Μάχη στη Μαυρομαντήλα

ΜΑΧΗ ΜΕ ΤΟΥΣ ΤΟΥΡΚΟΥΣ ΤΟΥ ΔΡΑΜΑΛΗ

ΣΤΗ ΜΑΥΡΟΜΑΝΤΗΛΑ (1824)

του Κολοκύθα Κων/νου από το βιβλίο του

«ΣΚΟΡΛΙΑ-ΠΥΡΓΟΣ-ΠΤΕΛΕΑ»

Από το 1822 ως το 1824 οι μάχες ήταν συχνές με τους Τούρκους. Τον Αύγουστο όμως του 1824 έγινε η πιο σκληρή και καταστρεπτικότερη μάχη που είδαν τα μάτια των προγόνων μας. Καταστράφηκαν και διαλύθηκαν ολόκληρα χωριά όπως η Άνω και Κάτω Σοφού, η Άνω και Κάτω Βίτωλη, τα Κουκιά, η Λεύκα και το Νεοχωράκι. Η καταστροφή αυτή νομίζω ήταν πολύ χειρότερη από τη γερ­μανική, τον Αύγουστο του 1944.

Παράξενο που σχεδόν κανένας* αγωνιστής της περιοχής δεν την αναφέρει στις αιτήσεις του προς την "Επιτροπή για την αναγνώριση και ικανοποίηση της προσφοράς τους στον αγώνα του 1821" .

Η τούρκικη φάλαγγα ήταν μεγάλη σε όγκο, είχε πλούσιο οπλισμό και καλά εκπαιδευμένο ιππικό. Οι οπλαρχηγοί, ο πληθυσμός και οι αγωνιστές δεν το σκέφτηκαν και πολύ. Δεν μπορούσαν να καθίσουν με σταυρωμένα χέρια και να περιμένουν την καταστροφή τους. Έπρεπε να τους προξενήσουν και αυτοί φθορές.

Στη βόρεια πλευρά του Σπερχειού ποταμού πάνω από τη δημόσια ο­δό ανέλαβαν τη διοίκηση οι Γιολδασαίοι, με επικεφαλής τον Ιωάννη Γιολδάση.

Στη νότια πλευρά του Σπερχειού, σημερινή περιοχή του Αϊ Γιάννη, ανέλαβαν οι Κοντογιανναίοι. Ήταν περιοχή του τσιφλικιού τους και γνώρισαν καλά όλα τα κύρια στρατιωτικά σημεία όπως και το παραμικρό δρομάκι.

Αυτά τα είδαν με τα μάτια τους, τα άκουσαν και τα διηγούνταν ανε­πηρέαστοι οι γέροντες. Δεν επιθυμούσαν τους Κοντογιανναίους οπλαρχηγούς, μόνο η ανάγκη τους έκανε να συμβιώνουν μαζί τους. Προτιμού­σαν τους Ευρυτάνες, ήταν πατριώτες και συγγενείς (οι Μποτσαραίοι και οι Τζαβελαίοι ήταν ξαδέρφια τους).

Το πρώτο που τους ανάγκαζε να τάσσονται με το μέρος των Κοντογιανναίων και στα τμήματα τους, ήταν η προστασία που τους παρείχαν. Η τοποθεσία και ο δημόσιος δρόμος έκαναν συχνό το πέρασμα των Τούρκων και αυτό τους δημιουργούσε προβλήματα, ιδίως τους καλο­καιρινούς μήνες. Σε τέτοιες περιπτώσεις αγογγύστως έτρεχαν οι  Κοντο­γιανναίοι για υποστήριξη.

Ήταν λοιπόν απαραίτητη η γρήγορη επέμβαση τους. Σωστοί και άφθαστοι στην προστασία των συναδέλφων τους, στη διαχείριση, βοήθεια και τροφοδοσία, με ένα λόγο γνήσιοι οπλαρχηγοί, σκληροί κατά των Τούρκων, όπως τους ήθελαν οι Σκορλιώτες. Προσπαθούσαν σε κάθε μάχη πώς να τσακίσουν τον εχθρό και να προστατεύσουν τους στρα­τιώτες και τις οικογένειες τους.

Ίσως και να είχαν δίκαιο που δεν έλαβαν μέρος στη μάχη της Αλαμάνας. Να πρόβλεψαν και να πρόσεξαν καλύτερα την εξέλιξη, απ' ότι οι Πανουργιάς, Δυοβουνιώτης και Διάκος. Δεν αποκλείεται όμως, όπως έλεγαν και οι προγονοί μας, και από εγωισμό, γιατί οι Κοντογιανναίοι δε δέχονταν να διοικούνται από άλλους. Σκέφτηκαν λοιπόν να εφαρμόσουν ένα τέχνασμα: Άφησαν τον τούρκικο στρατό ανενόχλητο να προχωρεί, να λεηλατεί και να κάνει καταστροφές, προχωρώντας μέχρι τα Διπόταμα.

Τη νύχτα όμως, επειδή γνώριζαν καλά τις τοποθεσίες, κατέβαιναν από τα μονοπάτια και τους χτυπούσαν αιφνιδιαστικά. Το τέχνασμα των οπλαρχηγών έφερε αποτελέσματα. Οι απώλειες των Τούρκων ήταν σημαντικές. Τα πολλά μέτωπα που άνοιξαν απότομα (μέσα σε δύο μέρες) από τη Βίτωλη μέχρι τα Διπόταμα και οι αμέτρητοι νεκροί, ανάγκασαν τους Τούρκους να μην κάνουν επιθέσεις.

Την τρίτη μέρα οι Τούρκοι επιτέθηκαν προς βορρά και κατέστρεψαν τα χωριά. Οι Έλληνες την ημέρα δεν μπορούσαν να κρατήσουν την τεράστια τουρκική δύναμη. Οπισθοχώρησαν έτσι μέχρι τα υψώματα της Σκόρλιας.

Οι κάτοικοι όλων των γύρω χωριών, αλλά και άλλων πεδινών περιο­χών, έκαναν μεγάλες προσπάθειες να σώσουν τις οικογένειες τους βρίσκοντας κρυψώνες στις χαράδρες. Η υπομονή και το θάρρος των κατοί­κων των χωριών της περιοχής ώθησε τους οπλαρχηγούς στην απόφαση να χτυπήσουν τον κατακτητή, χωρίς να υπολογίσουν φθορές.

Την τέταρτη βραδιά επιτέθηκαν όλα τα βόρεια τμήματα των αγωνιστών. Οι Τούρκοι έστρεψαν την προσοχή τους προς το βορρά. Έτσι δό­θηκε ευκαιρία στους Κοντογιανναίους να χτυπήσουν τους Τούρκους α­πό τα νότια. Γέμισε ο τόπος από νεκρούς. Έτρεχαν οι Τούρκοι να προ­στατευτούν στον πύργο του μπέη, στα Κουκιά. Ακούστηκε ότι από α­προσεξία των Ελλήνων ξέφυγε τη σύλληψη ο Δράμαλης. Η μάχη αυτή κράτησε σχεδόν δέκα μέρες.

Η καθυστέρηση της πορείας του Δράμαλη για το Καρπενήσι και οι εκατοντάδες νεκροί, ανάγκασαν τους Τούρκους να ζητήσουν ανακωχή. Οι Έλληνες με ευχαρίστηση αποδέχτηκαν την ανακωχή, γιατί τα πολεμοφόδια περιορίστηκαν, τα τρόφιμα τελείωσαν, ενώ η ζέστη και η τα­λαιπωρία τους εξουθένωναν. Άλλωστε υπήρχαν και Έλληνες νεκροί α­νάμεσα στους Τούρκους.

Σαν να ήταν αδέρφια, οι δυο αντιμαχόμενες πλευρές άρχισαν να συ­γκεντρώνουν τους νεκρούς τους. Από την ελληνική πλευρά η απελπισί­α και ο πόνος για τους νεκρούς συγγενείς και φίλους ήταν απερίγρα­πτος.

Επειδή οι άνδρες ήταν απασχολημένοι στα μάχιμα τμήματα, έτρεξαν για βοήθεια οι γυναίκες των γειτονικών χωριών. Έτσι στη Σκόρλια έφτασαν εκατοντάδες μαυροφορεμένες γυναίκες. Για ευκολία η συγκέντρωση των νεκρών αποφασίστηκε να γίνει στην περιοχή μεταξύ Λεύ­κας και Σκόρλιας.

Οι γρήγορες κινήσεις των γυναικών ανάγκαζαν τα μαντήλια τους να κυματίζουν. Το παράξενο θέαμα έκανε τους παραβρισκόμενους να ο­νομάσουν την τοποθεσία αυτή Μαυρομαντήλα.

Η παράδοση λέει ότι ήταν 32 νεκροί από άλλες περιφέρειες, που η μεταφορά τους ήταν αδύνατη εξαιτίας της αλλοίωσης τους λόγω της πολυήμερης έκθεση τους στον αυγουστιάτικο ήλιο. Αναγκαστικά τους ενταφίασαν ομαδικά εκεί κοντά σε μια χαράδρα. Κανείς από τους γέροντες δε γνώριζε την ακριβή τοποθεσία.

* Το αναφέρει μόνο ένας Ευρυτάνας αγωνιστής, ο Αθανάσιος Παπαδόπουλος από την Ανδράνοβα. αριθμός 503 σ. 271 στο βιβλίο του ΑΓΡΑΦΙΩΤΕΣ-ΚΑΡΠΕΝΗΣΙΩΤΕΣ ΑΓΩΝΙΣΤΕΣ 1821. Αυτός γράφει στην αίτηση τον ότι πολέμησε το 1824 στα Κουκιά και την Κάψη με τον Ιωάννη Γιολδάση. Νομίζω ότι στα Αρχεία του Κράτους θα υπάρχουν σημαντικές γραπτές πληροφορίες.