ΔΙΗΓΗΣΙΣ ΘΑΥΜΑΣΤΩΝ ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ ΑΦΟΡΩΝΤΩΝ ΕΠΕΜΒΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΠΡΟΦΗΤΟΥ ΗΛΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΣΤΟ ΧΩΡΙΟ ΚΑΣΤΑΝΙΑ ΕΥΡΥΤΑΝΙΑΣ ΕΝ ΕΤΕΙ 1905
Έρευνα από το Θεολόγο Ζαχαρία Ζηνέλη, τ. Διευθυντή Γυμνασίου, καταγομένου από το χωριό αυτό.
ΒΑΣΙΚΗ ΠΗΓΗ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ: Ι. Δ. ΥΦΑΝΤΟΠΟΥΛΟΥ ΑΙ ΕΚΚΛΗΣΙΑΙ ΤΗΣ ΚΑΣΤΑΝΕΑΣ ΕΥΡΥΤΑΝΙΑΣ ΚΑΙ Ο ΚΑΣΤΑΝΟΦΥΛΛΗΣ ΚΥΡΙΛΛΟΣ, ΑΘΗΝΑΙ 1966, σελ, 30-32.
ΔΙΕΥΚΡΙΝΗΣΗ: Οι παραπομπές, τα επιπλέον σχόλια και οι φωτογραφίες – πλην της αρχικής που απλώς έγινε επεξεργασία της – προσετέθησαν από το Ζαχαρία Ζηνέλη
Ο ΝΑΟΣ ΤΟY ΠΡΟΦΗΤΟΥ ΗΛΙΟΥ
«Ἐπί ἑτέρου λόφου ἀπέχοντος δεκάλεπτον ἐκ τοῦ Ἁγ. Δημητρίου πορείαν ὑπάρχει ὁ μικρός ναός τοῦ προφήτου Ἠλιού, ἀνακτισθείς ἐκ βάθρων1 ὑπό τοῦ Ἱερομονάχου Κυρίλλου τοῦ Καστανοφύλλη.
Ἡ μόνη παλαιά εἰκών τοῦ ναοῦ τούτου εἶναι μικρά εἰκών τοῦ προφήτου Ἠλιού (0,38X0,29) εἰκονίζουσα αὐτόν ἐν τῷ σπηλαίῳ, ὅπου ὁ κόραξ τοῦ μεταφέρει τροφήν. Κάτωθεν φέρει τήν ἐπιγραφήν: «Μνήσθητι Ἃγιε. τοῦ Κτήτωρος Κυρίλλου και τῶν Γονέων αὐτοῦ ἐν ἔτει 1822»
............................................................................
«Μικρός εἶναι ὁ Ναός οὗτος, ἀλλά μεγάλη ἐν αὐτῷ ἐδείχθη ἂλλοτε ἡ θαυμασία οἰκονομία τοῦ Θεοῦ. ΙΙρό ἐξηκονταετίας ὁ ναός οὗτος ὡς καί ὁ τοῦ Ἁγ. Δημητρίου εἶχον μεταβληθῆ εἰς σταύλους ὄνων καί ἡμιόνων. Αἱ ὁλίγαι εἰκόνες τῶν ναῶν τούτων εἶχον μεταφερθῆ ὑπό τοῦ ἀειμνήστου ἀγαθοῦ Ἱερέως Παπά Χρήστου2 εἰς τόν ναόν τοῦ Ἁγίου Νικολάου, ὅπου καί παρέμενον. Ὁ Προφήτης Ἠλίας ὅμως τότε μετά τοῦ Ἁγ. Δημητρίου ἐνεφανίσθησαν εἰς τήν ἁγνήν Κόρην Δέσποιναν Σιάτρα, εἰς τήν ὁποίαν ἀνήγγειλαν τήν ὀργήν τοῦ Θεοῦ πρός τό χωρίον, ἐάν δέν μετανοήσουν οἱ χωρικοί καί δέν μετατρέψουν καί πάλιν εἰς ἐκκλησίας τούς εἰς στάβλους μεταβληθέντας Ἱερούς Ναούς. Εἶπον δέ εἰς αὐτήν νά ἀναγγείλῃ τά ὅσα εἶδεν εἰς τό χωρίον3 καί εἰς τόν ἐφημέριον Παπά Χρῆστον καί νά συστήσῃ ἑβδομαδιαίαν νηστείαν, λιτανείαν καί ἐπαναφοράν τῶν ἁγίων εἰκόνων. Οὓτως καί ἐγένετο. Δακρύων ὁ ἐνάρετος ἐκεῖνος Ἱερεύς καί οἱ κάτοικοι τοῦ χωρίου ἐπανέφερον κατά τήν ἐντολήν τοῦ Προφήτου τάς εἰκόνας εἰς τούς Ἱερούς Ναούς.
Κατά τήν παραμονήν τῆς 20ῆς Ἰουλίου, πρίν ἤ ἀποκατασταθῶσι καί πάλιν αἱ Ἱεραί εἰκόνες εἰς τήν προτέραν των θέσιν ὁ εὐσεβής γέρων χωρικός Ἀλέξανδρος Ταραμπῖκος εἶχε μεταβῆ πλησίον τοῦ ναοῦ διά νυκτερινόν κυνήγιον λαγοῦ. Ἀναβάς εἰς γιγαντιαῖον ἔλατον, ὁ ὁποῖος πρό τινων ἐτῶν ἐκάλυπτε τήν ἐκκλησίαν, ἀνέμενε τόν ἐρχομόν πρός βοσκήν τοῦ θηράματός του.
Βλέπει αἴφνης τήν ἐκκλησίαν, εἰς τήν ὁποίαν εὑρίσκοντο τά ὑπολείμματα τῆς τροφῆς τῶν ζώων, νά λαμπυρίζῃ καί νά ἐκτινάσσωνται ἐκ τῶν μικρῶν παραθύρων αἱ κόπροι αὐτῶν καί τό ὑπόλοιπον τῆς τροφῆς των. Μετά ταῦτα Ἱερεῖς ἐπουράνιοι 13 τόν ἀριθμόν μέ λαμπράς ἐνδυμασίας, ἐξελθόντες ἐκ τῶν περιβαλλόντων τήν ἐκκλησίαν ἐλάτων, εἰσῆλθον ἐντός αὐτῆς καί ἤρχισαν μελωδικήν Ἱεροτελεστίαν. Ἄφωνος παρέμεινεν ἐπί ὥραν ὁ γέρων ἀκούων ἅπασαν τήν ἀκολουθίαν τοῦ Ἑσπερινοῦ τοῦ Ἁγίου. Ἔντρομος κατῆλθεν ἐκ τοῦ δένδρου καί εἶπεν εἰς τό χωρίον τά ὅσα εἶδεν, ὅθεν καί προέτρεψε τούς χωρικούς εἰς ἀποκατάστασιν τῶν Ἱερῶν ναῶν, πράγμα τό ὁποῖον μετά ταῦτα ἐγένετο.
Κατά τήν ἐμφάνισίν του ἐκείνην ὁ Προφήτης Ἠλίας εἶπεν εἰς τήν προναφερθεῖσαν κόρην ὃτι μόνη αὐτή θά προσκυνᾷ εἰς τήν ὡς ἄνω ἀναφερθεῖσαν εἰκόνα τό πρόσωπον Αὐτοῦ. θά βλέπῃ δέ, ἕως ὅτου ὑπανδρευθῇ, τήν στροφήν τῆς εἰκόνος εἰς τό ὅπισθεν μέρος, ὅταν ἁμαρτωλοί χωρικοί προσκυνοῦν αὐτήν.
Τά θαύματα αὐτά μοῦ ἐδιηγήθησαν καί ἐν μακαριστοῖς εὑρισκόμενοι γέροντες καί ἐπιζῶντες καί ὁ ἑβδομηκοντούτης πατήρ μου, ὁ ὁποῖος ἐννεατής τότε εἶδεν καί ἤκουσεν τά ὅσα ἐγένοντο, τῶν ὁποίων ή ἀνάμνησις4 διατηρεῖται ζῶσα μεταξύ τῶν γερόντων τοῦ χωρίου ἀκόμη καί σήμερον».
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1 Η εκ βάθρων ανάκτιση προϋποθέτει ύπαρξη στον ίδιο χώρο προηγούμενου ανάλογου Ναού ο οποίος προφανώς θα ήταν πρόχειρος και ετοιμόρροπος, κτισμένος στις τελευταίες δεκαετίες του 18ου αιώνα και για το λόγο αυτό θεώρησε επιβεβλημένο ο καταγόμενος από την Καστανιά αναμορφωτής και Ηγούμενος της Μονής Προυσού στα χρόνια αυτά να τον ανακτίσει, όπως και τους Ναούς της Κοιμήσεως της Θεοτόκου (1822) και του Αγίου Δημητρίου (1824), ως προσφορά στη γενέτειρα και για τον επιπλέον λόγο ότι η θέση του επί του λόφου είναι απέναντι και ανατολικά της Μονής Προυσού και ορατός από αυτήν. Η ανάκτιση εκείνη, όπως μαρτυρεί και η επιγραφή της εικόνας του Προφήτου Ηλιού, έγινε στα 1822 και η μορφή αυτή διατηρήθηκε μέχρι το 1907 οπότε, λόγω των πολλών χρόνων και της παραμέλησης, έγινε νέα ανάκτιση, σύμφωνα με την εντολή του Προφήτου Ηλία και τα διαλαμβανόμενα στην περιγραφή του Ι.Δ. Υφαντόπουλου. Την ανάκτιση του 1907 μαρτυρεί χρονολογία χαραγμένη επί δύο διαφορετικών ακρογωνιαίων λίθοων στη βορειοδυτική γωνία του Ναού, ο οποίοι στην τελευταία μερική ανακαίνιση του 1968 επί εφημερίου Βασιλείου Αλαμπασύνη από τον Τόρνο, τοποθετήθηκαν ανάστροφα προς αποφυγή εσφαλμένης πληροφορίας. Επιπλέον η αναφορά του Ι.Δ. Υφαντόπουλου για τη μαρτυρία και επιβεβαίωση των γεγονότων αυτών από τον “εβδομηκοντούτη” το 1966 πατέρα του που είχε γεννηθεί το 1896 και ότι ήταν εννέα χρόνων όταν έγιναν τα γεγονότα αυτά, μας οδηγεί στο έτος 1905. Οπωσδήποτε η οργάνωση και εκτέλεση των εργασιών της ανακαίνισης του 1907 προϋποθέτει το ελάχιστο και εύλογο χρονικό διάστημα των δύο χρόνων.
Περί του Κυρίλλου Καστανοφύλλη ενδεικτικά: https://www.parembasis.gr/index.php/el/journal/current-issue/6882-2021-298-12
2 Ένας πρώτος παπα-Χρήστος ήταν ιερέας στην Καστανιά από 1801 μέχρι περίπου το 1843.
Το έτος 1844 (αν όχι πιο νωρίτερα) είναι ιερέας στην Καστανιά ο γιος του ο παπα-Ιωάννης παπα-Χρήστου και μέχρι το 1864 που τον διαδέχτηκε ο αδελφός του παπα-Ζαχαρίας παπα-Χρήστου μέχρι το 1886.
Τέταρτος εφημέριος της Καστανιάς είναι ο γιος του παπα-Ζαχαρία, ο παπα-Χρήστος γεννηθείς το 1855 με αρχικό επώνυμο στο Μητρώο Αρρένων Καστανιάς: Παπαζαχαρίας. Από αυτόν καθιερώνεται αυτοδίκαια πλέον το επώνυμο Παπαχρήστος. Ιεράτευσε από το 1886 και μάλλον ως τα 1924 όπου στην μεν Καστανιά χειροτονήθηκε εφημέριος ο γιος του παπα-Κώστας, ενώ ο πατέρας παπα-Χρήστος για να δημιουργηθεί η θέση και για να χειροτονηθεί άμεσα ο γιος του δέχτηκε τη μετάθεσή του και εξυπηρετούσε για κάποια χρόνια ακόμη, όπως και προηγουμένως έκτακτα και επιπλέον, τον Πρόδρομο (Κόπαιρνα ως τα 1929) και την Κοντίβα. Ο παπα-Χρήστος απεβίωσε στις 12/12/1931.
Αυτός ο παπα-Χρήστος ήταν όντως αγαθός Ιερέας, με την πρωταρχική σημασία της λέξης, θεοσεβέστατος και ενάρετος. Επειδή οι κληρικοί δεν είχαν μισθό, για να θρέψει την πολυμελή οικογένειά του (τέσσερις γιοι και πέντε θυγατέρες) ασχολείτο και με τις αγροτικές εργασίες χωρίς να παραμελεί την αποστολή του. Επισκεπτόταν τακτικά ακόμα και στους ακραίους οικισμούς των χωριών και στα ποιμνιοστάσιά τους τους ενορίτες του και συχνά εκείνοι, όταν απουσίαζαν, στην επιστροφή τους διαπίστωναν τον ερχομό και την ευλογία του Ιερέα τους από το κάρβουνο που είχε πλέον σβήσει πάνω σε κάποια πλάκα για το θυμίαμα.
Η δύναμη της προσευχής του ήταν μεγάλη. Λέγεται ότι σε καιρό θερινής και παρατεταμένης ανομβρίας, συμπάσχων με τους ενορίτες του, κάλεσε το ποίμνιό του σε εβδομαδιαία αυστηρά νηστεία και προσευχή και την ημέρα της εορτής του Προφήτη Ηλία στο εκκλησάκι του Αγίου τέλεσε λιτανεία ικετεύοντας και έχοντας εμπιστοσύνη σε εκείνον καθώς, όπως βεβαιώνει ο Απόστολος Ιάκωβος στην Επιστολή του (Κεφ 5, στιχ. 16-18) «πολὺ ἰσχύει δέησις δικαίου ἐνεργουμένη. 17 Ἠλίας ἄνθρωπος ἦν ὁμοιοπαθὴς ἡμῖν, καὶ προσευχῇ προσηύξατο τοῦ μὴ βρέξαι, καὶ οὐκ ἔβρεξεν ἐπὶ τῆς γῆς ἐνιαυτοὺς τρεῖς καὶ μῆνας ἕξ· 18 καὶ πάλιν προσηύξατο, καὶ ὁ οὐρανὸς ὑετὸν ἔδωκε καὶ ἡ γῆ ἐβλάστησε τὸν καρπὸν αὐτῆς».
Πράγματι, πριν τελειώσει η λιτανεία, ήδη τα σύννεφα άρχισαν να συγκεντρώνονται στον ουρανό και οι πιστοί έσπευσαν μετά το τέλος της λειτουργίας και της τελετής και μόλις πρόλαβαν να προστατευτούν στα σπίτια τους από την επερχόμενη βροχή. Ο ουρανός έβρεξε καλή βροχή αφού ο Κύριος δια του Προφήτου Ηλιού εισήκουσε τις ικεσίες του ευλαβούς Ιερέα Του και του ποιμνίου του.
3 Η κοπέλα αυτή δεν μπορούσε να αποσιωπήσει όσα είδε, άκουσε και αξιώθηκε να βλέπει, συνέχισε όλα αυτά να τα διακηρύσσει και αργότερα, σύμφωνα με την εντολή των Αγίων Προφήτου Ηλιού και Δημητρίου.
Στην εφημερίδα “Ο ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ” του Συλλόγου Καστανιωτών Ευρυτανίας έχει δημοσιευθεί αρχικά στο φ. 5/1979 επιστολή με τίτλο:
“ΠΑΛΙΕΣ ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΟ ΧΩΡΙΟ
Του συγχωριανού μας ΓΕΩΡΓ. ΔΕΛΗΚΩΣΤΟΠΟΥΛΟΥ
Επίτιμου Δασονόμου”
Η επιστολή αυτή εμπλουτισμένη με φωτογραφίες και επεξηγηματικά σχόλια από το Ζαχ. Ζηνέλη επαναδημοσιεύτηκε και στο φ. 168/2021.
Ο Γεώργιος Δεληκωστόπουλος, του Κωστή και της Ελένης (;), γεννήθηκε στην Καστανιά το 1903 και πέθανε στην Αθήνα στις 3/1/1980. Συνεπώς στην παιδική του ηλικία ήταν νωπά τα θαυμαστά αυτά γεγονότα και όλα αυτά – πρόσωπα και γεγονότα - συζητούνταν ευρύτατα.
Στην επιστολή του αυτή αναφέρεται και στο «κήρυγμα της αγράμματης κοπέλας στον Άγιο – Νικόλαο ». Πρόκειται για την αναφερθείσα Δέσποινα Σιάτρα. Υπήρξε αργότερα η πρώτη σύζυγος του Κων/νου Γεωργόπουλου (Καραξτοκώστα). Η κοπέλα αυτή, μένοντας στα οικογενειακά της κτήματα στην περιοχή “Παππούλη χωράφι”, είδε σε όραμα βόσκοντας τα κατσίκια της εκεί κοντά, παρακάτω από τη θέση του μετέπειτα εικονίσματος του Αγίου Ιωάννου Θεολόγου στη θέση “Τρόχαλος” της Καστανιάς, τον Προφήτη Ηλία και τον Άγιο Δημήτριο, γεγονότα που παρακολουθήσαμε να περιγράφει ο Ι.Δ. Υφαντόπουλος στο βιβλίο του ΑΙ ΕΚΚΛΗΣΙΑΙ ΤΗΣ ΚΑΣΤΑΝΕΑΣ ΕΥΡΥΤΑΝΙΑΣ ΚΑΙ Ο ΚΑΣΤΑΝΟΦΥΛΛΗΣ ΚΥΡΙΛΛΟΣ, ΑΘΗΝΑΙ 1966, σελ.32.
Δεν περιορίστηκε μόνο στην ομολογία τούτων των θαυμασίων προς τους χωριανούς της αλλά σε κάθε ευκαιρία τα διακήρυσσε, χωρίς όμως να φανερώνει την αμαρτωλότητα των προσκυνούντων συμπατριωτών της την εικόνα του Προφήτου Ηλιού που μόνον αυτή είχε αξιωθεί να βλέπει. Η καστανιώτική παράδοση βεβαιώνει πως ακόμα και στο Μοναστήρι του Προυσού, ύστερα από εξομολόγηση, διακήρυξε ταύτα μετά και από προτροπή του Ηγουμένου (του Κωνσταντίου;) ενώπιον πλήθους προσκυνητών στην πλατεία των Αγίων Πάντων.
4 Δεν κατέγραψε ο Ι.Δ. Υφαντόπουλος και την επιπλέον πληροφορία, την οποία όμως μου διηγήθηκε σε σχετική συζήτησή μας, όπως την άκουσε από τους τότε γέροντες. Ένας από τους χωρικούς που χρησιμοποιούσε τις Εκκλησίες του Προφήτου Ηλιού και του Αγίου Δημητρίου ως στάβλους των ζώων του, απομάκρυνε μεν αυτά από την Εκκλησία του Προφήτου Ηλιού,, εξακολούθησε, όμως, να τα σταβλίζει στην Εκκλησία του Αγίου Δημητρίου που και αυτή ήταν ετοιμόρροπη και σχεδόν εγκαταλειμμένη, αφού είχε και αυτή ανακτίστηκε από τον Κύριλλο το 1824. Ύστερα από την πίεση του παπα-Χρήστου και την κατακραυγή των συγχωριανών του αναγκάστηκε μεν, αλλά με δυσφορία, να εγκαταλείψει και αυτήν και να σταβλίζει τα αιγοπρόβατά του ψηλότερα στη θέση “Στάλος” κάτω από έναν μεγάλο υπεραιωνόβιο έλατο. Εκεί γύρω, το καλοκαίρι στάβλιζαν σε πρόχειρα μαντριά τα ποίμνιά τους και άλλοι χωριανοί, επειδή μετά το 1875 με την κατασκευή του μεγάλου αρδευτικού υδραύλακα μήκους 5 περίπου χλμ. από τις Γούρνες, εντάθηκε η καλλιέργεια των αγρών και η Κοινότητα είχε αποφασίσει να μην κυκλοφορούν τα οικόσιτα ζώα στους δρόμους του χωριού μετά τη σπορά και προκαλούν αναπόφευκτα αγροζημίες μέχρι τη συγκομιδή των καρπών.
Βαρέως έφερε αυτός ο ιδιοκτήτης την απομάκρυνση του ποιμνίου του από το σταβλισμό του στις ερειπωμένες και κατ΄ αυτόν άχρηστες εκκλησίες. Παρά τα προηγηθέντα θαυμαστά γεγονότα αυτός «ουκ ηβουλήθη συνιέναι». Δεν πέρασε πολύς καιρός και κάποια μέρα, μεσημέρι, χωρίς κανένα σύννεφο στον ουρανό, κεραυνός έπεσε μόνο στον έλατο που στάλιζαν τα ζώα του και τα έκαψε όλα. Κανένα άλλο ποίμνιο στη γύρω περιοχή δεν έπαθε το παραμικρό. Όλοι εννόησαν και τούτη τη θαυμαστή επέμβαση των Αγίων Δημητρίου και Προφήτου Ηλιού και τη δίκαιη οργή τους και δόξαζαν τον Κύριο και Ποιητή Ουρανού και γης.
Καστανιά, 17 Οκτωβρίου 2021
Ζαχαρίας Ζηνέλης
ΘΕΟΛΟΓΟΣ
Επιμέλεια-Ανάρτηση: Τάκης Ευθυμίου
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου