ΞΟΡΚΙΑ – ΓΗΤΕΜΑΤΑ
[Οι μυστηριακές δοξασίες του λαού μας]
του Τάκη Ευθυμίου
Τα ξόρκια, γητέματα, γητειές, επωδές αποτελούν πολύτιμο λαογραφικό υλικό γιατί αναφέρονται στις δοξασίες του λαού μας και το περιεχόμενο τους συνδέεται σε πολλές περιπτώσεις με το μυθολογικό και θρησκευτικό κόσμο.
Η συγκέντρωση των γητεμάτων αυτών είναι δύσκολη υπόθεση, αφού επικρατεί η δοξασία ότι το ξόρκι χάνει τη δύναμη του όταν ανακοινωθεί και όταν ο εξορκιστής χρηματιστεί. Αντίθετα διατηρεί την αποτελεσματικότητα του, όταν μεταδίδεται από άντρα σε γυναίκα και αντίστροφα. Οι εξορκιστές λένε τις γητειές ψιθυριστά. Είναι επηρεασμένοι από τα εκκλησιαστικά κείμενα και το ευχολόγιο. Χρησιμοποιούν διάφορα μέσα, όργανα και αντικείμενα, όπως αλάτι, αμίλητο νερό, βδέλλες, δαχτυλίδι, κόκκινο νήμα, κόκκαλο νυχτερίδας, κάρβουνα, μαυρομάνικο μαχαίρι και ψαλίδι. Ακόμη χρησιμοποιούν και άλλα μέσα, όπως: το μούτζωμα, το φτύσιμο στο μέτωπο και το ...χριστιανικότερο και ισχυρότερο μέσο, το σταύρωμα.
Τα ξόρκια στηρίζονται στη μαγική δύναμη των λέξεων. Μερικές μάλιστα είναι ξένες, εβραϊκές, αραβικές και γενικά δυσνόητες. Αυτές οι λέξεις είναι μέσο μαγικό που αντιδρούν στα δαιμόνια και στις αρρώστιες καταλυτικά. Στην αρχαιότητα η επωδή αποτελούσε ισχυρότατο μέσο θεραπείας ασθενειών ζώων και ανθρώπων. Ο Όμηρος αναφέρει ότι θεραπεύτηκε πληγή του Οδυσσέα με επωδή. Στους νεότερους χρόνους και στην εποχή μας, ο λαός μας πιστεύει πως πιάνουν τα ξόρκια την ημέρα Πέμπτη όταν χρησιμοποιούν τα σημάδια, όπως την ώρα, τα μεσάνυχτα, το ολόγιομο φεγγάρι ή τη χασοφεγγιά ή την ηλιόκριση, όταν δηλαδή βασιλεύει ο ήλιος και βγαίνει το φεγγάρι.
Τα ξόρκια είναι πολλά, όσες και οι αρρώστιες που βασανίζουν τα ζωντανά. Οι γεωργό-χρησιμοποιούν τα ξόρκια για τα γεννήματα, τ' αμπέλια και τα δέντρα τους. Υπάρχουν γητέματα για τα βλαβερά ζώα, όπως τα μυρμήγκια, τα φίδια, τα ποντίκια, τις κάμπιες και τις ακρίδες: «Κάμπιες και σκαθάρια να πάτε στ' άγρια βουνά, να φάτε πέτρες και λιθάρια».
Ο λαός μας αποδίδει όλες τις φοβερές επιδημίες, πανούκλα, χολέρα, ευλογιά, στα κακό πνεύματα. Π' αυτό προσπαθεί να τις αποφύγει με μαγικούς τρόπους. Με το κάρφωμα της αρρώστιας σε δέντρο, με το ζώσιμο του χωριού με Βαμβακερό νήμα, με το χάραγμα του χωριού με αλέτρι, με το φράξιμο του μαντριού με σπαραγγιές για να μην αρρωσταίνουν. τα ζώα.
Υπήρξε ξεχωριστή τάξη εξορκιστών που είχε τη δύναμη να διώχνει τα τελώνια, τα στοιχειά και να γιατρεύει τις αρρώστιες με τα ξόρκια. Σε πολλά γητέματα αναφέρεται το όνομα του Χριστού, της Παναγίας και των Αγίων Αποστόλων. Δεν έχουν όμως απολύτως καμιά σχέση τα ξόρκια με τους εξορκισμούς της εκκλησίας. Το ξόρκι θεμελιώνετε αποκλειστικά στη μαγική δύναμη των λέξεων.
Δημοσιεύονται παρακάτω δύο ξόρκια που αναφέρονται στο ξεμάτιασμα και είναι γνωστά στο χωριό μας και γενικά σ' όλη τη Φθιώτιδα με μερικές τοπικές παραλλαγές.
ΓΙΑ ΤΟ ΞΕΜΑΤΊΑΣΜΑ
(τρεις φορές με το σημείο του Σταυρού)
1. Στ' όνομα τ’ Χριστού
ο βασκαμός κατέβη
από κακή αβασκασύνη.
Και ο Χριστός του απαντάει
και τον αρωτάει.
Πού πας κακέ αβάσκαντε
και κακέ ακαταλόγιστε;
Πάω στο δούλο του Θεού...(όνομα τάδε)
Αυτού που κίναες να πας
τίποτα δε θα του κάν’ ς.
Είναι βαφτ’ σμένος, λαδουμένος
στο θεό παραδομένος.
Θα πας στ’ άγρια τα β’ νά
Και στ' άκαρπα δεντρά.
Εκεί γάμους δε γένετι,
Εκεί νύφη δεν προσκυνάει.
*
2. Κάτω στα κατούμενα
και στα κατοικούμενα
γριά - μανίτσα είχαμε.
Στο σχολειό μάς έστελνε
γράμματα να μάθουμε.
Γράμματα δε μάθαμε
και πίσω γυρίσαμε
κρύο νερό πατήσαμε.
Βάτραχος ελάλησε
του φίδ' αντιλάλησε.
Και συ κυρά Μαγδαληνή
πώς κοιμάσαι μοναχή;
Έχω πέτρα, έχω πάφλα,
έχω δώδεκα Αποστόλ'ς
και τα βαγγέλια ανοιχτά
και κοιμάμαι μοναχή.
Άρρατα τα πέρατα (στον αγύριστο).
Σ' εξορκίζω με το διάολο
για να χαθείς.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου