Εγκαίνια Λαογραφικού Μουσείου Δικάστρου

ΤΟ ΑΝΑΚΑΙΝΙΣΘΕΝ ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΔΙΚΑΣΤΡΟΥ 

«Νικαίας-Καλλίδαμος- Φιλίστας»

Κατά την τελετή εγκαινίων του, εξ ολοκλήρου ανακαινισθέντος, Λαογραφικού Μουσείου Δικάστρου τον Αύγουστο του 2025 ο ένας εκ των ιδρυτών του Μουσείου, ο φίλτατος αντιστράτηγος Λεωνίδας Καρφής εκφώνησε τον παρακάτω πανηγυρικό λόγο. Αποτελεί υποχρέωση και εξαιρετική τιμή για μένα να τον δημοσιεύσω ώστε να γίνει κτήμα όλων μας:

 

Σεβασμιότατε, κ. Δήμαρχε, κ. δημοτικοί σύμβουλοι, κ. πρόεδροι της Κοινότητας, του Μουσείου και του Συλλόγου απανταχού Δικαστριωτών,

Κυρίες και Κύριοι,

Επιτρέψετε, να αναφερθώ, συνοπτικά, στις απαρχές της ίδρυσης του Μουσείου μας που εγκαινιάζουμε, σήμερα και στα ιστορικά και λαογραφικά εκθέματά του.

Αισθανόμαστε, οι Δικαστριώτες, ότι είναι εξαιρετική και τιμητική, η σημερινή ημέρα, για το Δίκαστρο, διότι εγκαινιάζεται, και επίσημα, το Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο του, το οποίο είναι το ιστορικό καύχημα του χωριού και του καθενός μας.

Η ίδρυση αυτού του Μουσείου ξεκίνησε, τυχαία, δεν ήταν προκαθορισμένη, ούτε προγραμματισμένη.

Τρείς Δικαστριώτες, ο καθηγητής Λάμπρος Γράββαλος, ο δάσκαλος Νίκος Σωτηρόπουλοος και ο αντιστράτηγος Λεωνίδας Καρφής, (η σειρά κατά ηλικία), το καλοκαίρι του1993, σε έναν από τους περιπάτους μας, προς τη Μεγάλη Βρύση, συζητώντας για το μέλλον του Δικάστρου, καταλήξαμε, σε μια πολύ γενναία και σπουδαία απόφαση, Να ιδρύσουμε Μουσείο στο Δίκαστρο.

Την ιδέα την εξέφρασε, πρώτος, ο Δάσκαλος Νίκος Σωτηρόπουλος, ο οποίος συγκεκριμένα είπε: «Το Δημοτικό Σχολείο έκλεισε και δεν πρόκειται να ξαναλειτουργήσει. Υπάρχει όμως το κτίριό του, το οποίο φθίνει καθημερινά. Προτείνω, να το κάνουμε Μουσείο, να συγκεντρώσουμε και να εκθέσουμε, ό,τι αρχαίο έχει απομείνει στο χωριό. Έτσι, θα διασώσουμε και το κτίριο του Σχολείου και τα αρχαία του χωριού μας».

Και βέβαια ομόφωνα, χωρίς καμιά επιφύλαξη ή διαφωνία, συμφωνήσαμε και οι τρείς και μάλιστα καθορίσαμε, εκείνη τη στιγμή, χωρίς να χάσουμε χρόνο, και τις εργασίες που θα αναλάμβανε καθένας μας, για την ίδρυση του Μουσείου.

Ο Δάσκαλος Νίκος Σωτηρόπουλος ανέλαβε, να περάσει από σπίτι σε σπίτι και να ζητήσει να του δώσουν ό, τι αρχαίο υπήρχε, ο αντιστράτηγος Λεωνίδας Καρφής ανέλαβε τις διαδικασίες ίδρυσης και οργάνωσης του Μουσείου και την ιστορική αξιολόγηση των εκθεμάτων και στον καθηγητή Λάμπρο Γράββαλο ανετέθη ο συντονισμός όλων των εργασιών.

Και από τους τρείς μας η ίδρυση του Μουσείου κρίθηκε ως απολύτως αναγκαία και προσέλαβε την μορφή του ιστορικού χρέους μας προς τη γενέτειρά μας, να συμβάλλουμε, με όλες μας τις δυνάμεις, στην καταγραφή της ιστορίας και της Λαογραφίας του Δικάστρου, που δεν είχε γίνει ποτέ μέχρι τότε.

Αυτό το ιστορικό κενό, ομόθυμα, αναλάβαμε να το καλύψουμε και να αναδείξουμε τα ιστορικά και λαογραφικά στοιχεία του Δικάστρου, ιδρύοντας το Μουσείο Δικάστρου.

Η κοινή μας πρωτοβουλία απεδείχθη και σωστή και εφικτή. Τα αποτελέσματα, εξ΄ αρχής, ήταν ικανοποιητικά. Όλες οι οικογένειες παρέδωσαν, στο Μουσείο, με χαρά, ό,τι αρχαία είχαν στα σπίτια τους και η ίδρυση του Μουσείου έγινε και για τους τρείς μας, σκοπός, στόχος και όραμά μας.

Για το δάσκαλο Νίκο Σωτηρόπουλο, ειδικότερα, το Μουσείο ήταν η καθημερινή φροντίδα και ενασχόλησή του και μπορώ να πω, ότι ο δάσκαλος Σωτηρόπουλος έθεσε το Μουσείο, υπεράνω ακόμη και της προσωπικής του ζωής.

Μερικά, από τα ιστορικά Εκθέματα του Μουσείου μας, τα οποία συγκεντρώσαμε και εκθέτουμε σήμερα, είναι Γεωργικά, κτηνοτροφικά και ξυλουργικά εργαλεία, δημιουργήματα των αυτοδίδακτων και ταλαντούχων Μαστόρων και Τεχνιτών του Δικάστρου, Ιερά Μοναστηριακά είδη, της πάλαι ποτέ διαλαμψάσης Μονής Αγίου Γεωργίου Ζημιανής, η οποία ιδρύθη, επί Τουρκοκρατίας, το 1525, σύμφωνα με την Συνθήκη Αυτονομίας Αγράφων και διελύθη το 1834, με Διάταγμα του Ελληνικού κράτους.

Ιερά Εκκλησιαστικά είδη, κυρίως Εικόνες, Ευαγγέλια και λειτουργικά είδη, από τους Ναούς, Παναγίας Δικάστρου, Αγίου Γεωργίου και Αγίων Σεραφείμ και των Εξωκκλησιών, Προφήτη Ηλία, Αγίας Παρασκευής και Αγίου Αθανασίου, τα οποία κτίσθηκαν τον 15 ο και 18ο αιώνα, Ιερές Εικόνες από τους Ναούς Αγίων Σεραφείμ και Αγίας Παρασκευής, τεχνοτροπίας Αγιογράφου, Ιερομονάχου, Διονυσίου εκ Φουρνά, έργα εικονογράφων μαθητών της Σχολής των Αγράφων, Ιερά Αντιμήνσια, εκ των οποίων ένα είναι Ρωσικής κατασκευής, φέρει ως ημερομηνία καθαγιασμού του, την 4 ην Ιουνίου 1890, στο Ναό Αγίου Γεωργίου της Εξαρχίας Γεωργίας και έχει την ευλογία της Ιεράς Συνόδου των Επισκόπων του Ιερού Ταλαντίου της Ρωσίας, Όπλα και Μετάλλια, των αριστειούχων αγωνιστών του 1821 από τη Ζημιανή, τα οποία μας παρεχώρησαν οι απόγονοί τους,  Ένα Αντίγραφο της Συνθήκης Αυτονομίας Αγράφων, την οποία υπέγραψαν, στο Ταμάσι, την 10ην Μαΐου 1525, οι Προύχοντες των Αγράφων, Γαρίχης, Δεβλέτης και Αλιγιέ και ο Βειλέρ Βέης Τούρκος αρχιστράτηγος Θεσσαλίας, το οποίο μας παρεχώρησε η Ιερά Μονή Δοχίσκου.

Κορυφαίο αρχαίο έκθεμα του Μουσείου μας είναι η πέτρινη «Επιτύμβια στήλη του Δικάστρου», Ελληνιστικής περιόδου, με τα αρχαιο-ελληνικά ονόματα «Νικαίας, Καλλίδαμος Φιλίστας», ονόματα αρχόντων των Δολόπων του τόπου μας, την οποία βρήκε και μας παρέδωσε ο Ανδρέας Καλότυχος.

Το Καταστατικό του Μουσείου, εγκρίθηκε ομόφωνα από τη Γενική Συνέλευση του Συλλόγου των απανταχού Δικαστριωτών (Πρόεδρος Πέτρος Κόρδας), κυρώθηκε από το Πρωτοδικείο Αθηνών και βάση αυτού άρχισε να λειτουργεί το Μουσείου μας, με πρώτη Πρόεδρο την Μαρία Ζιάκα.

Δώσαμε στο Μουσείο την ονομασία «Νικαίας-Καλλίδαμος- Φιλίστας», διότι τα ονόματα αυτά είναι αρχαιο-ελληνικά, είναι χαραγμένα στην Επιτύμβια στήλη του Δικάστρου, είναι ονόματα αρχόντων Δολόπων και είναι και τα αρχαιότερα ονόματα κατοίκων του Δικάστρου, που διασώθηκαν μέχρι σήμερα.

Ήταν ιστορικό καθήκον και χρέος μας, αυτούς τους αρχαίους προγόνους μας,, των οποίων τα ονόματα διασώθηκαν, να τους τιμήσουμε, σήμερα, μετά από περισσότερα από 2.300 χρόνια,

δίνοντας τα ονόματά τους στο Μουσείο μας.

Έτσι, απλά και λιτά, Σεβασμιότατε, Κυρίες και Κύριοι, ξεκινήσαμε, οι ιδρυτές του, την ίδρυση και λειτουργία του Μουσείο μας, αλλά με μια φλόγα μέσα μας ακατάσβεστη, και με μια ακλόνητη προσδοκία, ότι θα έλθουν και καλλίτερες μέρες και ήλθαν αυτές οι καλλίτερες μέρες και σήμερα τελούμε αυτά τα λαμπρά εγκαίνια.

Σήμερα το Μουσείο μας είναι ένα σωματείο, μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, έχει νομική προσωπικότητα και λογότυπο «Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο Δικάστρου», ο οποίος ανταποκρίνεται στην μακρά, πλέον των 3.500 ετών, Ιστορία της Ζημιανής-Δικάστρου, περιοχής της Ομηρικής Εσχάτης Φθίας.

Το κτίριό του είναι εξ΄ ολοκλήρου ανακαινισμένο, έχει σύγχρονες εγκαταστάσεις και υποδομές, τα εκθέματά του είναι ταξινομημένα κατά περιόδους και ενότητες, διοικείται από Δ.Σ. , με μέλη και Πρόεδρο. ανωτάτης παιδείας και αποτελεί το ιστορικό κόσμημα του Δικάστρου και του Δήμου Μακρακώμης-Σπερχειάδος.

Εξ΄ αρχής, οι ιδρυτές του, θέσαμε, ως ευχή, το Μουσείο μας να αποτελέσει Κέντρο Μελέτης της Λαογραφίας και Ιστορίας της Ζημιανής-Δικάστρου, αλλά και της περιοχής Τυμφρηστού, η οποία έφερε την αρχαία τοπωνυμία Εσχάτη Φθία και ήταν η χώρα των Δολόπων εκ Μαγνήτου και των κουτσο-Βλάχων Τυμφρηστού.

Μερικά ιστορικά θέματα, τα οποία θεωρήσαμε, ότι μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο ιστορικής έρευνας και μελέτης από τους φοιτητές και επιστήμονες του Δικάστρου και της περιοχής Τυμφρηστού, και όχι μόνο, είναι τα εξής…

Οι Δόλοπες, εκ Μαγνήτου (Μαγνησίας), οι οποίοι εγκαταστάθηκαν στην Εσχάτη Φθία τον 19ο αιώνα π.χ., ίδρυσαν τις πόλεις-ακροπόλεις τους, με τις σημερινές τοπωνυμίες, κάστρο κουτσο-Νίκα και κάστρο κορφη-Τσούκα Δικάστρου, έλαβαν μέρος στις εορτές της θεάς Δήμητρας, το 1522 π. Χ. στην Ανθήλη, έκτισαν αρχαίους Ναούς στη χώρα τους και υπήρξαν μεταξύ των ιδρυτικών μελών των Αμφικτιονιών των αρχαίων Ελλήνων.

Οι ελεύθεροι, ανυπότακτοι και πολεμικοί κτηνοτρόφοι, με την ονομασία κουτσό-Βλαχοι Τυμφρηστού, οι οποίοι προήλθαν από τους Ρωμαίους και Βυζαντινούς Οροφύλακες της διάβασης Τυμφρηστού και αναδείχθηκαν ως πρόμαχοι των αδούλωτων Αγράφων, καθώς πολλάκις επολέμησαν και απεδίωξαν τους Τούρκους και τους εξανάγκασαν, να υπογράψουν το 1525 την Συνθήκη Αυτονομίας Αγράφων.

Η Συνθήκη Αυτονομίας Αγράφων, η οποία αποτέλεσε την απαρχή, της αποστολής, από το Πατριαρχείο στα Άγραφα, Φιλικών και λογίων Μοναχών και λαϊκών, οι οποίοι ίδρυσαν, στην περιοχή Τυμφρηστού-Αγράφων, περισσότερα από 27 Μοναστήρια και πολλούς Ναούς, δίδαξαν την Ελληνική Γλώσσα και Ιστορία, κήρυξαν την Χριστιανική πίστη και αναπτέρωσαν την ιδέα του αγώνα, της απελευθέρωση των Ελλήνων.

Η Αυτοδιοίκητη Κοινότητα Ζημιανής, η οποία ιδρύθη σύμφωνα με την Συνθήκη Αυτονομίας Αγράφων, το 1525, και αποτέλεσε Κοινότητα εγκατάστασης των 300 και πλέον Χριστιανικών οικογενειών, από τις περιοχές της Επισκοπής Υπάτης, οι οποίες προσέφυγαν στην Ζημινή, για να αποφύγουν την αιχμαλωσία και τον εξισλαμισμό.

Οι Μονές και οι Ναοί, οι οποίοι κτίσθηκαν από το 1450 μέχρι το 1784, και αποτέλεσαν τα Ιερά Προσκυνήματα των κατοίκων της Αυτοδιοίκητης Κοινότητας Ζημαινής, της Κοινότητας Ζημιανής και Δικάστρου σήμερα. Διασώζοντα, στο Δίκαστρο, εν λειτουργία και ανακαινισμένοι, ένας ενοριακός Ναός (Αγίου Γεωργίου) δύο συνοικιακοί Ναοί (Παναγίας και Αγίων Σεραφείμ), τρία Εξωκλήσια (Αγίας Παρασκευής, Αγίου Αθανασίου και Προφήτη Ηλία) και δώδεκα Εικονίσματα Αγίων.

Με την ευκαιρία αυτής της αναφοράς μου, θα μπορούσα να προτείνω κ. Δήμαρχε, την επέτειο των 500 χρόνων, της ιστορικής Συνθήκης Αυτονομίας Αγράφων, να την εορτάσουμε, σε αυτό εδώ το Μουσείο, το επόμενο καλοκαίρι.

Εύχομαι, Σεβασμιότατε και κ Δήμαρχε, και η Αρχαιολογική Υπηρεσία, να αξιολογήσει και τιμήσει το Μουσείο μας και να αρχίσει τις ανασκαφές, στις αρχαιολογικές πόλεις-ακροπόλεις των Δολόπων, περιοχής Δικάστρου, καθώς πιστεύουμε, ότι θα αποκαλυφθούν σημαντικά αρχαία ευρήματα,, τα οποία θα είναι, πιθανότατα, αρχαιολογικές εκπλήξεις.

Λυπούμαι, κυρίες και Κύριοι, που οι άλλοι δύο συνιδρυτές του Μουσείου, οι αείμνηστοι Λάμπρος Γράββαλος και ο Νίκος Σωτηρόπουλος, λόγω εκδημίας τους, δεν παρευρίσκονται. Πιστεύω, ότι οι ψυχές τους, οι οποίες επιβλέπουν εξ ουρανού τα εγκαίνια του Μουσείου που οραματίστηκαν, θα χαίρονται μαζί μας. Τους αποδίδουμε σήμερα την πρέπουσα τιμή.

Στο υπέροχο Μουσείο του χωριού μας, εύχομαι, να εμπλουτισθεί και με εκθέματα από τις αρχαίες πόλεις-ακροπόλεις του Δικάστρου, να έχει, το ενδιαφέρον και την συμπαράσταση, όλων των Δικαστριωτών και κυρίως της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, να έχει πολλούς επισκέπτες και η ζωή του, να είναι αειχρόνιος, μακρόχρονη, αιώνια.

Να ευχαριστήσω θερμά τον Δήμαρχό μας, τον αξιότιμο κ Χατζή, για την συμπαράσταση και το προσωπικό του ενδιαφέρον και για τις χορηγίες του Δήμου προς το Μουσείο, οι οποίες ήταν και θα είναι πάντοτε, ζωογόνες για τη λειτουργία του Μουσείου μας.

Να συγχαρώ τον Πρόεδρο κ Χρήστο Γκιόλα και τα μέλη του Δ.Σ. του Μουσείου, τα οποία εργάστηκαν εντατικά, για την εξαιρετική οργάνωση και λειτουργία τους Μουσείου και για τον επιτυχή εορτασμό των εγκαινίων του. Τους αξίζει ο στέφανος της τιμής.

Μακρηγόρησα, γιατί θέλησα να τονίσω και να καταδείξω, ότι αυτό το Μουσείο, δεν είναι μόνο Μουσείο του Δικάστρου, είναι και το Μουσείο της Εσχάτης Φθίας και των πηγών του θεού ποταμού Σπερχειού και όλων των περί τον Τυμφρηστόν οικούντων.

Σεβασμιότατε, Ευλογείτε και ευχηθείτε και υπέρ του Μουσείου τούτου,

Κυρίες και Κύριοι, να το χαιρόμαστε, αυτό το Ιστορικό δημιούργημά μας.

 

Επιμέλεια-Ανάρτηση: Τάκης Ευθυμίου