Η επιτύμβια στήλη του Δικάστρου
«ΝΙΚΑΙΑΣ, ΚΑΛΛΙΔΑΜΟΣ, ΦΙΛΙΣΤΑΣ»
(του Λεωνίδα Ιωάννου Καρφή-Αντιστρατήγου ε.α.)
Τα επιτάφια σήματα
Η τοποθέτηση διακριτών σημείων πάνω σε τάφους (επιτάφια σήματα) εμφανίσθηκε τη Μεσολιθική εποχή, το 5.000 π.χ. και γίνονταν για δύο κυρίως λόγους: για να τιμηθεί η μνήμη του νεκρού και για να μη διαταραχθεί ο τάφος του από μεταγενέστερες ταφές. Στην αρχή τα σήματα ήταν μικροί τύμβοι από πέτρες ή από χώμα και αργότερα πλάκες, στήλες από πέτρα ή μάρμαρο με ονόματα νεκρών και παραστάσεις και αγάλματα. Από την επικράτηση του Χριστιανισμού οι τάφοι να σημαίνονται κυρίως με το σταυρό.
Τα επιτάφια σήματα, στο πέρασμα των αιώνων, απέκτησαν χαρακτηριστικά που τηρούνταν σχεδόν απαρέγκλιτα σ' όλες τις ιστορικές περιόδους και στοιχεία, που συνδέονταν με τις εκάστοτε τεχνικές εξελίξεις και τις φιλοσοφικές αντιλήψεις των ανθρώπων.
Η ταφή των αξιωματούχων ήταν πάντοτε τιμητική και στους τάφους τους τοποθετούνταν πέτρινες ή μαρμάρινες επιτύμβιες στήλες. Στην πρόσοψη των στηλών χαράσσονταν τα κύρια ονόματα των αξιωματούχων, χωρίς πατρώνυμα και οι στήλες κοσμούνταν με επιστέψεις και με εγχάρακτες ή ανάγλυφες παραστάσεις και επιγραφές.
Στους τάφους των απλών ανθρώπων τοποθετούνταν πρόχειρα και ακόσμητα επιτάφια σήματα και σε περίπτωση που γράφονταν τα ονόματα τους, πρόσθεταν, στα κύρια ονόματα και πατρώνυμα (στην γενική πτώση).
Περιγραφή της στήλης
Η στήλη του Δικάστρου βρέθηκε τυχαία, το 1995 από τον Ανδρέα Καλότυχο στον «πέρα Μαχαλά». Είναι πέτρινη από ντόπια πέτρα, έχει λειασμένη πρόσοψη, το σχήμα της είναι σχεδόν ορθογώνιο, έχει κωνική επίσκεψη και φέρει οριζόντιους κύκλους στην κορυφή και ανθέμιο με έλικες στη βάση του κώνου. Έχει ύψος 66 εκ., πάχος 12 εκ και πλάτος 41 εκ. στη μέση και 32 εκ. στη βάση για τη στήριξη της στο χώμα.
Στην πρόσοψη της είναι χαραγμένα οριζόντια και με κεφαλαία γράμματα τα ονόματα «Νικαίας, Καλλίδαμος, Φιλίστας». Τα ονόματα είναι στην ονομαστική πτώση, χωρίς πατρώνυμα. Μερικά γράμματα (τα Σ. Κ. Α. και Ι) παρουσιάζουν, από όνομα σε όνομα εμφανείς σχηματικές διαφορές. Τα ονόματα είναι διαχωρισμένα μεταξύ τους με εγχάρακτες οριζόντιες γραμμές.
Αξιολόγηση της στήλης
Η στήλη του Δικάστρου είναι ένα επιτύμβιο σήμα που είχε τοποθετηθεί πάνω σε τάφο. Είναι έργο λιθοτεχνίας και ένδειξη πολιτιστικής ανάπτυξης και ανώτερης φιλοσοφικής αντίληψης των κατοίκων της περιοχής για τη μεταθανάτια ζωή. Τα ονόματα είναι κύρια και ανήκουν σε τρεις νεκρούς, στον Νικαία, στον Καλλίδαμο και στον Φιλίστα. Η χάραξη στην ίδια στήλη τριών κυρίων ονομάτων αποδείχνει, ότι οι νεκροί ανήκαν στην ίδια οικογένεια και ο τάφος ήταν οικογενειακός.
Το σχήμα, η εγχάραξη των ονομάτων και οι εγχάρακτες διακοσμήσεις της στήλης, είναι στοιχεία ταφικών εθίμων, που τηρούνταν για τους αξιωματούχους. Οι διαφορές των γραμμάτων υποδηλώνουν ότι τα ονόματα χαράχτηκαν σε διαφορετικούς χρόνους και από διαφορετικούς χαράκτες και ότι οι νεκροί πέθαναν και ετάφησαν ως εξής: πρώτος ο Νικαίας, μετά ο Καλλίδαμος και τελευταίο ο Φιλίστας. Οι οριζόντιες γραμμές μεταξύ των ονομάτων, καταδείχνουν, ότι οι νεκροί ήταν «εν ζωή» προσωπικότητες της περιοχής.
Η άποψη, ότι οι νεκροί μπορεί να ήταν συμπολεμιστές, που σκοτώθηκαν σε συμπλοκή και ετάφησαν σε κοινό τάφο, δεν φαίνεται ως πιθανή.
Οι νεκροί, «Νικαίας», «Καλλίδαμος» και «Φιλίστας», της επιτύμβιας στήλης του Δικάστρου, πιθανολογούμε, ότι τα μέλη επιφανούς οικογένειας και αξιωματούχοι της περιοχής, που ετάφησαν στον οικογενειακό τους τάφο και τιμήθηκαν με την σήμανση του τάφου τους και την εγχάραξη στην επιτύμβια στήλη των ονομάτων τους, για να μείνει στους αιώνες η μνήμη τους.
Χρονολόγηση της στήλης
Η χρονολογία της ταφής των νεκρών δεν είναι χαραγμένη στη στήλη και θα πιθανολογηθεί με ιστορικά και αρχαιολογικά κριτήρια. Η στήλη του Δικάστρου είναι απλή και προσιδιάζει προς τις απλές επιτύμβιες στήλες που καθόρισε το 308 π.Χ. ο Αθηναίος πολιτικός Φαληρέας, μετά την κατάργηση των μέχρι τότε πολυτελών επιτύμβιων σημάτων και επικράτησαν έκτοτε σε όλο τον ελληνικό κόσμο.
Στην περιοχή, όπου βρέθηκε η στήλη, ήταν το αρχαίο νεκροταφείο της πόλης-ακρόπολης του υψώματος «κορφή-Τσούκα» και του μικρού οικισμού που ήταν κτισμένος στη νότια πλευρά του. Στα υψώματα «κορφή-Τσούκα» και «Κουτσο-Νίκα» της περιοχής Δικάστρου διασώζονται υπολείμματα οχυρώσεων, που ανήκουν κατά τους αρχαιολόγους στην ελληνιστική περίοδο και είναι «λείψανα των τελευταίων οχυρώσεων των πόλεων-ακροπόλεων των Δολόπων»..
Οι Δόλοπες, που κατοικούσαν κυρίως στην περιοχή της Όθρης, έφθασαν στην ακμή της πολιτιστικής τους ανάπτυξης κατά την ελληνιστική περίοδο, από το 275 π.Χ. μέχρι το 174 π.Χ., όταν έγιναν μέλη της Αιτωλικής Συμπολιτείας και της Δελφικής Αμφικτιονίας και κάθε πόλη-ακρόπολή τους συμμετείχε στις Γενικές Συνελεύσεις με αντιπροσώπους.
Παρόμοιες στήλες βρέθηκαν και σε άλλες περιοχές και πόλεις της Ελλάδας: με το όνομα Νίκαιας βρέθηκε στην Αρκαδία, με το όνομα Καλλίδαμος βρέθηκαν στην Τιθορέα, στην Ακαρνανία, Δήλο, Ρόδο, Αργολίδα και Αιτωλία. Οι αρχαιολόγοι εκτιμούν, ότι οι στήλες αυτές ανήκουν στην ελληνιστική περίοδο.
Ετυμολογικά τα ονόματα, Νίκαιας, Καλλίδαμος και Φιλίστας, έχουν τις ρίζες τους σε λέξεις ελληνικών διαλέκτων και είναι ονόματα της μετακλασικής ελληνικής γλώσσας, που εμφανίστηκαν και δόθησαν σε Έλληνες κατά την ελληνιστική περίοδο.
Η επιτύμβια στήλη του Δικάστρου ανήκει χρονολογικά στους ελληνιστικούς χρόνους (275 π.χ-174π.Χ.) και οι νεκροί Νικαίας, Καλλίδαμος και Φιλίστας ήταν Δόλοπες, πιθανότατα αντιπρόσωποι των πόλεων-ακροπόλεων «κορφή-Τσούκα» και «κουτσο-Νίκα» στην Αιτωλική Συμπολιτεία ή στην Δελφική Αμφικτιονία.
Αρχαιολογική - πολιτιστική αξία της στήλης
Η επιτύμβια στήλη του Δικάστρου έχει μεγάλη αρχαιολογική και πολιτιστική αξία για το χωριό και τους κατοίκους του. Είναι μια αδιάψευστη μαρτυρία, ότι οι Δόλοπες, που κατοικούσαν στην περιοχή του Δικάστρου την ελληνιστική περίοδο, έφεραν ελληνικά ονόματα, τιμούσαν τους νεκρούς τους, είχαν πολιτιστική ανάπτυξη και επικοινωνία με πόλεις της Αιτωλικής Συμπολιτείας και της Δελφικής Αμφικτιονίας και ήταν τεχνίτες, που χρησιμοποιούσαν εργαλεία και γνώριζαν την λιθοτεχνία.
Το Δίκαστρο, με την προσφορά του Ανδρέα Καλότυχου, απέκτησε ένα σημαντικό και μοναδικό για το χωριό και την περιοχή αρχαιολογικό εύρημα. Έχει και εκθέτει στο Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο του μια πέτρινη επιτύμβια στήλη, με τα ονόματα τριών Δολόπων, του Νικαία, του Καλλίδαμου και του Φιλίστα, που έζησαν στην περιοχή του Δικάστρου πριν από 2.200 περίπου χρόνια και είναι οι πρόγονοι των κατοίκων του χωριού.
Επιμέλεια-Ανάρτηση: Τάκης Ευθυμίου
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου