Άναμμα φωτιάς με πριόβολο

ΑΝΑΜΜΑ ΦΩΤΙΑΣ ΜΕ ΠΡΙΟΒΟΛΟ

του Τάκη Ευθυμίου

Άγνωστο είναι, πώς και πότε ο άνθρωπος κατάφερε ν' ανάψει φωτιά. Υπάρχει η άποψη, ότι οι άνθρωποι πήραν τη φωτιά από ηφαίστειο ή από πυρκαγιά που προκλήθηκε από κεραυνό, όπως συμβαίνει και σήμερα με τις πρωτόγονες φυλές, που επιζούν ακόμη. Αργότερα, κατάφεραν να την ανάψουν είτε με την τριβή δυο ξερών ξύλων, είτε με χτύπημα δύο λίθων. Δεν υπάρχει ιστορικό στοιχείο που να δείχνει ότι υπήρξε ανθρώπινη κοινωνία που να μη γνώριζε τη φωτιά.

Προπολεμικά, οι χωριανοί μας χρησιμοποιούσαν πρωτόγονα σύνεργα για το άναμμα της φωτιάς, δηλ. πριόβολο, στουρνάρι και ίσκα.

Ο πριόβολος κατασκευαζόταν από σφυρήλατη λίμα. Το σχήμα του διευκόλυνε τη λαβή με το ένα χέρι. Οι ραβδώσεις που έφερε στην εξωτερική του επιφάνεια χρησίμευαν στη δημιουργία σπινθηρισμού, με τα βίαια αλλεπάλληλα χτυπήματα πάνω στη στουρναρίσια πέτρα. Ο πριόβολος ήταν δημιούργημα των σιδεράδων.

Το στουρνάρι είναι κοκκινόχρωμη συμπαγής πέτρα από το Βελούχι. Είναι ο πυρίτιος λίθος, η γνωστή τσακμακόπετρα. Αφθονεί στην κοίτη του Σπερχειού ποταμού, γιατί παρασύρεται   με τα πλημμυρισμένα νερά του από τους πρόποδες του Βελουχιού.

«Στουρνάρι», αποκαλούμε μεταφορικά και τον άξεστο και ακαλλιέργητο άνθρωπο, επειδή ακριβώς μοιάζει με το σκληρό και ακατέργαστο στουρνάρι.

Η ίσκα είναι τα μυκήλια (μανιτάρια) των μυκήτων του αμπελιού, που μοιάζουν με οπλές αλόγου, έχουν χρώμα σταχτόμαυρο, ξυλώδη σύσταση και παρασιτούν σε διάφορα δέντρα και κυρίως στις μουριές, απ' όπου τα μαζεύουν οι χωρικοί. Η ίσκα, προτού χρησιμοποιηθεί για προσάναμμα, χρειαζόταν κατάλληλη επεξεργασία για ν' αργάσει. Την τοποθετούσαν για μερικές ημέρες σε σταχτόνερο, δηλ. αλισίβα και κατόπιν την άφηναν στον ήλιο να στεγνώσει.

Η διαδικασία ανάμματος της φωτιάς με τον πριόβολο ήταν μεν απλή, αλλά ταυτόχρονα χρονοβόρα. Με το αριστερό χέρι βαστούσαν σε επαφή το στουρνάρι με την ίσκα και με το δεξί χτυπούσαν συνεχόμενα και απότομα τον πριόβολο πάνω στο στουρνάρι, οπότε δημιουργούνταν σπίθες, οι οποίες άναβαν την ίσκα. Τη διατηρούσαν αναμμένη φυσώντας την και στη συνέχεια άναβαν το τσιμπούκι τους ή τα προσανάμματα για τη φωτιά του σπιτιού.

Αργότερα εμφανίστηκαν τα τσακμάκια με το φιτίλι και τα σπίρτα που απλούστευσαν τη διαδικασία ανάμματος της φωτιάς. Σήμερα, ο πριόβολος εξακολουθεί να χρησιμοποιείται για το ακόνισμα του σουγιά, των μαχαιριών και γενικά των αιχμηρών αντικειμένων.