Ο ιατρός Ελάτειας Νίκος Χρέμος (Μέρος Β΄)

Ο ΙΑΤΡΟΣ ΤΗΣ ΕΛΑΤΕΙΑΣ ΝΙΚΟΣ ΧΡΕΜΟΣ [ΜΕΡΟΣ Β΄]

Του Παναγιώτης Δημάκη, υπεύθυνου ιστορικού αρχείου

Δήμου Αμφικλείας-Ελατείας

Φωτό 1. Ο καθυπίατρος Νικόλαος Χρέμος 1896-1979

Ο ιατρός τής Ελατείας, Ν. Χρέμος, έλαβε μέρος, σχεδόν σε όλες, τις πολεμικές συγκρούσεις και πολέμους, τα ταραγμένα αυτά χρόνια, από το 1920, πού τελείωσε τις σπουδές του, στο Ε.Κ.Π.Α., ώς έφεδρος αξιωματικός Υγειονομικού, τού Ελληνικού Στρατού φωτό 1. Μοιράστηκε τις χαρές και τις πίκρες τών χρόνων εκείνων, περιέθαλψε, πλήθος τραυματιών και νοσούντων, σε στρατόπεδα και πρόχειρα χειρουργεία, σε πεδία μάχης, με ελλείψεις, βασικών ιατρικών εφοδίων, πού αναπλήρωνε, η φυσική του αισιοδοξία, αλλά και η πίστη, στούς Αναργύρους ιατρούς Κοσμά και Δαμιανό, πού θεωρούσε προστάτες- φύλακες, πού δεν λησμονούσε, να τούς επικαλείται, ώς παλαιό παπαδοπαίδι και ψάλτης. Η κατάρρευση τού Μικρασιατικού Μετώπου, η χαώδης επιστροφή, μέσα από εχθρικά εδάφη, το προσφυγικό πλήθος, πού σερνόταν αποδεκατισμένο πρός τις παραλίες, οι επιθέσεις τών Τσετών, έμειναν στήν μνήμη του, μετά τήν επιστροφή του στήν Αθήνα, όπου πάλι εντάχθηκε, στο δημιουργηθέν, εκ τών ενόντων ιατρείο και προσωρινή στέγη Προσφύγων, κτήριο τής Π. Βουλής, όπου ανήλικοι και ενήλικοι, έπρεπε με πενιχρά μέσα, να νοσηλευθούν. Όμως, οι στρατιωτικές του περιπέτειες, έμελλε να συνεχιστούν, με τήν επιστράτευση τού 1940, τήν διακοπή τής άσκησης, τού ιατρικού επαγγέλματος στήν Ελάτεια, τήν παρουσία του, στο Στρατηγείο της Λάρισας και τέλος, τήν τοποθέτησή του, στο Νοσοκομείο τών Καμμένων Βούρλων, (φωτό 2–3-4), πού μάς χάρισε το σπάνιο εύρημα, το επίσημο έγγραφο, τής Β' Στρατιωτικής Δ/σεως Στρατ. Νοσ. Καμμένων Βούρλων, διακοπής μισθοδοσίας, διά τον εφ. υπίατρον Νικ. Χρέμο 1ης κατηγορίας τού πίνακος μισθοδοσίας ...τής 18ης Απριλίου 1941. Το έγγραφο αυτό ξεδιαλύνει, αλλά και σχηματοποιεί την ύπαρξη τού Νοσοκομείου, ώς οργανωμένης μονάδας, με λογιστήριο κ.λ.π., με όλα τα επισήματα και τις υπογραφές, πού αποτελούν και οδηγό τών σχετικών φακέλλων πού ληθαργούν, ή έχουν απολεσθεί στήν συνέχεια, με τήν κατάρρευση τού Μετώπου. (Το Αρχείο τού Λευτέρη Χρέμου, διέσωσε το έγγραφο και τήν φωτογραφία 3 τού υπιάτρου Ν. Χρέμου, μαζί με άλλα πολύτιμα ιστορικά τεκμήρια, τής τοπικής μας ιστορίας, για τα οποία τον ευχαριστούμε). 

Φωτό 2. Ο υπίατρος Νικόλαος Χρέμος στα Καμμένα Βούρλα

Φωτο 3. Το επίσημο έγγραφο, τής Β' Στρατιωτικής Δ/σεως Στρατ. Νοσ.  Καμμένων Βούρλων. Ένα μοναδικό σπάνιο διασωθέν επίσημο έγραφο του Σ.Ν. Καμμένων Βούρλων, που αποδεικνύει και σχηματοποιεί την ύπαρξή του

Φωτο 4. Ο ιατρός τής Ελατείας Νικ. Χρέμος, ώς υπίατρος μπροστά στο Στρατιωτικό Νοσοκομείο Καμμένων Βούρλων το 1940.Η φωτογραφία αυτή διασώζει, σάν υπέροχο σκηνικό θεάτρου, το τοπίο τής εποχής, με το νεόδμητο τότε Ξενοδοχείο Ράδιον (1936), σχεδιασμού τού αρχιτέκτονα Γερ, Μολφέση, μνημειακό αρχιτεκτονικό δείγμα Bauhaus, πού με το υπόλοιπα Ξενοδοχεία, είχαν επιταχθεί και ενταχθεί στο Σχέδιο, δημιουργίας νοσηλευτικών μονάδων, κατά τον οδικό άξονα Β. Ν. Ο υπίατρο πιος Ν. Χρέμος είχε, λόγω αρχαιότητος ενταχθεί, εξ αρχής, στο δυναμικό της μονάδος, από τήν Λάρισα, όπου υπηρετούσε τότε και πιθανώς με διοικητικές αρμοδιότητες, αλλά δυστυχώς δεν διεσώθησαν ή δεν ανευρέθησαν επί τού παρόντος, τα απαραίτητα έγγραφα δικαιολογητικά, ώστε να τεκμηριωθεί, η διοικητική ιεραρχία και τα λοιπά τής λειτουργίας τού Νοσοκομείου αυτού, πού νοσηλεύθηκε, πλήθος παγόπληκτων (βλέπε φωτό 5) ( ΣΗΜ ), κυρίως στρατιωτικών, αλλά και η λειτουργία του, στήν Λουτρόπολη, αποτελεί και αυτό ιστορικό καταπίστευμα, τής πόλης και τής περιοχής, πού μετείχε ψυχή τε και σώματι, σ αυτό το σημαντικό σημείο τού Πολέμου, με τήν συμμετοχή στήν περίθαλψη τών τραυματιών και τών νοσούντων, πού παραμένουν άγραφες, αλλά ένδοξες σελίδες, στα βουβά κτήρια, μάρτυρες βαθιάς ανθρώπινης αλληλεγγύης

Το Στρατιωτικό Νοσοκομείο Καμμένων Βούρλων, είχε προβλεφθεί να ιδρυθεί και να λειτουργήσει, μαζί με πολλά άλλα νοσοκομεία , βάσει τού σχεδίου επιστρατεύσεως 1939 β', όπου τα κτήρια και οι απαραίτητες εγκαταστάσεις, θα εξασφαλίζονταν με επιτάξεις κατά τόπους. Βάσει αυτών τών προβλέψεων, η Λουτρόπολη τών Καμμένων Βούρλων, ευρισκόμενη σε καίριο, ιδανικό και ειδυλλιακό σημείο, τού οδικού άξονα Β. Ν., με σύνταγμα από νεόδμητα, (1936-1937 αρχιτέκτων ο Γεράσιμος Μολφέσης, με τα υπέροχα αυτά δείγματα Bauhaus, στήν περιοχή μας), άρτια Ξενοδοχεία, το Ράδιον, το Θρόνιον και το Υδροθεραπευτήριον Ασκληπιός, όπου στεγάστηκαν τα χειρουργεία και τα εξωτερικά ιατρεία. Παράλληλα το εκπαιδευμένο προσωπικό, θα μπορούσε, βοηθήσει, όπως και έγινε. Δεν χρειάζεται να περιγραφεί εδώ, αναλυτικά η λειτουργία τής μονάδας, χωρίς τα απαραίτητα στοιχεία. Η περίθαλψη όμως, η θεραπευτική αγωγή και ακόμη, η αποκατάσταση τών νοσηλευομένων, μέχρι τής διαλύσεως *, τού Νοσοκομείου λόγω τής Γερμανικής εισβολής, η μεταφορά τών τραυματιών στό Στρ. Νοσ. Κηφισιάς και αλλού, με τήν συνδρομή ιατρικού, νοσηλευτικού καί βοηθητικού προσωπικού, τής περιοχής, κινήθηκε σε υψηλά επίπεδα.

Φωτο 5. Κρυοπαγήματα. Η έκθεση στις ακραίες καιρικές συνθήκες, η έλλειψη κατάλληλου χειμερινού εξοπλισμού, τα ακατάλληλα υποδήματα και ποδεία, η υγρασία, πάγωνε τον μεσοκυττάριο ιστό προκαλώντας αναιμία, πού, οδηγούσε σε νέκρωση και γάγγραινα. Αυτή ήταν η αιτία τής μεγαλύτερης φθοράς, τού αξιομάχου τών Ελλήνων μαχητών, στα Όρη τής Αλβανίας, με αποτέλεσμα να ακρωτηριάζονται οι άνδρες. Παράξενο είναι, ότι οι ψείρες πού κατέτρωγαν και κατεβασάνιζαν τούς μαχητές, τούς κρατούσαν συγχρονως σε εγρήγορση και τούς έσωζαν με το ξύσιμο, βοηθώντας τήν κυκλοφορία αίματος, τήν αιμάτωση, ιδίως τών ευάλωτων άκρων, ποδιών καί χεριών

* Στήν περιοχή, υπήρχαν διάσπαρτες, Συμμαχικές δυνάμεις τού Βρετανικού στρατού, με αρκετά οχήματα, στις Θερμοπύλες, αλλά και πίσω, στήν κοιλάδα τού Κηφισού, για τήν φύλαξη τού Σιδηροδρομικού δικτύου και τών οδικών κόμβων και γεφυρών, από τον Σ. Σ Μπράλου, τού προχείρου στρατιωτικού αεροδρομίου, στο Δαδί, στις παρειές τού Καλλιδρόμου Όρους, μέχρι τα Λεύτα Ελατείας, όπου στα σύδενδρα, χαντάκια, ρεματιές κ.λ.π. εγκατέλειψαν πλήθος οχημάτων και υλικού, παντός είδους. (Για τήν ακατάγραφη, αυτή δραστηριότητα, θα υπάρξει ξεχωριστή αναφορά συντομα). Τήν φύλαξη τού Νοσοκομείου, τών εγκαταστάσεων και τών προσβάσεων, είχαν οι Βρετανοί, συγκεκριμένα το 4ο Σύνταγμα πεζικού Νεοζηλανδών, μέχρι τής οριστικής εγκαταλείψεως, η οποία έγινε με τακτικό τρόπο, για τούς νοσηλευομένους, ενώ το νοσηλευτικό και ιατρικό προσωπικό, διέφυγε στήν Περιοχή, όπως διηγείτο ο Ν. Χρέμος, μέσω τών ατραπών και μονοπατιών τής Κνημίδας, Νότια πρός Ελάτεια και Θήβα, μαζί με ζεύγος ιατρών, πού φιλοξενήθηκε μάλιστα, στήν οικία του, στήν Ελάτεια ( βλ. ΣΗΜ ).
Σάν ιδιώτης ιατρός πλέον, συνέχισε τα πέτρινα χρόνια τής Κατοχής και μετά, να ασκεί τήν νοσηλευτική του δραστηριότητα, στήν Χώρα τής Ελατείας, εν επαφή, με τις οργανωμένες αντιστασιακές ομάδες, με σκοπό, τήν δημιουργία ενός νοσηλευτηρίου, όπως από προφορικές μαρτυρίες αναφέρουν, χωρίς να έχουν διασωθεί ή εμφανιστεί ή δημοσιευτεί ακόμη, γι'αυτό αρχειακές τεκμηριώσεις, στήν Ελάτεια, αλλά και οι προφορικές αφηγήσεις αυτοπτών, ή πρωταγωνιστών αγωνιστών, τού εφεδρικού ΕΛΑΣ, έχουν τήν αξία τους, όπως το τοπικό Αρχείο τού ΕΑΜ, με τήν γραφομηχανή κ.τ.λ.

ΣΗΜ. Περισσότερες αλλά καί ακριβέστερες, πολύτιμες πληροφορίες, για τήν αμυντική διάταξη, στήν περιοχή, τών Συμμαχικών και Κοινοπολιτειακών Δυνάμεων, μάς παρέχει το βιβλίο τού Νεοζηλανδού Mc Clymont, πού ακροθιγώς βέβαια, περιγράφει τόπους και γεγονότα, στήν ευρύτερη Περιοχή, όπως τα έζησε, αλλά παρέμεναν, μέχρι τώρα στήν σκιά, και χάριν, τών φιλιστόρων συμπατριωτών μας συμπεριλαμβάνουμε, με τήν υπόσχεση, να επανέλθουμε επ' αυτού, σύντομα. Μία ακόμη Μάχη στις Θερμοπύλες....
W.G.Mc Clymont Official History of Neu Zealand in the Second world war 1939-1945.
Σελ. 357, Κεφάλαιο 15 "....Η προετοιμασία τής γραμμής τών Θερμοπυλών".
...Το πυροβολικό βρισκόταν ήδη στήν θέση του και είχε ήδη προβεί σε καμουφλάρισμα τής περιοχής. Στις 19 Απριλίου, το 4ο Σύνταγμα είχε καταλάβει βιαστικά θέσεις στήν τοποθεσία Καμμένα Βούρλα, μα βρισκόταν τώρα ακόμα πιο μπροστά ( ακόμα μακρύτερα ), σε μία ξερή κοίτη χειμάρρου, εγγύτερα στον Μόλο. Τήν ίδια μέρα το 6ο Σύνταγμα κινήθηκε κι εκείνο σε μία θέση κοντά στο Μόλο, μα είχε προβεί και αυτό σε αρκετές αλλαγές. Προκειμένου να αποφύγει τα αδιέξοδα , ιδιαίτερα στήν αριστερή του πτέρυγα, προς το δρόμο για τα στενά τού Μπράλου και προκειμένου, να περιορίσει τήν περιοχή, πού θα εξετίθετο, στο εχθρικό πυρ, προς τον κόλπο, οι δυνάμεις τής Δ' και τής Στ' , βρίσκονταν τώρα σε μία στενή κοιλάδα, ανατολικά τού τάγματος Δ'. 25.To 2ο Σύνταγμα Πυροβολικού τού Ιππικού, είχε οπισθοχωρήσει, με τήν υπόλοιπη θωρακισμένη ταξιαρχία, από τήν πόλη τής Αταλάντης, όταν τού δόθηκαν οδηγίες, να ακολουθήσει, τήν μεραρχία τής Νέας Ζηλανδίας. Κατά τήν διαδικασία τής μεταβολής, υπέστη αεροπορικά πλήγματα και φαίνεται, πώς διήλθε τήν 21η Απριλίου καλυπτόμενη, μα τήν επομένη, μία πυροβολαρχία βρέθηκε στο ακρωτήριο Κνημίς, διεξαγάγοντας αντιαρματικό αγώνα. Η άλλη πυροβολαρχία βρισκόταν νοτιοανατολικά τού Μόλου.Τα όπλα τού 64ου μέσου συντάγματος τοποθετήθηκαν, τήν ίδια μέρα ( 21/4 ) με ορισμένους, από τούς στρατιώτες να βρίσκονται 6,5χιλιόμετα ανατολικά τού Μόλου και άλλους, πάνω από 24 χλμ ανατολικά τού χωριού. Η 234η Πυροβολαρχία, τή εξαιρέσει τής C Troop, παρέμεινε στήν περιοχή τού Κηφισοχωρίου, με το 7ο Μέσο Σύνταγμα.
Στήν περιοχή τών στενών τού Μπράλου , δυτικά τού νεοζηλανδικού τομέα, βρίσκονταν οι Αυστραλιανές Ταξιαρχίες. Στις 18 Απριλίου, τα Τάγματα 2/4 και 2/8 της 19ης Ταξιαρχίας, επέστρεψαν από το Δομοκό. Τήν επομένη ( τόσο τήν ημέρα όσο και κατά τήν διάρκεια τής νύχτας ), oι Ταξιαρχίες 2/1 και 2/5 επέστρεψαν, από τήν περιοχή τής Καλαμπάκας και τα υπολείμματα, τών 2/2 και 2/3 Ταξιαρχιών τις ακολούθησαν, ερχόμενες από τήν κοιλάδα τού Πηνειού. Κατόπιν τών διαφόρων προσαρμογών, πού πραγματοποιήθηκαν, στις θέσεις τών μονάδων, στο τέλος τής 21ης Απριλίου, εκτεινόταν δυτικώς, τού Νεοζηλανδικού τομέα, πρός τήν Εθνική Οδό, ενώ η 17η Ταξιαρχία, κάλυπτε το βαθύ φαράγγι και τα χωράφια, δυτικά τής περιοχής αυτής, καί, σε απόσταση 9,5 χ.λ.μ. περίπου . Η 16η Ταξιαρχία βρισκόταν στήν εφεδρεία, έχοντας τήν ευθύνη, τής κάλυψης/υπεράσπισης, τών δρόμων, πού βρίσκονταν, στα δυτικά, κατά μήκος τών βουνών. Ένα επιπλέον πρόβλημα γιά τήν μονάδα W, αποτελούσε η υπεράσπιση, τής ανατολικής ακτής. Υπήρχε πάντοτε η πιθανότητα τα στρατεύματα τού εχθρού, να περάσουν τήν νήσο Εύβοια, μέσω τής γέφυρας τής Χαλκίδας και να κινηθούν πρός νότον, ευρισκόμενες πίσω απ' τις γραμμές τών Νεοζηλανδών στρατιωτών. Στον αρχικό σχεδιασμό, για τήν αντιμετώπιση, αυτού τού ενδεχόμενου, η πρώτη θωρακισμένη Ταξιαρχία, όφειλε να προστατεύσει, αυτήν τήν πτέρυγα , ωστόσο οι μονάδες της, δεν ήταν τελικά διαθέσιμες. Το 3ο Βασιλικό Σύνταγμα Τεθωρακισμένων, με τα λιγοστά εναπομείναντα άρματά του , έπρεπε να σταλεί στήν περιοχή τών Αθηνών, για τήν ασφάλεια τής πρωτεύουσας. Η 4η τών Ουσάρων, βρίσκονταν ακόμη, κοντά στήν Θήβα, μα είχε απολέσει, τήν πλειονότητα τών τεθωρακισμένων αρμάτων της, κατά τήν διάρκεια,  τής μακράς υποχώρησής της, από τήν Μακεδονία, και η 1η Rangers (κομάντο-καταδρομείς) ακόμα, βρισκόταν στήν φάση τής ανασύνταξης, ύστερα από τήν μάχη στήν οποία ενεπλάκη, στήν περιοχή Βέυη ( Φλώρινας ). Είχε όμως τήν δυνατότητα, να διαδραματίσει κάποιο ρόλο, κυρίως, στήν εξουδετέρωση αλεξιπτωτιστών, κοντά στο Αρχηγείο, τών Συμμαχικών δυνάμεων, στήν Θήβα και τελικά εξεπλήρωσε αυτόν το ρόλο. Συνεπώς, η μόνη μονάδα, πού στάλθηκε στήν Χαλκίδα, ήταν η Ελαφρά Αντιεροπορική Πυροβολαρχία. Η Πυροβολαρχία αυτή, βρέθηκε υπό τις διαταγές της Νεοζηλανδικής Μεραρχίας. Τήν ίδια μέρα, στις 21/4 , ο κίνδυνος έγινε ακόμα σοβαρότερος , ειδικά αφ' ότου οι Έλληνες ειδοποίησαν τo Aρχηγείο τού Σώματος ANZAC, ότι Γερμανικά στρατεύματα, αποβιβάστηκαν, στήν Βόρεια Εύβοια. Ο Freyberg έλαβε διαταγή, να αποστείλει, τήν Μεραρχία τού Συντάγματος Ιππικού του, στήν Εύβοια. Η 1η Rangers έλαβε τήν εντολή, να υπερασπίσει τήν Γέφυρα τής Χαλκίδας και ένα τάγμα Νεοζηλανδών, θα αναλάμβανε να εξουδετερώσει Γερμανούς αλεξιπτωτιστές, ανατολικά της πόλεως τών Θηβών. Ωστόσο, οι εντολές τού Συντάγματος Μεραρχίας Ιππικού, δεν εκτελέστηκαν αμέσως, διότι ο Freyberg προτίμησε, να προστατεύσει, τήν πλευρά τής μονάδας του, στο μέρος τής ηπειρωτικής Ελλάδας .Ένας πρόσθετος λόγος, ήταν πώς τα οχήματα, τής συγεκριμένης μονάδας, έπρεπε να επισκευαστούν στο συνεργείο . Όσο για τα άλλα σχέδια, εγκαταλείφθηκαν, μόλις έγινε γνωστό ότι επίκειται εντολή, για τήν εκκένωση τών εδαφών τής ηπειρωτικής Ελλάδας, από τα Βρετανικά στρατεύματα και τα στρατεύματα τής Κοινοπολιτείας... ( Μετάφραση Τηλεμ. Ζυγόπουλος)

Υ.Γ. Ένα υστερόγραφο και μία προφορική ενθύμηση, δύο υπερηλίκων ήδη Δραχμαναίων, πού έζησαν, τα δύσκολα εκείνα χρόνια, τα γεγονότα από κοντά, ο ένας και με συμμετοχή, σ'αυτά, πού μού εμπιστεύθηκαν, να καταχωρίσω, τήν προφορική τους αφήγηση- διήγηση, υπό τον όρο να μήν αναφερθούν, εν ζωή τα ονόματά των, όπως και θα πράξω. Επειδή πρόκειται για σεβάσμια πρόσωπα και η πενία στοιχείων, είναι μεγάλη, γύρω από τα Υγειονομικά και τα Νοσοκομεία, στήν ευρύτερη Περιοχή Καλλιδρόμου, καταθέτω ενδεικτικά, από τήν αφήγηση αυτή, σπαράγματα, πού αφορούν κυρίως, τήν πρόβλεψη νοσηλείας τών Ανταρτικών, Αντιστασιακών ομάδων και σχηματισμών, πού έδρευαν και ενέδρευαν στα πυκνά δάση, τής Κνημίδας, άνωθεν τών Καμ. Βούρλων, στήν Καρυά, Μπόκλωνα, Δημητράκη, Άγναντη. Στά σώματα αυτά, πού διοικούσαν ώς καπετάνιοι, αξιωματικοί και τού τακτικού στρατού, γνώριζαν ότι χρειάζονται, νοσηλευτικά υποστηρικτικά σημεία, και ότι, υπήρχε στο διαλυμένο Στρατιωτικό Νοσοκομείο Καμ. Βούρλων , ιατρικό, υγειονομικό και φαρμακευτικό υλικό, με σχετικά εύκολη πρόσβαση, όπως και ιατροί και νοσηλευτές, στήν περιοχή . Τρείς επίλεκτοι νέοι, τής Ελάτειας, τού 4ου λόχου εφεδρικού ΕΛΑΣ, με στρατιωτικό αρχηγό, τον Σεραφείμ Κουτσογιώργο, ανέλαβαν, να επιτάξουν τον όροφο τής οικίας Δ. Μάνδρου, να μεταφέρουν κλίνες, ιατρικά εφόδια και εργαλεία....το τι απέγινε και δεν ολοκληρώθηκε, η επιχείρηση αυτή αφορά άλλη ανάρτηση. Θα σημειώσω, όμως τα ονόματα τών τριών, πού δεν ζούν πλέον, Γιώργος Π. Μαγγανάς, Λουκάς Β. Λουκαδάκος και Λεωνίδας Κ. Κορδαλής, με τεχνική καθοδήγηση τού Ιατρού Ν. Χρέμου, νομίζω ότι πρέπει να αναφερθούν εδώ και τώρα, γιατί ο Χρόνος κατατρώγει, τις μικρές, αλλά ένδοξες στιγμές και οι μάχες κερδήθηκαν, και μ' αυτές ....

Επιμέλεια-Ανάρτηση: Τάκης Ευθυμίου