Το λοιμοκαθαρτήριο Λαμίας

Το Λοιμοκαθαρτήριο

της «Ταράτσας» - Λαμίας

του Δημητρίου Νάτσιου- Φιλολόγου

Από όλα τα λοιμοκαθαρτήριο του φθιωτικού χώρου της περιόδου 1833 - 1881 μακροβιώτερο υπήρξε εκείνο της «Ταράτσας» Λαμίας. Σύμφωνα με γραπτή μαρτυρία, που μας διέ­σωσε ο Νικόλαος Κ. Κασομούλης, με διαταγή της, τότε, Γραμματείας (Υπουργείου) των Στρατιωτικών υπ’ αριθμ. 15199 της 6ης Σεπτεμβρίου 1836 έδρα του λοιμοκαθαρτηρίου, που λειτουργούσε βορείως της Λαμίας, ορίσθηκε η θέση του χωριού Δερβέν - Φούρκα. Έπειτα όμως από λίγες ημέρες και με διαταγή του διοικητού (νομάρχου) Φθιώτιδος έδρα του λοιμο­καθαρτηρίου ορίσθηκε η «Ταράτσα» της Λαμίας. Έτσι απ' το Σεπτέμβριο του 1836 άρχισε να λειτουργεί το εν λόγω λοιμοκαθαρτήριο. Η λειτουργία του διήρκεσε πολλές δεκαετίες και τα ερείπια του σώζονταν μέχρι τα τελευταία χρόνια, αλλά τώρα τίποτε δεν μαρτυρεί την πα­ρουσία του, μόνο το τοπωνύμιο «καραντίνα» ή «κουραντίνα» στα στόματα των ανθρώπων της γύρω περιοχής. Η αναφορά μας σ' αυτό θα είναι εκτενέστερη:    

     α) Η θέση του: Στο νότιο σημείο του χώρου, όπου βρίσκονται οι κτηριακές εγκαταστά­σεις του Νοσοκομείου - Σανατορίου Λαμίας και του Γενικού Κρατικού Νοσοκομείου της ίδιας πόλης, υπήρχαν οι εγκαταστάσεις του λοιμοκαθαρτηρίου, δηλ. στις υπώρειες ενός λο­φίσκου, ο οποίος ονομάζεται «παλιοκούλια», επειδή εκεί βρισκόταν πύργος, για να ελέγχει τις κινήσεις διερχομένων. Μέχρι τα μέσα δε του 19ου αιώνα, εκεί βρίσκονταν ερείπια οχύρωσης. Ο χώρος, που επέλεξαν, για να ιδρύσουν το λοιμοκαθαρτήριο ήταν ο καταλληλότερος στην περιοχή εκείνη. Κατά πρώτον εγκαταστάθηκε στην είσοδο του αυχένα, που οδηγεί προς τη Θεσσαλία, αφού διέλθει απ' τη στενωπό του «Αμπτουραχμάν Αγά» (σήμερα έχει παραφθαρμένη ονομασία και αποκαλείται «Δραχμάν - Αγά»). Απ' το ίδιο σημείο διέρχεται και η αμα­ξιτή οδός προς τη Θεσσαλία. Προς βορράν βρίσκεται η ιστορική «Καμηλόβρυση», - αποδεικτικό τοπωνύμιο ότι απ' το σημείο εκείνο διέρχονταν καραβάνια με καμήλες - ακόμη προς βορράν βρίσκεται το μοναστήρι της Αντινίτσας, ανατολικά του μοναστηριού βρίσκεται το χωριό Δίβρη και δυτικά τα, τότε, ακριτικά χωριά Δερβέν - Φούρκα και Δερβέν - Καρυά, Καλαμάκι και Μοσχοκαρυά, αντίστοιχα, σήμερα. Στη θέση εκείνη βρισκόταν το εν λόγω λοι­μοκαθαρτήριο, το οποίο επί πενήντα χρόνια ήταν η χερσαία «πύλη» του ελληνικού κράτους στο αρκτικό σημείο αυτού, όπως αναφέρουμε πιο πάνω

     β) Κτηριακές εγκαταστάσεις: Σε απάνεμο και προσήλιο σημείο βρίσκονταν οι εγκαταστάσεις του, ενώ έμπροσθεν αυτού απλωνόταν μια ομαλή έκταση, τόσο απαραίτητη για τη πα­ραμονή των τετραπόδων, που μετέφεραν τους ανθρώπους απ' τη Θεσσαλία και τα Βαλκάνια και που επρόκειτο να υποβληθούν σε υγειονομικό έλεγχο και ενδεχομένως σε κάθαρση, η οποία κάθαρση θα απαιτούσε παραμονή στο χώρο εκείνον. Για τις πρώτες στεγαστικές συν­θήκες δεν μας διασώθηκε καμία γραπτή ή εικονογραφική μαρτυρία. Υποθέτω ότι αρχικά θα είχε κατασκευασθεί κάποια πρόχειρη καλύβα. Αργότερα απέκτησε μόνιμες εγκαταστάσεις. Επρόκειτο για ένα επίμηκες λιθόκτιστο οίκημα. Είχε δεκατρία ισόγεια δωμάτια, το καθένα διέ­θετε χωριστή είσοδο, τα δε δυο δωμάτια, ήτοι το ανατολικό και το δυτικό είχαν και ανώγειο τοιούτο, όπου προφανώς διέμενε το νοσηλευτικό προσωπικό. Τόσο στο ανατολικό, όσο και στο δυτικό σημείο υπήρχε μεγάλη αυλή πλακόστρωτη. Ίχνη χώρων παραμονής των υποζυγίων δεν διασώθηκαν. Ίσως κάτι τέτοιο να υπήρχε μακριά απ' το θεραπευτήριο. Το λοιμοκαθαρτήριο είχε επισκεφθεί επανειλημμένως ο γράφων τις φτωχές τούτες γραμμές στη δεκαετία του 1970, όταν εκείνο διέθετε μόνο τοίχους όρθιους άνευ στέγης, θυρών και παραθύρων!

γ) Η λειτουργία του: Η λειτουργία του, προφανώς, ήτο συνεχής, διότι οι κανόνες για την κάθαρση ήταν αυστηροί. Υπήρχε υγειονόμος, όπως αναφέρεται σε κάποιο συμβόλαιο, που ακολουθεί, ακόμη εργολαβικώς παρασκευαζόταν φαγητό για τους εισερχόμενους, το οποίο πλήρωναν οι ίδιοι, κάθαρση δε υφίσταντο όλοι αδιακρίτως. Αναφέρει ο Κασομούλης: «Ο Χρόνης, τελειώσας με τους 13 στρατιώτας την κάθαρσίν του εις Ταράτσαν, αφωπλίσθη και εστάλη παρομοίως». Και σε άλλο σημείο αναφέρει: «Ο Τζιάλης ελθών από Λάρισαν το πρωί εις το λοιμοκαθαρτήριον μας ανήγγειλεν...».