Το κρεβάτι του Διάκου

Το κρεβάτι του Διάκου στα Λεύτα Ελάτειας

[Του Παν. Γ. Δημάκη, Ιστορικού Συμβούλου Δήμου Λοκρών]

Το λεγόμενο κρεβάτι του Διάκου - σπηλαιώδες άνοιγμα - στα Λεύτα Ελάτειας

Ως γνωστόν ο ήρωας της Ελληνικής Επαναστάσεως Αθανά­σιος Διάκος, δικαίως αποκαλούμενος και Αχιλλεύς της Ρωμιο­σύνης υπήρξε στην τελευταία περίοδο της Τουρκοκρατίας και αρματολός (καπετάνιος) του καζά Ταλαντίου¹. Φυσικό ήταν οι αγωνιστές που στρατολόγησε μέσα στα όρια της εξουσίας του, να είναι εγκάτοικοι του χώρου και με πολλούς να έχει συνάψει και στενότερες σχέσεις (Βλάμης, αδελφοποιητός) και όπως με τον Αναγνώστη Πρεσβύα² από το Βαλτέτσι (Δ. Διαμέρισμα του Δήμου Ελάτειας κατά την πρώτη διαίρεση του Ελληνικού Κρά­τους). Σύμφωνα με γενικές προφορικές παραδόσεις που δια­τρέχουν ολόκληρη την μικρή κοινωνία του σημερινού Καλαποδίου, ο Αν. Πρεσβύας ήταν αδελφοποιητός (βλάμης) με τον Αθανάσιο Διάκο που πολλές φορές είχε επισκεφθεί το χωριό. Σε μια παραλλαγή της παράδοσης αυτής, μιλούν για μια σκαλι­στή ρόκα που χάρισε ο Αθανάσιος Διάκος σε μια οικογένεια ως ανταπόδοση φιλοξενίας (πάντως το αντικείμενο αυτό δεν επι­δεικνύεται σήμερα από τους υποτιθέμενους κατόχους). Πέρα απ' αυτά είναι γνωστό ότι, ο Αθανάσιος Διάκος ως αρματολός, ασκούσε τον στρατιωτικό έλεγχο της περιοχής.

Άλλωστε τα ορεινά και δασώδη καταφύγια του Καλλιδρόμου και της Κνημίδας ήσαν οι χώροι που στρατολογούντο οι πλέον γενναίοι, σκληροί και αξιόμαχοι αγωνιστές που διέπρε­ψαν στον Ιερό Αγώνα όπως προκύπτει από τους μακρούς κατα­λόγους των αγωνιστών στα κρατικά αρχεία, αλλά και από τους φακέλους των αγωνιστών στο Ιστορικό αρχείο Ελάτειας όπου στα πλείστα πιστοποιητικά της δράσης των, αναφέρονται ως συμπολεμισταί του Αθ. Διάκου. Απαραίτητο είναι να μνημονευ­θεί το λεγόμενο από τους κατοίκους της Ελάτειας έως και σήμερα, «κρεβάτι του Διάκου». Πρόκειται για σπηλαιώδες άνοιγμα, ανατολικά της ακρόπολης του αρχαίου άστεως με σκαλιστό στο βράχο θρανίο. (Στην πραγματικότητα πρόκειται για ρωμαϊκό τάφο με αρκοσόλιο). Εδώ λένε αναπαυόταν ασφα­λής ο Διάκος κατά την παραμονή του στο χωριό Λεύτα Ελάτει­ας, όπου είχε έναν από τους σταθμούς συγκέντρωσης μαχητών της επαναστάσεως. Μάλιστα ο χώρος και τα πέριξ αυτού χρη­σιμοποιήθηκαν και στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο ως ασφαλές καταφύγιο των κατοίκων της Ελάτειας από τους βομβαρδι­σμούς των γερμανικών αεροπλάνων στις σιδηροδρομικές γραμ­μές.

Υποσημειώσεις

1. Ο διορισμός του Διάκου ως «καπετάνου» του «καζά Ταλαντίου» τον Δεκέμ­βριο του 1820 (κείμενο στα Τουρκικά που μετέφρασε και δημοσίευσε ο Δ. Λουκόπουλος στο Ημ. Μεγ. Ελλάδος 1932 σελ. 295 κ.ε. Με τον διορισμό αυτό ο Διάκος απέκτησε το δικαίωμα της στρατολογήσεως και εξοπλισμού επίλεκτων ανδρών της περιοχής.

«Ισχύει μόνο για δεκαπέντε άντρες. Προς τον Θανάση Διάκο καπετανο στην ύπαιθρο του καζά του Ταλαντίου. Γίνεται γνωστό στον καπετάνον τούτον ότι επειδή κακοποιοί και ληστές περιφέρονται εδώ κι εκεί στον καζά του Ταλαντίου, δεν αφή­νουν τους φτωχούς ραγιάδες να συγκοι­νωνούν ελεύθερα, τους κακοποιούν, τους αρπάζουν με το έτσι θέλω ό,τι πράμα και αν έχουν, κι' επειδή οι κάτοικοι του Ταλα­ντίου. Αγάδες, Κοτζαμπάσηδες και λοιποί Ραγιάδες, ήρθαν κι' ανάφεραν στην εξου­σία γιαυτά που γίνονται στην ύπαιθρο, με υπόδειξη του Βοϊβόντα, των Αγάδων και Ραγιάδων, διορίζουμε καπετάνιο τον εφημένο στον καζά του Ταλαντίου και του δίνουμε εκ μέρους της Κυβερνήσεως το παρόν αποδειχτικό, με την συμφωνίαν να χορηγείται στον κάθε οπλίτη αλουφές δέκα γρόσια τη μέρα, και στον καπετάνιο μηνιαία αποζημίωση εκατόν εξ γρόσια, και αλουφές εκατό γρόσια τη μέρα. Όταν πληροφορηθήτε πως ληστές ή χαίντουτη-δες περιφέρονται στον ειρημένο καζά, να κινήσετε, εναντίον τους, και να τους προ­σκαλέσετε σε υποταγή και σεβασμό. Αν δεν ακούσουν και σας επιτεθούν με τα τουφέκια τους, σας επιτρέπουμε να κάμε­τε και σεις χρήση των όπλων. Να βαρέ­σετε και στην ανάγκη να τους σκοτώσετε. Τέλος ή ζωντανούς -αφού τους πιάσετε-ή πεθαμένους να τους φέρετε και να τους παραδώσετε στην εξουσία. Εάν ο μη γένοιτο, συναντήσετε κατόπι και άλλους ληστές, να επιτεθήτε και εναντίον τους, να τους διώξετε έξω από τα όρια του καζά. Αν σε καμιά συμπλοκή με ληστές κι άλλους κακοποιούς φονευθή κανείς απ' τους οπλίτες σας, στους συγγενείς του θα καταβάλλετε το ντιέτι (αντίτιμο αίμα­τος). Σου παραγγέλομεν δε με το παρόν έγγραφο να εργασθήτε δραστήρια.

Απτούλ-Καντήρ (τ.σ.) εφέντη

25 Ζιλχιτσιέ έτους 1235»

2. Ο Αναγνώστης Πρεσβύας*, από τους ολίγους, ολιγογράμματους, αυτής της εποχής, κατοίκους του χώρου μας γεννήθηκε στο Βαλτέτσι (εγγρ. Β) προ του 1800. Μετά το 1800 κατοίκησε στο Μεσοχώρι Καλαποδίου. Από το οικιστικό πλέγμα του Μεσοχωρίου διατηρείται μόνο η μικρή πλατεία, ενώ το σπίτι του Πρεσβυα έχει ανακαινιστεί, αλλά οι κατιόντες διατηρούν την ιδιοκτησία.

* Το όνομα Αναγνώστης μας προϊδεάζει ότι κατείχε συναφή θρησκευτικά καθήκοντα και το σπάνιο επώνυμο Πρεσβύας μας βεβαιώνει ότι πρόκειται για παλαιό γένος του Καλαποδίου και είναι σημαντικό ότι κατιόντες με αυτό το όνομα υπάρχουν και σήμερα στον οικισμό. Ίσως έμαθε να γράφει και να διαβάζει στο Μοναστήρι, Πρ. Ηλία Κάρκαρη, αν και επί του παρόντος δεν υπάρχουν στοιχεία γι' αυτό. Η πρώτη του εμφάνιση βεβαιώνεται στην συνέλευση των Σαλώνων, την 16 Νοεμβρίου 1821 όπου υπογράφει ως πληρεξούσιος της επαρχίας Ταλαντίου, τη Νομι­κή Διάταξη (Α. ΜΑΜΟΥΚΑ, Τα κατά την αναγέννησαν της Ελλά­δας, σελ. 75-76). Το 1836 ο Αν. Πρεσβύας διορίζεται Δήμαρχος Ελάτειας με εισπράκτορα τον Α. Νικολάου, υπάρχει δε η πληρο­φορία ότι και προ του 1836 ο Α. Πρεσβύας ήταν γραμματέας της Δημογεροντίας Δραχμανίου. Έτσι ο έντιμος και χρηστός αυτός πατριώτης κατέστη ο πρώτος Δήμαρχος του Ιστορικού Δήμου Ελάτειας και παρέμεινε μέχρι το 1841, αφού υπάρχει υπογραφή του σε συνεδρίαση του Δημ. Συμβουλίου Ελάτειας σχετικά με την ανάληψη από τον Δήμο των εξόδων λειτουργίας του Ναού του Αγ. Δημητρίου. Επίσης, σε πιστοποιητικό του αγωνιστού Αθ. Καρατζόλη από το Ντρίζμπεη υπογράφει με πολιτική ιδιότητα και ο Αν. Περσβύας (Εγγρ. Γ.Α.Κ. 130, Έγγραφο-Στ).

Αναγνώστης στην ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία είναι αυτόνομος βαθμός κατωτέρου κληρικού και είναι σήμερα ο μοναδικός, από τους πολλούς παλαιότερους, που εξακολουθεί να υφίσταται. Από τα πρώτα χριστιανικά χρόνια ο αναγνώστης εκφωνούσε και τον Απόστολο και το Ευαγγέλιο. Ο Μάρτυς Ιουστίνος στην Απολογία κάνει αναφορά αυτής της συνήθειας της δημόσιας ανάγνωσης, από τα ιερά κείμενα των αποστόλων και των προφητών. Οι αναγνώστες απαλλάσσονταν από τη στράτευ­ση, ήσαν όμως υποχρεωμένοι να φορούν εσώρασο γκρίζου χρώ­ματος και εξώρασο μαύρο, καθώς και να φέρουν υπογένειο. Πολλές φορές με την ευλογία του επισκόπου εκφωνούσαν ποι­μαντικούς λόγους, συμμετείχαν στην κατήχηση και στην υμνολο­γία. Στη χώρα της Ελάτειας το μικρό όνομα Αναγνώστης με τα παράγωγα του επιχωρίαζε μέχρι το τέλος του 19ου αιώνα (Αναγνώστου, Αναγνωστάκος, Αναγνωστόπουλος κ.λπ.).

Πηγή: «Στερεά Ελλάς», ΣΕΠΤ-ΟΚΤ 2012

Επιμέλεια-Ανάρτηση: Τάκης Ευθυμίου