Φθιωτικός Τυμφρηστός: Ο Ιανίσκος της Σουβάλας

Πέμπτη 12 Μαΐου 2016

Ο Ιανίσκος της Σουβάλας

Ο Ιανίσκος* της Σουβάλας

Γράφει ο Παναγιώτης Δημάκης,

υπεύθυνος ιστορικού αρχείου Αμφικλείας-Ελατείας

Αγαλματίδιο αττικής τεχνοτροπίας, γυμνού παιδιού, που κρατά σφιχτά μία χήνα πάνω σε κιονισκο 3ος αι.π.χ.(Ε.Α.Μ.αριθ.2772.

*Το όνομα Ιανίσκος, υιού του Ασκληπιού και τής Ηπιόνης, δεν προκύπτει από επιγραφή βάθρου, αλλά από την εκτίμηση του Ι. Σβορώνου, διευθυντού του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και φαίνεται σωστό, σύμφωνα με τα επιχειρήματα του, όπως αναπτύσσονται, στον τόμο "Το εν Αθήναις Εθν. Αρχαιολογικόν Μουσείον εκδ. Μπαρτ και Μπεκ". Άλλωστε εδώ απλώς και συνοπτικώς, αναφέρονται τα αξιοπερίεργα γεγονότα του 1853,προς γνώσιν των φιλιστόρων κατοίκων της κοιλάδας του Κηφισού, τους Φωκείς, που αξιώθηκαν, αυτό το λαμπρό μνημείο τέχνης και πρέπει να γνωρίζουν και να αποθαυμάζουν.

Το χαριτωμένο αυτό αγαλμάτιο, του παιδιού με την χήνα, που κοσμεί σήμερα, το Εθνικό μας Αρχαιολογικό Μουσείο, εδώρησεν ο μοίραρχος χωροφυλακής Ι. Δαλωνας, κατ αρχήν στην Εθνική Βιβλιοθήκη, όπως με δωρητήρια επιστολή του, προς τον πρύτανη του Ε.Κ.Π.Α. Κων/νον Ασώπιον αναφέρει ότι, ...περιοδεύων εις διώξιν της ληστείας, το έτος 1853, ...χωρικοί της Σουβάλας, καλλιεργούντες τας ιδιοκτησίας των, εύρον πλησίον του έτι εν μέρει σωζόμενου ναού της αρχαίας πόλεως Λιλαίας, άγαλμα της καλητέρας εποχής της αγαλματοποιΐας, το οποίον ευγνωμονούντες προς εμέ, διότι κατέστρεψα την κατά την επαρχία των ληστείαν, μοι προσέφεραν δι αναφοράς των δώρον... Ο Ι. Σβορώνος σχολιάζων τα διατρέξαντα μεταξύ δωρητού και Δημοσίου, παραθέτει ένα χωρίον, ανακοινώσεως, του Αντ. Αντωνίου, δημοσιευθείσης εν τη εφημερίδι, απο τον Δ. Καμπουρογλου, Νέον Άστυ,....όπου σήμερα πλείστα ερείπια των αρχαίων ναών της Λιλαίας σώζονται, ευρέθη αναθηματική στήλη με την επιγραφή ....ΞΕΝΟΦΑΝΗΣ ΞΕΝΟΔΩΡΑ ΑΝΔΡΙΣΚΟΝ ΚΑΦΙΣΣΩΙ… Κατά δε τα έτη 1853-1857 ο αποσπασματάρχης Δάλωνας, συνήθροισε πολλούς χωρικούς και ενήργησε ανασκαφές, παρά την πηγήν, ευρέθησαν δύο αγάλματα, εξ ων το εν κοσμεί σήμερον την Εθνικήν Βιβλιοθήκην. (αργότερα μετεφέρθη στο Εθνικό Μουσείο).

Στη συνέχεια με σημείωση του, ο έφορος αρχαιοτήτων Φωκίδος, Α. Κεραμόπουλλος, προς τον Ι Σβορώνο αναφέρει, ότι ....ο Δαλωνάς έσκαψε και δη νύκτωρ μετά χωρικών ....ότι υπάρχουσι και άλλα αγάλματα εν τω ύδατι... άλλοτε αυτοί οι χωρικοί έρριψαν δια λόγους δεισιδαιμονίας εις το ύδωρ της πηγής ...λέγουσι μάλιστα παριστάνουσι "μικρά παιδιά". Για το ανεπίγραφο δε βάθρο σημειώνει ότι οι χωρικοί ενθυμούνται, αλλά δεν ανεύρον αυτό ...φαίνεται ότι έχει εντειχίσθει ως δάπεδον πλησίον των πηγών, διά να πατώσιν αι γυναίκες κατά την πλύσιν...

Ο Κηφισός στο Μοδιάτικο γεφύρι της Λεύκας, τα διάφανα νερά του, υμνήθηκαν

στα Ομηρικά Έπη (Πλούταρχου Βίος Θησέα, Παυσανίας ΙΧ 37).

Γνωστού όντος ότι οι Φωκείς λάτρευαν τον Κηφισό, ως Θεό, αφού η ευφορία της κοιλάδας, ήταν εξαρτημένη από τα ύδατα του, τελούσαν δε στο σημείο των πηγών του, όπου τα ύδατα ανέβλυζαν με μουγκρητό, "αρρήτους ιερουργίας", ανέθεταν προσφορές, προσέφεραν μελιττώματα, αλλά και αναθήματα , όπως εδώ, τού "παίδος άγχοντος τον χήνα", πτηνό ελόβιο σύμβολο του αυχμού*** και της υγρασίας, πού υπαινίσσεται, τούς ελειογενείς πυρετούς και μιάσματα, που έφερε μαζί του, ο ποταμός με την αφθονία, που ήθελαν να εξευμενίσουν με την βοήθεια του υιού του Ασκληπιού, Ιανίσκου.. κλπ. Όμως οι φιλίστορες, λόγω του όγκου, των σχετικών προς τις μυθολογικές ερμηνείες, των ανωτέρω γραφέντων, θα πρέπει να λάβουν τον κόπον και την ευχαρίστησιν, να αναγνώσουν τα σχετικά, αναλυτικότερα εις τον τόμον "Το εν Αθήναις Αρχαιλογικόν Μουσείον εκδ. Μπεκ και Μπαρτ σελ 317-323".