Υπάτη

Υ Π Α Τ Η

Η πόλη της μαγείας

(του Κωνσταντίνου Κοτσίλη)

 

Ένας μαγικός κόσμος βρίσκεται κοντά μας. Η Υπάτη, η πόλη της μαγείας από τα πανάρχαια χρόνια, όπως αναφέρεται σε κείμενα του Λουκιανού και του Απουλήιου. Ένας τόπος σε ένα ασύγκριτο φυσικό περιβάλλον, που αποτελεί το μπαλκόνι της Οίτης, του βουνού των λου­λουδιών, με θέα σε όλο τον κάμπο του Σπερχειού, από τον Τυμφρηστό μέχρι τον Μαλιακό.

Η πόλη κατοικημένη εδώ και τρεις χιλιάδες χρόνια περίπου, έχει γράψει τη δική της ιστορία. Στην αρχή, ως πρωτεύουσα του λαού των Αινιάνων, και στη συνέχεια της Αιτωλικής Συμπολιτείας. Για την πρώτη περίοδο ο Ηλιόδωρος, τον 4^ο μ.Χ. αιώνα, γράφει: «Οι μεν Αινιάνες, έφη, Θετταλικής εστί μοίρας το ευγενέστατον και ακριβώς Ελληνικόν, αφ’ Έλληνος του Δευκαλίωνος, το μεν άλλο τω Μαλιακώ κόλπω παρατεινόμενον, μητρόπολιν δε σεμνυνόμενον Υπάταν, ως μεν αυτοί βούλονται, από του των άλλων υπατεύειν και άρχειν ωνομασμένην, ως δε ετέροις δοκεί, διότι περ υπό τη Οίτη τω όρει κατώκισται...».

Στη ρωμαϊκή περίοδο η πόλη γίνεται το μεγαλύτερο κέντρο της Κεντρικής Ελλάδος, αλλά και της Θεσσαλίας, υποσκελίζοντας ακόμη και τη διαχρονική πρωτεύουσα της, τη Λάρισα.

Την εποχή αυτή η πόλη καθίσταται κέντρο του Χριστιανισμού και από εδώ η νέα θρη­σκεία διαδίδεται στη Στερεά Ελλάδα και τη Θεσσαλία.

Στη βυζαντινή περίοδο η πόλη ακμάζει και γίνεται έδρα Μητρόπολης. Μεγάλοι άνδρες Υπαταίοι συμμετέχουν στη θρησκευτική, πολιτική και στρατιωτική ζωή της Αυτοκρατορίας.

Κατά τον ΙΓ' αιώνα, η πόλη με το νέο της όνομα Νέαι Πάτραι (από τον Ζ' αιώνα), καθί­σταται πρωτεύουσα ιδιαίτερου κρατιδίου, ύστερα από το διαχωρισμό του Δεσποτάτου της Ηπείρου. Από εδώ οι Σεβαστοκράτορες των Νέων Πατρών κυβέρνησαν τον κεντροελλαδικό χώρο από τον Όλυμπο μέχρι τον Κορινθιακό.

Στην περίοδο της Καταλανοκρατίας τον ΙΔ' αιώνα, η επικράτεια του λεγόμενου Δουκά­του Νέων Πατρών ενώνεται με αυτό του Δουκάτου Αθηνών και η πόλη ακμάζει, μέχρι το 1393, οπότε «κατασκάπτεται» - κατά τον Χαλκοκονδύλη - από τον Σουλτάνο Βαγιαζίτ Α' κατά την τουρκική κατάκτηση.

Και όμως μετά από την καταστροφή αυτή, η πόλη ξαναζεί και μάλιστα καθίσταται έδρα επαρχίας και του αρματολικίου των Κοντογιανναίων. Στα χρόνια αυτά ο γενάρχης της μεγά­λης οικογένειας των Αινιάνων, παπα-Ζαχαρίας Αινιάν, ιδρύει και λειτουργεί στην Υπάτη ελληνικό σχολείο.          

Για να ελευθερωθεί η πόλη κατά την Επανάσταση του 1821, χρειάστηκαν τρεις πολιορ­κίες, χωρίς όμως επιτυχία, λόγω της οχυρότητάς της.

Στο νέο ελληνικό κράτος οι Υπαταίοι πρωτοστατούν και συμμετέχουν στην Επανάσταση του 1848 κατά του Όθωνα. Και τότε από τα αντιμαχόμενα στρατεύματα κατακαίγεται.

Στους Μακεδονικούς Αγώνες, Υπαταίοι συμμετέχουν με τον Αλέξανδρο Μυλωνά και άλλους συμπολίτες, και στους Βαλκανικούς Πολέμους με τον συνταγματάρχη Ι. Παπακυριαζή και άλλους τρεις ακόμη αξιωματικούς που έπεσαν όλοι στη μάχη του Λαχανά. Την ίδια εποχή ο Εθναπόστολος Σπύρος Ματσούκας ξεσηκώνει τον ελληνισμό της Αμερικής και της Κύπρου.

Κατά την περίοδο της γερμανικής Κατοχής, η πόλη καθίσταται κέντρο της Αντίστασης και από εδώ προωθούνται τα σχέδια για την ανατίναξη της γέφυρας Γοργοποτάμου. Για το λόγο αυτό οι ιταλικές δυνάμεις εκτέλεσαν τους 16 Υπαταίους ως αντίποινα.

Στις 17 Ιουνίου 1944 γίνεται το Ολοκαύτωμα με την ολοκληρωτική καταστροφή της πόλης και την εκτέλεση πολλών κατοίκων, απ’ όσους μπόρεσαν να εγκλωβίσουν οι Γερμανοί. Για την προσφορά και τις θυσίες στον πόλεμο η πολιτεία ανακήρυξε την Υπάτη Μαρτυρική Πόλη.

Και πάλι, όμως, η πόλη αναγεννάται σιγά-σιγά. Τελευταία μάλιστα -από τις αρχές του 2007- λειτουργεί εδώ το Βυζαντινό Μουσείο Φθιώτιδας με πλούσια εκθέματα και πολλά ψηφιδωτά από όλο το νομό και τη νομισματική συλλογή 3.000 αρχαίων, ρωμαϊκών, βυζαντινών και νεωτερικών νομισμά­των από τη δωρεά Υπαταίου συλλέκτη.

Αλλά και ολόκληρη η περιοχή της Υπάτης είναι πολύ ενδιαφέρουσα. Η Λουτρόπολη με τα θαυματουργά ιαματικά νερά της, η Ιερά Μονή Αγάθωνος, κτίσμα του ΙΕ' αιώνα και ο Εθνικός Δρυμός της Οίτης, με τους ελατιάδες, τους θάμνους και τα αγριολούλουδα εντυπω­σιάζουν τον επισκέπτη.

Την άνοιξη, η φύση οργιάζει. Τα λουλούδια βρίσκονται παντού, στον κάμπο, στην πόλη, στις πλαγιές, στο βουνό. Ο ευωδιαστός αέρας της Οίτης καλοσωρίζει και δροσίζει τους επι­σκέπτες. Σε όσους θα επισκεφθούν την περιοχή, πέραν από τη θάλασσα των λουλουδιών, θα εντυπωσιαστούν από τα πολλά νερά - υπάρχουν 22 κρήνες στην πόλη - και τους καταρράχτες της, όπως αυτόν του Μύλου του Ματσούκα στην είσοδο της πόλης, της Αγίας Βαρβάρας στο κάστρο και του Κρεμαστού με άλλους 32 μικρότερους (!), αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία.

Πηγή: «ΣΤΕΡΕΑ ΕΛΛΑΣ», τ. 7, Σεπτ. 2007

Επιμέλεια-Ανάρτηση: Τάκης Ευθυμίου