Χάνια

ΠΑΛΙΑ ΧΑΝΙΑ

ΣΤΗ ΔΥΤΙΚΗ ΦΘΙΩΤΙΔΑ

του Αδάμη Θύμιου & Ευθυμίου Τάκη

Το ξακουστό Χάνι Φώτη Πανέτσου στη Μεγάλη Κάψη

    Τα χάνια ήταν σταθμοί εξυπηρέτησης των περαστικών (πανδοχεία). Το 1880-81 κατασκευάστηκε ο χαλικόστρωτος, αμαξιτός δρόμος Λαμίας - Καρπενησίου. Τότε, κάρα και άμαξες που τα έσερναν δυνατά άλογα με τους γραφικούς αμαξάδες εξυπηρετούσαν τις συγκοινωνιακές ανάγκες των κατοίκων της περιοχής.

 Ο αμαξάς-χανιτζής Κώστας Πατρίκαλος με την άμαξά του
που την έσερναν τρία γεροδεμένα άλογα (1925)

     Οι  αμαξάδες  έπρεπε απαραιτήτως να σταθμεύσουν κάπου για φαγητό, ανάπαυση και περιποίηση των αλόγων. Έτσι σε επίκαιρα σημεία δημιουργήθηκαν τα χάνια. Αυτά ήταν λιθόκτιστα στρωτά ή διώροφα με δίριχτη κεραμοσκεπή. Στο κατώι διατηρούσαν το μαγειρείο και στο ανώι τα υπνοδωμάτια. Διέθεταν περιφραγμένη αυλή όπου άραζαν τα κάρα και έδεναν τα άλογα.      
      Τέτοια χάνια, επί του δρόμου Λαμίας Καρπενησίου, ήταν: του Χάζου στο Αρχάνι, του Κουτσαβδή, του Σκαργιώτη και του Παπανικολάου στη Μακρακώμη, της Γιανάκαινας και του Παταργιά στο Πουρνάρι, του παπα-Σακελλάρη στη Βίτωλη, τα χάνια του Λιανιού και του Κολοκύθα στον Πϋργο, του Κίτσιου και του Γκίκα στο Νεοχωράκι, του Παύλου Μιχαήλ, του Γεωργαντά, του Πατρίκαλου και του Θεοδοσόπουλου στα Ισιώματα (Άγιο Γεώργιο), του Φώτη Πανέτσου, απ’ τα μεγαλύτερα και γνωστότερα και του Σακελλάρη στη Μεγάλη Κάψη.

Το Χάνι του Γιώργου Κίτσιου στο Νεοχωράκι μισοερειπωμένο 

Ο χανιτζής Γιώργος Κίτσιος με τη σύζυγό του

     Στη νότια  πλευρά της Δυτικής Φθιώτιδας, στα Καμπιά υπήρχαν τα χάνια-πανδοχεία των: Λάγιου Αθανασίου, Κούκουνα Αριστείδη και Μαλαβέτα Δημητρίου, στην Παλαιοβράχα στον Άμπλα των: Κόντη Κων/νου και Μπαρτσώκα Αριστείδη και το μεγαλύτερο του Ανδρίτσου στη θέση «Πουρνάρι», που ακόμα στέκει όρθιο σε πείσμα του χρόνου.

     Ορεινότερα, το Γαρδίκι  υπήρξε σπουδαίος κόμβος που συνέδεε τον κάμπο της Λαμίας με την Αιτωλοακαρνανία. Εκεί, λειτουργούσαν τα παρακάτω χάνια, κατά σειρά όπως τα συναντούσε κανείς ανεβαίνοντας από την κοιλάδα του Σπερχειού προς το Γαρδίκι: του Στεργιάκη, του Θεμιστοκλή Παπαστάμου, του Φλώρου, του Θανάση Καλογήρου, του Γιώργου Ραχούτη και του Δημάκη. Τα χάνια αυτά, εκτός από τους περαστικούς, εξυπηρετούσαν και μια περιθωριακή μερίδα ανθρώπων του μόχθου και της καταφρόνιας, των πιο άγονων ορεινών χωριών της Ναυπακτίας, που εξασκούσαν το …επάγγελμα του ζητιάνου, του διακονιάρη. Πολλοί, μάλιστα, ήταν εφοδιασμένοι με επίσημη άδεια της Αστυνομίας.

Ο χανιτζής Φώτης Πανέτσος

   Το Χάνι του παπα-Σακελλάρη στη Βίτωλη σήμερα