αγώνα του έθνους.

Μόλις ο ιπποκόμος υπάκουσε στην εντολή κι έφερε την Αστέρω, η παράδοση αναφέρει ότι ο Διάκος πείστηκε από τις συνεχόμενες προτροπές των συντρόφων του και ενώ ετοιμαζόταν να ιππεύσει, τοποθετώντας το πόδι του στο ζεγκί, άκουσε το τούρκικο ασκέρι που χουχούταε και τότε αστραπιαία, χωρίς δεύτερη σκέψη, κατέβασε το πόδι του λέγοντας: «Μωρέ οι άλλοι σκοτώνονται κι εγώ φεύγω;»  διώχνοντας, ταυτόχρονα, μακριά το φοράδα.

Αυτό το περιστατικό το διηγιόταν γύρω στα 1907 στο χωριό Δάφνη Υπάτης ο γερο-Μπάκουλας, σε ηλικία 100 ετών, καθισμένος κάτω από μια μηλιά. (γραπτή μαρτυρία του Γεωργίου Πλατή).

Το αναφερόμενο γεγονός φανερώνει την ψυχική παλληκαριά και τη μεγαλοσύνη του Διάκου που ούτε εγκατέλειψε, ούτε πρόδωσε τους συντρόφους του.

***

Την 23^η Απριλίου του 1821 το πρωί μετέφεραν το Διάκο αλυσοδεμένο στο Διοικητήριο της Πόλης, όπου τον περίμενε ο διοικητής του Ζητουνίου Χαλήλ-Μπέης, ο οποίος του πρόσφερε καφέ, λέγοντάς του: «τι πράματα είναι αυτά Διάκο, σεις θα ρίξετε την Τουρκιά;». Αμέσως ο γενναίος Ρουμελιώτης καπετάνιος απάντησε θαρραλέα: «Τώρα καλά τα λες Χαλήλ-Μπέη, αν ερχόταν όμως αλλιώς τα πράγματα, αυτόν τον καφέ θα μου τον έφερνε στο δίσκο η Αϊσέ» (αυτή ήταν η ευνοούμενη γυναίκα του Χαλήλ).

Άγριο θεριό έγινε ο Χαλήλ-Μπέης μόλις άκουσε αυτά τα λόγια του Διάκου και διέταξε τους αρχηγούς Κιοσέ-Μεχμέτ και Ομέρ-Βρυώνη να τον θανατώσουν αμέσως με σούβλισμα, όπως κι έγινε σε λίγες ώρες.

***

Όταν ο Διάκος πορευόταν προς το μαρτύριό του, λέγεται ότι είπε το γνωστό: «Για δες καιρό που διάλεξε ο χάρος να με πάρει, τώρα π’ ανθίζουν τα κλαριά και βγάζει η γης χορτάρι».

Να το είπε άραγε αυτό επειδή καταλήφθηκε από μελαγχολία και σύμφωνα με τον Κωνσταντίνο Παπαρηγόπουλο, το ψιθύρισε αναλογιζόμενος τη νεότητά του και το κάλλος της εαρινής φύσης που τον περιστοίχιζε; Ή μήπως το είπε για να δείξει τη λύπη του επειδή θα πέθαινε την άνοιξη που ήταν η εποχή του πολέμου κατά των Τούρκων;

Ας μην ξεχνάμε ότι το υποδουλωμένο έθνος τοποθετούσε την εξέγερση πάντοτε άνοιξη για συμβολικούς και ουσιαστικούς λόγους. Αυτό μας λέει και το δημοτικό τραγούδι: «Εγώ ραγιάς δεν γίνομαι Τούρκους να προσκυνάω, μόν’ καρτερώ την άνοιξη να ‘ρθουν τα χελιδόνια…».

Η έννοια επομένως του δίστιχου που ψιθύρισε ο Διάκος ήταν ότι κρίμα που ο χάρος διάλεξε να τον πάρει άνοιξη, εποχή του ηρωικού αγώνα κατά των Τούρκων και ο ίδιος θα απουσίαζε, άθελά του, από τον προσκλητήριο!