Εορτολόγιο

ΤΟ ΕΟΡΤΟΛΟΓΙΟ

[Διανθισμένο από προλήψεις & δοξασίες]

του Τάκη Ευθυμίου

Οι προγονοί μας, βαθιά θρησκευόμενοι, γνώριζαν και τηρούσαν ευλαβικά το εορτολόγιο σύμφωνα με τις προλήψεις, δοξασίες και δεισιδαιμονίες που κουβαλούσαν ριζωμένες μέσα τους. Ας δούμε αναλυτικά τις σπουδαιότερες βαριές και αλαφριές γιορτές των Αγίων της Χριστιανικής θρησκείας μας που γιορτάζονται κατά εποχή:

Οι γιορτές της άνοιξης        

Τη βδομάδα της Λαμπρής που αρχίζει την Κυριακή του Πάσχα και τελειώνει του Θωμά, την ονόμαζαν Μεγαλοβδόμαδο ή Λαμπροβδόμαδο. Το Μεγαλοβδόμαδο αρχίζει του Λαζάρου στον Εσπερινό. Τότε, οι νυφάδες της χρονιάς εκείνης φέρνουν και τα βάια στη εκκλησία μέσα σε κανίστρι.Απ' αυτά μοιράζει ο παπάς στους χριστιανούς. Καμία καθημερινή μέρα του Μεγαλοβδόμαδου δε φυλάνε οι χωρικοί, εκτός της Μεγάλης Παρασκευής. Το Ασπροβδόμαδο το φυλάνε και δεν πηγαίνουν για δουλειές στα χωράφια. Δούλεψες χωράφι το Λαμπροήμερο; το χαλάζι θα χαλάσει τα σπαρτά σου, λένε. Την Πρωτομαγιά, επίσης, γιορτάζουν. Σηκώνονται πριν χαράξει για να πιάσουν το Μάη. Γυναίκες, παιδιά, άντρες είναι στο πόδι. Οι γυναίκες πήγαιναν παλιά στη βρύση για να πάρουν φρέσκο νερό. Τα κορίτσια τ’ ανύπαντρα άπλωναν στο μπαλκόνι ή στο φράκτη τα προικιά τους, για να πάρουν μάια να μην τα κόβει ο σκώρος. Όλοι μαζί έπειτα πήγαιναν στην εξοχή για να νιφτούν με τη δροσιά των χορταριών. Έκοβαν σπαρτολούλουδα κίτρινα και έπλεκαν στεφάνια. Τα στεφάνια αυτά τα κρεμούσαν στις πόρτες , όπως και σήμερα. Τα πορτοπαράθυρα τ’ άνοιγαν διάπλατα για να μπαίνει ο Μάης μέσα. Στις 8 του Μάη είναι η μνήμη του Αη Γιάννη του Θεολόγου, όπου οι χωρικοί τρέμουν να πιάσουν δουλειά για να μη  στείλει χαλάζι ο άγιος, γι’ αυτό τον έλεγαν και Άη Γιάννη Χαλάζια.

Οι γιορτές του καλοκαιριού

Στις 24 του Θεριστή, οι χωριανοί μας γιορτάζουν τον Άη Γιάννη το Ριγανά. Τότε, δε δουλεύουν και πρωί-πρωί οι γυναίκες πηγαίνουν και μαζεύουν ρίγανη που είναι ανθισμένη. Την κρεμούν στο σπίτι να ωριμάσει για να ριγανιάζουν τα φαγητά. Οι μελισσοκόμοι ονομάζουν τον Άη Γιάννη και Μελά, γιατί τη μέρα αυτή πρωτοκουρεύουν, δηλ. τρυγούν μερικά μελίσσια για καλοσκαίρισμα. Την 1^η του Αλωνάρη γιορτάζουν οι Άγιοι Ανάργυροι. Επειδή οι Άγιοι Ανάργυροι ήταν γιατροί και θεράπευαν τον κόσμο δίχως την αμοιβή των αργυρίων, οι χωρικοί τη μέρα αυτοί τη φυλάνε, δε δουλεύουν. Τη γιορτή της Αγια-Μαρίνας τη σέβονται και έχουν αργία. Εκκλησιάζονται και ο παπάς διαβάζει τις ευχές του Άη Τρύφωνα για τα σκαθάρια που καταστρέφουν τα σπαρτά. Παίρνουν άγιασμα και ραντίζουν τα χωράφια για το σκουλήκι. Τον Άη Αια στις 20 του Αλωνάρη τον γιορτάζουν στο εκκλησάκι του, πάνω στην κορφή του Ασπρόκαμπου με βαθιά κατάνυξη, γιατί οι χωριανοί μας πιστεύουν πως: «τ’ Άη Λιος γυρίζει ο καιρός αλλιώς» για να δείξουν πως ο καλοκαιριάτικος καιρός παραχωρεί τη θέση του στο φθινοπωριάτικο καιρό. Όσοι έχουν αμπέλια τα επισκέπτονται αυτή τη μέρα για να δουν, αν φάνηκαν (ωρίμασαν) ράγες και γεμίζουν το μαντήλι τους παρδαλά σταφύλια για καλοσκαίρισμα. Γι’ αυτό έλεγαν: «Τ Άη Λιος με το μαντήλι, της Σωτήρος με το κοφίνι» Της Αγίας Παρασκευής γίνεται ξακουστό πανηγύρι στο ανακαινισμένο ξωκλήσι από την παραμονή το βράδυ με δημοτική ορχήστρα. Οι δώδεκα πρώτες μέρες του Αυγούστου είναι τα Δρίματα. Τότε, οι γυναίκες δεν πλένουν, διότι τα ρούχα τα κόβει ο σκώρος. Ούτε ξύλα κόβουν για στέγες και φράχτες, γιατί σαρακώνονται.

Τα Δρίματα είναι πολύ σημαντικά για τους χωρικούς, επειδή από τις δώδεκα πρώτες μέρες του Αυγούστου μαντεύουν τα μερομήνια, δηλ. τι καιρό θα κάνει κάθε μήνα ανάλογα με τον καιρό που θα κάνει κάθε μέρα αυτό το διάστημα. Της Παναγίας είναι το κατ’ εξοχήν αγιωργίτικο πανηγύρι, είναι το πανηγύρι της Παναγιάς των λόφων της Ζιώψης που γιορταζόταν από παλιά με εξαιρετική μεγαλοπρέπεια. Στις 29 Αυγούστου τιμάται ο αποκεφαλισμός του Άη Γιάννη Προδρόμου στο ξωκλήσι του με αυστηρή νηστεία και σεβασμό απ' όλους τους συγχωριανούς μας.

Οι γιορτές του χινοπώρου

Στις 8 Σεπτεμβρίου είναι το γενέθλιο της Παναγίας. Οι χωρικοί την ονομάζουν Παναγία Αποσοδειά, γιατί τότε αποσώνονται οι σοδειές. Στις 14 του Σταυρού είναι μεγάλη νηστεία και ούτε λάδι δεν κάνει να φάνε. Τη μέρα αυτή δε δουλεύουν, παρά μονάχα πηγαίνουν στ' αμπέλια και φέρνουν λίγα σταφύλια. Στις 26 Σεπτεμβρίου γιορτάζεται ο Άη Γιάννης ο Καλαθάς, γιατί πίστευαν πως τη μέρα αυτή ο Άη Γιάννης ο Θεολόγος έφτιαχνε τα καλάθια τους για να τρυγήσουν τ' αμπέλια. Τον Οκτώβρη έχουμε τη γιορτή του Άη Δημήτρη που τη γιορτάζουν με μεγαλοπρέπεια. Στις 11 Νοεμβρίου οι τσοπαναραίοι και οι γεωργοί τιμάνε τον Άη Μηνά. Τη μέρα αυτή οι γυναίκες «έραβαν» τις κουτσομπόλες. Δηλαδή, έπαιρναν ένα κομμάτι ύφασμα και βελόνα με κλωστή και άρχιζαν να περνάνε βελονιές και λέγανε ότι ράβανε το στόμα της τάδε κουτσομπόλας. Έτσι, έραβαν τα κακά στόματα του χωριού για να ησυχάσει ο κόσμος. Στις 12 Νοεμβρίου είναι τα Εισόδια της Θεοτόκου και οι χωρικοί γιορτάζουν την ΤΤολυσπορίτισσα ή Μεσοσπορίτισσα. Παίρνουν πολυσπόρια, όπως σιτάρι, καλαμπόκι, ρεβύθια, φασόλια, τα βράζουν και τα τρώνε για τα χρόνια πολλά. Στις 30 Νοεμβρίου είναι του Αη Αντριός και οι γεωργοί τον φυλάνε, γιατί αυτός αντριεύει τα σπαρτά τους.

                                            Οι γιορτές του χειμώνα

Μπρος-πίσω τ’ Άη Νικόλα είναι ο χειμώνας έλεγαν οι παλιοί. Η σπουδαιότερη χειμωνιάτικη γιορτή είναι τα Χριστούγεννα, του Χ’στού όπως τα λέγανε. Είναι ημέρα χαράς και αυτή και όλο το Δωδεκαήμερο, γιατί τότε σφάζουν το γουρούνι και απολαμβάνουν τις νοστιμιές του. Σχολάζοντας η εκκλησία το πρωί των Χριστουγέννων ο παπάς σηκώνει το ύψωμα για τους εορτάζοντες. Την Πρωτοχρονιά οι παλιοί τάιζαν τη βρύση με πολυσπόρια για να τρέχει το βίος όπως το νερό. Την ημέρα των Φώτων όλοι οι χωριανοί μας ραντίζουν τα χωράφια και τ’ αμπέλια τους με μεγάλο αγιασμό. Επίσης, τιμούν με σεβασμό και τις άλλες γιορτές του Γεναριού, Τ’ Αη Αντωνιού στις 17, τ’ Αη Θανασιού στις 18, τ’ Αη Θυμιού στις 20, τ’ Άη Γρηγορίου στις 25, τ’ Άη Χρυσοστόμου στις 27 και των Τριών Ιεραρχών στις 30.Την πρώτη Φεβρουαρίου είναι τ’ Άη Τρύφωνα. Αλαφριά γιορτή ,όμως οι γεωργοί τη φυλάνε για το ποντίκι. Την Παπαντή στις 2, επίσης, τη φυλάνε για το χαλάζι. Ό,τι καιρό κάνει αυτή τη μέρα, θα κάνει σαράντα μέρες συνέχεια. Τη γιορτή του Άη Βλάση στις 11 του Φλεβάρη τη φυλάνε και δε φορτώνουν ζώα, διότι ο άγιος τα πνίγει στα ποτάμια. Το Μάρτη, συνήθως, πέφτουν οι Μεγάλες Αποκριές που τις γιορτάζουν με παγανιστικά κατάλοιπα. Τις χωρίζουν σε Κρεαταπόκριες που τρώνε κρέας και σε Τυραπόκριες που τρώνε μόνο γαλακτερά. Την Καθαρή Δευτέρα νηστεύουν για να μην πέφτει χαλάζι. Τη Μεγάλη Σαρακοστή τη φυλάγανε παλιά ολόκληρη για να φάνε με όρεξη τ' αρνί το Πάσχα. Την ευσέβεια τους οι χωριανοί μας τη δείχνουν με το σημείο του Σταυρού που κάνουν όταν περνούν μπροστά από την εκκλησία και τα εικονίσματα.