Οι Βρίλληδες της Βράχας

Οι Βρίλληδες της Μονής Βράχας

Ευρυτανίας

(του Παντελή Γιαννουλάκη)

Η Μονή Μεταμόρφωση του Σωτήρα Βράχας Ευρυτανίας

Το καλοκαίρι του 1996 (πριν ακόμη γράψω το βιβλίο μου Κούφια Γη), βρέθηκα ψηλά πά­νω στο Βελούχι της Ευρυτανίας, μαζί με συνεργάτες μου. Ένας από τους σταθμούς της «εξερεύνησης» μας ήταν το χωριό Βράχα. 'Εξω από το χωριό, δίπλα στο δάσος, υπάρχει ένας σχεδόν εγκαταλειμμένος ναός της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος, που οι ντόπιοι το ξέρουν και ως Μονή Βράχας. Χρονολογείται από το 1700, αν και απ’ ότι ανακαλύψα­με έχει χτιστεί πάνω από πολύ παλαιότερο χριστιανικό ναό, κι εκείνος με τη σειρά του πάνω από αρχαίο ναό του θεού Διόνυσου. Οι πληροφορίες μου έλεγαν ότι υπάρχουν στο­ές κάτω από το ναό, που οδηγούσαν βαθιά μέσα στο βουνό και ποιος ξέρει πού αλλού.Μιλήσαμε με τον ηλικιωμένο και συμπαθέστατο πρόεδρο της Κοινότητας Βράχας, και έμεινα άφωνος όταν μας είπε ξαφνικά, χαμογελώντας, επί λέξει: «Α, εκεί μέσα παίρ­νεις την κατηφοριά και βγαίνεις στους Βρίλληδες!...». Μείναμε κατάπληκτοι. Αυτός γελούσε. Πως είναι δυνατόν αυτός ο απλοϊκός άνθρωπος σ’ εκείνο το απομονωμένο χω­ριό να ήξερε για τους Βριλλ; Διαπίστωσα πως αυτός ο ευγενικός και ευαίσθητος κύριος, παρόλη την απλότητα του, ήταν ενημερωμένος για πολλά περίεργα θέματα...

Όταν μας οδήγησε στον εγκαταλειμμένο ναό πάνω στο βουνό, έμεινα έκπληκτος α­πό τις εντυπωσιακές τοιχογραφίες που υπήρχαν στην πρόσοψη του και στο εσωτερικό του. Μπροστά μου είχα έναν ολόκληρο κωδικοποιημένο χάρτη, για τόπους που δε βρίσκονταν πουθενά στην επιφάνεια. Υπήρχε μια τεράστια αναπαράσταση του ποταμού του Κάτω Κόσμου Πυριφλεγέθοντα, που συχνά έχει χρησιμοποιηθεί σε παραστάσεις για να υπονοεί τις «φωτισμένες στοές», τα «φωτεινά τούνελ». Στην τοιχογραφία, άνθρωποι έ­μπαιναν μέσα στον Πυριφλεγέθοντα και παρουσιαζόταν η διαδρομή τους (καρέ-καρέ) και οι αλλαγές που γινόταν στα πρόσωπα τους κατά την πορεία. Ολόγυρα υπήρχαν άγγελοι με φτερά και σπαθιά, που έδειχναν το δρόμο σαν οδηγοί, περιτριγυρισμένοι από παράξενα σύμβολα και φωτεινές σφαίρες. Στις παραστάσεις υπήρχαν ομάδες ανθρώ­πων με φωτοστέφανο που έβγαιναν μέσα από προστατευμένες τρύπες στο έδαφος, καθώς και κατοικημένες περιοχές στο υπέδαφος και άλλα πολλά και παράξενα.

Θεωρήσαμε ότι αν μπορούσαμε να σπάσουμε τον κώδικα των παραστάσεων της πρό­σοψης, ίσως να είχαμε στα χέρια μας ένα χάρτη του Κάτω Κόσμου. Ναι, όλος ο ναός της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος, η Μονή Βράχας, δεν ήταν παρά ένας κωδικοποιημένος χάρτης, και φυσικά, οι στοές που έκρυβε από κάτω σχετίζονταν με όλα αυτά. Δυστυχώς, οι πολύτιμες τοιχογραφίες της πρόσοψης ήταν τόσο κατεστραμμένες, που δυσκόλευε α­κόμη περισσότερο το έργο της μελέτης τους. Για πάρα πολλά χρόνια, οι επισκέπτες χά­ραζαν τα ονόματα τους και διάφορα συνθήματα και μηνύματα πάνω στις εικόνες (!), με αποτέλεσμα να καταστρέφονται οι παραστάσεις και να είναι αρκετά δυσδιάκριτες σε πολλά σημεία. Μέσα στο ναό ήταν πολύ καλύτερα διατηρημένες.

Πρόκειται για ένα απίστευτο μνημείο τέχνης και γνώσης, μυστικισμού και ατμοσφαι­ρικής ομορφιάς, εκεί στην ερημιά, που η πλήρης αδιαφορία της πολιτείας το οδηγεί στην καταστροφή, κι αν δεν υπάρξει άμεση μέριμνα δε νομίζω ότι θα επιβιώσει για πολύ ακόμη. Εκεί έμαθα από τον πρόεδρο του χωριού, μια απίστευτη ιστορία, που παίρνει εδώ τη μορφή καταγγελίας. Ο πρόεδρος διηγείται ότι πριν από αρκετά χρόνια, εμφανίστη­καν στην περιοχή ο γνωστός ζωγράφος Τσαρούχης, ο γνωστός μόδιστρος Μπίλυ-Μπο, ένας ανώνυμος καθηγητής και δύο Αλβανοί που παρουσιάστηκαν ως αρχαιολόγοι. Έδει­ξαν στον πρόεδρο ένα χαρτί από το υπουργείο Πολιτισμού και είπαν ότι ήρθαν να συ­ντηρήσουν τις αγιογραφίες. Απομονώθηκαν για πολλές μέρες μέσα στη Μονή κάνοντας «μελέτες». Μια μέρα, ο πρόεδρος πήγε να δει τι έκαναν επιτέλους εκεί μέσα αυτοί οι άνθρωποι, γνωρίζοντας βέβαια και τα μυστικά που υπήρχαν εκεί. Μπαίνοντας μέσα στο ναό δεν είδε κανέναν. Σε λίγο άκουσε φωνές και διαπίστωσε ότι είχαν ανακαλύψει το άνοιγμα προς τις στοές και ότι είχαν εισχωρήσει κάτω από το έδαφος. Καθώς μπήκε α­πό την καταπακτή στις γαλαρίες, ξαφνικά εμφανίστηκαν και τον σταμάτησαν, λέγοντας του ότι αυτοί ήταν πια υπεύθυνοι του μέρους και ότι η παρουσία του εκεί ήταν απαγορευμένη. Έτσι, αναγκάστηκε να φύγει.

Αργότερα, εμφανίστηκαν δύο μικρά φορτηγά. Σ’ αυτά φορτώθηκαν κιβώτια που έ­βγαλε από εκεί μέσα (από το πουθενά) η «ομάδα συντήρησης», που κανείς δεν έμαθε το περιεχόμενο τους, ούτε ξανακούστηκε τίποτε από τότε γι’ αυτά. Έπειτα, έφεραν πάρα πολλά κιλά τσιμέντου και το έριξαν μέσα στο ιερό της εκκλησίας, πίσω από την Αγία Τρά­πεζα, όπου υπήρχε η καταπακτή που οδηγούσε στις στοές .Έτσι παραμένει μέχρι και σή­μερα σφραγισμένο το άνοιγμα, και μάλιστα υπάρχει ακόμη μπροστά στο ναό το βουναλάκι που έκαναν, φτιάχνοντας το τσιμέντο που χρησιμοποίησαν. Η μόνη ορατή πρόσβα­ση που υπάρχει πια, είναι κάτω από ένα μεγάλο πλακάκι στο δάπεδο στη μέση του να­ού, με παράξενα σύμβολα, που είναι καλά σφραγισμένο. Οι άνθρωποι αυτοί, όπως μου διηγήθηκε ο πρόεδρος, φεύγοντας από εκεί, όχι μόνο δεν έκαναν κανενός είδους συ­ντήρηση, αλλά κατέστρεψαν και κάποιες τοιχογραφίες ασπρίζοντας τες...

Τα μυστικά της Βράχας, παραμένουν ακόμη καλά κρυμμένα...

Βιογραφικό του αρθρογράφου

Ο Παντελής Γιαννουλάκης ζει και γράφει στη Θεσσαλονίκη. Έχει συγγράψει μυθιστορήματα, διηγήματα, ποίηση, δοκίμια, συνεντεύξεις, πολλές μελέτες, και εκατοντάδες άρθρα, αρθρογραφώντας σε πολλά περιοδικά. Είναι ο δημιουργός, εκδότης και διευθυντής του περιοδικού "Strange", εμπνευστής και εκδότης του περιοδικού "Μυστική Ελλάδα", και δημιουργός των εκδόσεων "Terra Nova". Υπήρξε ιδρυτής των εκδόσεων "Αρχέτυπο", αρχισυντάκτης των περιοδικών "Τρίτο Μάτι" και "Ανιχνεύσεις", και έχει εργαστεί ως σύμβουλος εκδόσεων για λογαριασμό πολλών εκδοτικών οίκων και περιοδικών, και έχει ασχοληθεί εκτενώς με την επιμέλεια εκδόσεων. Υπήρξε editor πολλών ανθολογιών, συντονιστής ερευνητικών και εξερευνητικών προγραμμάτων, έχει οργανώσει και συμμετάσχει σε πολλές εκδηλώσεις με θέματα του Μυστηρίου και του Φανταστικού, και έχει οργανώσει και συμμετάσχει σε πολλές τηλεοπτικές εκπομπές και ντοκιμαντέρ. Υπήρξε ιδρυτικό μέλος και πρόεδρος της "Ελληνικής Λέσχης του Φανταστικού", δημιουργός ραδιοφωνικών εκπομπών, μεταφραστής, μουσικός, περιηγητής, ομιλητής. Ασχολείται ένθερμα με τη φανταστική λογοτεχνία, τη σημειολογία, τη φιλοσοφία, τις εναλλακτικές κοσμοθεωρίες, τα μυστήρια του ανθρώπου και των κόσμων του. 

Σημείωση: Το άρθρο αυτό αλιεύτηκε από το βιβλίο «ΜΥΣΤΙΚΗ ΕΛΛΑΔΑ», 8^η έκδοση, 20^η χιλιάδα, εκδόσεις ΑΡΧΕΤΥΠΟ, 2004  και δημοσιεύεται λόγω του παράδοξου λαογραφικού ενδιαφέροντος που παρουσιάζει, χωρίς το Ιστολόγιο «Φθιωτικός Τυμφρηστός» να υιοθετεί το περιεχόμενό του. Αν κάποιος γνωρίζει κάτι σχετικό με στοιχεία ας μας το ανακοινώσει. Θα έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον κυρίως για τους Βραχηνούς & γενικότερα τους Ευρυτάνες.

Επεξεργασία-Ανάρτηση: Τάκης Ευθυμίου

Φωτο τοιχογραφιών: Τσέλος Ηλίας