Λαογραφικά Οκτωβρίου

Λαογραφικά Οκτωβρίου

 

Ο Οκτώβριος είναι ο δέκατος μήνας του Γρηγοριανού (νέου) ημερολογίου. Στο πρώιμο Ρωμαϊκό ημερολόγιο -όταν το έτος ξεκινούσε την 1η Μαρτίου- ήταν ο 8ος μήνας και εκεί οφείλει το όνομά του (από το λατινικό octo).

Στο Αττικό ημερολόγιο ήταν ο τέταρτος μήνας και λεγόταν Πυανεψιών ή Πυανοψιών. Ονομαζόταν έτσι γιατί τότε γιορτάζονταν τα «Πυανέψια» ή «Πυανόψια» προς τιμήν του Απόλλωνα, της Σκιράδας Αθηνάς και αργότερα προς τιμή του Διονύσου. Με τις γιορτές αυτές ευχαριστούσαν τους θεούς για την καρποφορία και την ευφορία της γης. Ο Οκτώβριος είναι ο μήνας της φθινοπωρινής σποράς. Γι’ αυτό οι Ρωμαίοι του έδιναν και ένα άλλο όνομα, τον έλεγαν Sementilius (απ’τα ο semen που σημαίνει σπόρος).

Ο λαός μας τον λέει ακόμη Σπαρτό, Αγιοδημήτρη ή Αγιοδημητριάτη απ’ τη γιορτή του Αγίου Δημητρίου, Γυμνωτή γιατί γυμνώνονται τα βουνά απ’ την παρουσία των τσοπάνηδων και των ζωντανών τους, Παχνιστή από την πάχνη που πέφτει στους αγρούς και Βροχάρη.

Τα πρωτοβρόχια είναι η απαραίτητη προϋπόθεση για τη σπορά.
Σε πολλά μέρη της πατρίδας μας μόλις άρχιζαν να πέφτουν οι πρώτες σταγόνες, ξεχύνονταν στο δρόμο τα παιδιά, πιάνονταν χέρι χέρι και χορεύοντας τραγουδούσαν:

                                         Ψιχαλίζει, λίζει, λίζει,

                                         και το μάρμαρο ποτίζει

                                         κι η νονά μου κοσκινίζει

                                         να μου κάνει το κουλούρι

                                         να το βάλω στο πιθάρι

                                         να το φάω το Γενάρη.

Για τη σπορά, το θρησκευτικό σημάδι του χρόνου είναι η Κυριακή του Σπορέως (14/10 για το 2007), όπου διαβάζεται στην εκκλησία η παραβολή του Σπορέως (Λουκά η΄ 5-15).

Ένα άλλο σημαντικό σημάδι του χρόνου μέσα στον Οκτώβριο είναι η γιορτή του αγίου Δημητρίου στις 26 του μήνα που μαζί με τη γιορτή του αγίου Γεωργίου στις 23 Απριλίου αποτελούν για τους κτηνοτρόφους τα δύο συνόρατα του χρόνου. Χωρίζουν, δηλαδή, το κτηνοτροφικό έτος σε δύο εξάμηνα, το θερινό και το χειμερινό. Γι’ αυτό και στις γιορτές αυτές αρχίζουν και τελειώνουν οι συμβάσεις και οι άλλες συμφωνίες μεταξύ τους, αλλά και με τους γεωργούς. Ανήμερα της γιορτής γίνεται και το άνοιγμα των κρασιών και η δοκιμή τους με την ευχή «καλόπιοτο» ή «και του χρόνου».

«Καλοκαιράκι του Αγ. Δημητρίου» ο λαός μας ονομάζει τις λίγες μέρες κοντά στη γιορτή του Αγίου, όπου ο καιρός είναι σαν καλοκαιρινός. Αυτή η καλοκαιρία χρειάζεται για το όργωμα και συμβολική εγγύησή της είναι τα χρυσάνθεμα (ή αγιοδημητριάτικα).

Μια  παράδοση λέει για τα χρυσάνθεμα: «Ο Οκτώβρης περιπλανιόταν στη γη και μοιρολογούσε για τα χαμένα λουλούδια και για τα φύλλα των δέντρων που πέφτανε στη γη, καθώς και για τις ζεστές ημέρες που χάνονταν και για τα σύννεφα που μαζεύονταν στον ουρανό. Τα χρυσάνθεμα τότε παρακάλεσαν τον Θεό να κάμει καλοσύνες γι’ αυτά και να τ’ αφήσει ν’ ανθίζουν όλον τον Οκτώβρη. Τ’ άκουσε ο Θεός και τ’ άφησε κοντά του, κι έτσι  τα λένε και «Οκτωβρούδες».

Για το μήνα Οκτώβριο λέγονται οι εξής παροιμίες:

                                       «Οκτώβρη και δεν έσπειρες

                                       οκτώ σωρούς δεν έκαμες».

                                        «Όποιος σπέρνει τον Οκτώβρη,

                                       έχει οκτώ σειρές στ' αλώνι».

                                       «Τ’ Αη-Λουκά σπείρε τα κουκιά».

                                       «Αη-Δημητράκη μου, μικρό Καλοκαιράκι μου».

Πηγή: ΟΙΑΚΑΣ

Επιμέλεια-Ανάρτηση: Τάκης Ευθυμίου