Η Μεταξοτροφία στα Πολιτοχώρια

 

Η Μεταξοτροφία στα Πολιτοχώρια - Το μεταξένιο νήμα της μνήμης

[Του Τάκη Ευθυμίου, δασκάλου συγγραφέα]

Σ

τις παρυφές του Τυμφρηστού, εκεί όπου τα χωριά της Δυτικής Φθιώτιδας απλώνουν τις πέτρινες αυλές τους ανάμεσα σε πλατύφυλλες μουριές, κάποτε αντηχούσε το θρόισμα ενός ιδιαίτερου μόχθου· του μόχθου της μεταξοτροφίας. Τα Πολιτοχώρια. έτσι ονομάστηκαν επειδή οι κάτοικοί τους ξενιτεύονταν στην Πόλη, την Κωνσταντινούπολη, έκρυβαν μέσα τους μια σπάνια τέχνη: την τέχνη του μεταξιού. Μια τέχνη που ταξίδεψε από τη Μικρά Ασία, διασώθηκε μέσα από διωγμούς, κι έπλεξε το νήμα της ζωής σε τούτα τα φθιωτικά χώματα.

Από τα χρόνια τα παλιά, οι πρόγονοι των σημερινών κατοίκων του Αγίου Γεωργίου, της πρώην Ζιώψης, ήρθαν από τα μέρη της Θεοδοσιούπολης, της σημερινής Ερζερούμ, και κουβάλησαν μαζί τους όχι μόνο τη μνήμη της πατρίδας, μα και τη γνώση της μεταξοσκωληκοτροφίας. Στις αποσκευές τους δεν είχαν πλούτη, παρά λίγους σπόρους, ένα σεντούκι πίστης και την τέχνη να κάνουν το φύλλο τής μουριάς χρυσάφι. Από αυτούς τους πρόσφυγες προήλθαν οι Θεοδοσοπουλαίοι, που με το κουράγιο και την επιμονή τους ρίζωσαν ξανά, καλλιεργώντας μουριές και αναθρέφοντας τα μικρά σκουλήκια του μεταξιού σαν παιδιά τους.

Με τον καιρό, η τέχνη αυτή διαδόθηκε σε όλα τα Πολιτοχώρια. Οι αυλές γέμιζαν μουριές – τις σκαμνιές, όπως τις αποκαλούσαν – κι από τα φύλλα τους οι γυναίκες τάιζαν τους μεταξοσκώληκες με την ίδια φροντίδα που τάιζαν τα βρέφη τους. Στα σπίτια, πάνω σε ψάθες και πανιά, οι κάμπιες έτρωγαν αθόρυβα, ώσπου να κουκουλωθούν στο δικό τους μικρό θαύμα. Κι όταν ερχόταν η ώρα, έπαιρναν τα κουκούλια και τα βουτούσαν στο καζάνι με το ζεστό νερό – μια ιεροτελεστία που έφερνε στο νου το πέρασμα από τη ζωή στη μεταμόρφωση. Ύστερα, με το μάγγανο, τύλιγαν προσεκτικά την κλωστή, σχηματίζοντας το φίνο νήμα που έλαμπε στο φως σαν πρωινή δροσιά.

Οι άνδρες φρόντιζαν για το εμπόριο, οι γυναίκες για την παραγωγή, και τα παιδιά μάθαιναν τη σειρά της δουλειάς από νωρίς. Το μετάξι δεν ήταν μόνο βιοπορισμός – ήταν τρόπος ζωής, ήταν τέχνη, ήταν περηφάνια. Από αυτό υφαίνονταν υφάσματα και ενδύματα πολυτελείας που έβρισκαν τον δρόμο τους ως τα αστικά κέντρα. Όμως για τους ανθρώπους των χωριών, το πραγματικό τους κέρδος ήταν το μεράκι και η αυτάρκεια που χάριζε αυτή η δουλειά.

Η φωτογραφία του 1963 από τον Άγιο Γεώργιο είναι μια σπάνια μαρτυρία εκείνης της παράδοσης. Η οικογένεια Κυριακάκη ποζάρει περήφανη, με τα προϊόντα της μεταξοτροφίας στα χέρια – καρπός κόπου και γνώσης που πέρασε από γενιά σε γενιά. Η εικόνα μοιάζει να κρατά την ανάσα της ιστορίας: το βλέμμα του πατέρα, η ηρεμία της μητέρας, το χαμόγελο του παιδιού, όλα δεμένα με το χρυσό νήμα του μεταξιού. Είναι σαν να ξετυλίγεται μπροστά μας ένα χρονικό της ελληνικής υπαίθρου, όπου κάθε οικογένεια ήταν ένας μικρός κόσμος αυτάρκειας και δημιουργίας.

Έτσι λοιπόν και μετά το 1960, στον Άγιο Γεώργιο επιχειρήθηκε πειραματικά η αναβίωση της μεταξοτροφίας με την καθοδήγηση του γεωτεχνικού Γρηγόρη Γκόγια. Το πείραμα στέφθηκε με επιτυχία και οι παραγωγοί βραβεύτηκαν για το καθαρότερο μετάξι του νομού. Κι όμως, παρά την επιτυχία, η προσπάθεια εγκαταλείφθηκε – ίσως επειδή οι καιροί άλλαξαν, ίσως γιατί οι άνθρωποι γύρεψαν πιο εύκολες δουλειές και το μετάξι έμεινε να λάμπει μονάχα στις αναμνήσεις.

Σήμερα, στις αυλές των σπιτιών και στα ρέματα, στέκουν ακόμα κάποιες μουριές – σιωπηλοί μάρτυρες μιας εποχής που ο άνθρωπος δούλευε μαζί με τη φύση, όχι εναντίον της. Κάθε φορά που το φύλλωμά τους σαλεύει στον άνεμο, είναι σαν να ψιθυρίζουν τα παλιά ονόματα, να θυμίζουν πως κάποτε εδώ οι νοικοκυρές τύλιγαν στα χέρια τους το φως του ήλιου.

Το μετάξι μπορεί να μην υφαίνεται πια στα Πολιτοχώρια, όμως το νήμα του δεν κόπηκε· συνεχίζει να συνδέει τους ανθρώπους με το παρελθόν τους, να θυμίζει πως μέσα στην απλότητα της ζωής κρύβεται το αληθινό μεγαλείο.