Η λίμνη Ξυνιάδα
& το ιστορικό αποξήρανσή της
(του Κώστα Γαλλή)
Μετά την σύσταση του πρώτου ελληνικού κράτους το 1832 που έφθανε μέχρι την Όθρυ, έγιναν σκέψεις για την αποξήρανση λιμνών και ελών για την αύξηση των καλλιεργήσιμων εκτάσεων. Το 1852 έγινε νόμος για την αποξήρανση της λίμνης Κωπαΐδας και το 1887 έγινε η πρώτη μελέτη από Γάλλο αρχιμηχανικό για την αποξήρανση της λίμνης Ξυνιάδος. Τελικά το 1917 ανατέθηκε στον μηχανικό Κλεώνυμο Στυλιανίδη μελέτη για την αποξήρανση. Οι λόγοι της αποξήρανσης ήταν η αύξηση των καλλιεργήσιμων εδαφών με νέα εύφορα εδάφη, η προστασία από τις πλημμύρες καλλιεργήσιμων χωραφιών στην Θεσσαλία και η απαλλαγή της περιοχής από την μάστιγα της ελονοσίας. Με την απόφαση αυτή είχε συμφωνήσει τότε και η πλειονότητα των κατοίκων.
Ο Στυλιανίδης πρότεινε τον συνδυασμό αποξήρανση με δημιουργία υδροηλεκτρικού έργου στην Αγόριανη (Εκκάρα). Η μελέτη προέβλεπε αποξήρανση κατά τα 2/3 και δημιουργία στο υπόλοιπο 1/3 υπαίθριας δεξαμενής στο δυτικό άκρο που θα τροφοδοτούσε το υδροηλεκτρικό εργοστάσιο που θα γινόταν στην Εκκάρα. Η Τράπεζα Βιομηχανίας για λογαριασμό της οποίας έγινε η μελέτη, σχεδίαζε την δημιουργία και άλλων παραγωγικών μονάδων, όπως εργοστάσιο χαρτοποιίας, ψυγείων κ.λπ. Η μελέτη αυτή δεν έγινε δεκτή από την βουλή.
Τελικά στις 24 Δεκεμβρίου 1925 επικυρώθηκε με προεδρικό διάταγμα η σύμβαση που υπογράφηκε για την αποξήρανση της λίμνης, μεταξύ της ελληνικής Κυβέρνησης και της εταιρίας Κανζούχ.
Η σύμβαση αυτή δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ Τ. Α. φύλλο 6 της 08-01-1926. Η σύμβαση προέβλεπε ότι θα χορηγηθεί στην ανάδοχο εταιρία η απόλυτη κυριότητα, νομή και κατοχή του 85% της έκτασης που θα αποξηρανόταν και το 15% θα περιέρχονταν στο Δημόσιο. Επί πλέον στον ανάδοχο παραχωρούνταν η χρήση των υδάτων προς άρδευση και χρησιμοποίηση υδραυλικών πτώσεων κ.λπ. Ο ανάδοχος ήταν υποχρεωμένος σ' ένα χρόνο να εκπονήσει σύμβαση εκτέλεσης έργων που θα πρόβλεπε αποπεράτωση σε 3 χρόνια από την έγκριση της μελέτης.
Η σύμβαση αυτή υπογράφηκε από την δικτατορική κυβέρνηση Πάγκαλου και αμέσως μετά την πτώση της δικτατορίας, πολλά μέλη του κοινοβουλίου με προεξάρχοντες τους τοπικούς βουλευτές, αρκετούς κατοίκους της περιοχής καθώς και επαγγελματίες και εμπόρους Δομοκού, τάχθηκαν εναντίον, θεωρώντας ότι η σύμβαση περιείχε πολλούς χαριστικούς όρους.
Το 1927 ιδρύθηκε από αγρότες των η παραλιμνίων χωριών ο Γεωργικός Συνεταιρισμός Ξυνιάδος με σκοπό την ανάληψη των έργων και την εκμετάλλευση της γης. Πρόεδρος στην 1η Γενική Συνέλευση στις 08-01-1928 εκλέχτηκε ο δάσκαλος από την Ομβριακή Δημήτριος Δούμας. Αμέσως μετά την εκλογή το Δ. Σ. πήγε στην Αθήνα και συνάντησε αρμόδιους παράγοντες με αίτημα την ανάθεση των έργων ν στον Συνεταιρισμό. Το αίτημα δεν έγινε 3 δεκτό και οι κάτοικοι ήταν διχασμένοι όπως και ο πολιτικός κόσμος. Στο αρχείο του γράφοντος υπάρχει και χειρόγραφη επιστολή της 27 Ιουνίου 1928 του προέδρου Δ. Δούμα από την Αθήνα, προς τους Γ. Γαλλή, Αρισ. Γρηγορίου και Ν. Παπαγεωργίου, που αναφέρεται στις ενέργειες του και συναντήσεις με πολιτικούς της ελληνικής Βουλής αναφορικά με την ματαίωση της ανάθεσης αποξήρανσης στην εταιρία Κανζούχ.
Το 1927 ιδρύθηκε από αγρότες των η παραλιμνίων χωριών ο Γεωργικός Συνεταιρισμός Ξυνιάδος με σκοπό την ανάληψη των έργων και την εκμετάλλευση της γης. Πρόεδρος στην 1η Γενική Συνέλευση στις 08-01-1928 εκλέχτηκε ο δάσκαλος από την Ομβριακή Δημήτριος Δούμας. Αμέσως μετά την εκλογή το Δ. Σ. πήγε στην Αθήνα και συνάντησε αρμόδιους παράγοντες με αίτημα την ανάθεση των έργων ν στον Συνεταιρισμό. Το αίτημα δεν έγινε 3 δεκτό και οι κάτοικοι ήταν διχασμένοι όπως και ο πολιτικός κόσμος. Στο αρχείο του γράφοντος υπάρχει και χειρόγραφη επιστολή της 27 Ιουνίου 1928 του προέδρου Δ. Δούμα από την Αθήνα, προς τους Γ. Γαλλή, Αρισ. Γρηγορίου και Ν. Παπαγεωργίου, που αναφέρεται στις ενέργειες του και συναντήσεις με πολιτικούς της ελληνικής Βουλής αναφορικά με την ματαίωση της ανάθεσης αποξήρανσης στην εταιρία Κανζούχ.
Μετά από πολλές τροποποιήσεις και βελτιώσεις υπέρ του Δημοσίου, το 85% μειώθηκε στο μισό και από 31.000 στέμματα παραχωρήθηκαν στον ανάδοχο 14.250 στρέμματα. Καταργήθηκαν επίσης και άλλα προνόμια και ο ανάδοχος ήταν υποχρεωμένος να κατασκευάσει μία ή περισσότερες τεχνικές δεξαμενές έκτασης 9.350 στρεμμάτων, που δεν κατασκεύασε βεβαίως ποτέ. Στις τροποποιήσεις προβλεπόταν και η αποζημίωση των επαγγελματιών αλιέων μέχρι 20 στρέμματα ανά αλιέα. Το νομοσχέδιο 4194 ψηφίστηκε στην Γερουσία και δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ 229 της 12-07-1929. Αμέσως μετά, ιδρύθηκε η ετερόρρυθμος εταιρία «Λ. Κανζούχ και ΣΙΑ Επιχειρήσεις Ξυνιάδος» και της μεταβιβάστηκαν όλα τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις και η εταιρία αναζητούσε χρηματοδότες. Πρώτη η Εθνική Τράπεζα προσέφερε δάνειο και στις 14-6-1931 ορίστηκε η τελετή εγκαινίων στο τόπο που τα μηχανήματα θα έκαναν τα σκαψίματα κοντά στην σιδηροδρομική γραμμή. Ειδικό τραίνο με επισήμους τον υπουργό Εθνικής Οικονομίας και τον υφυπουργό Οικονομικών ναυλώθηκε από το Λιανοκλάδι. Στην τελετή παρέστησαν και οι βουλευτές της περιοχής Μαλαμίδας και Δροσόπουλος καθώς και ο Δήμαρχος Λαμίας Πλατής. Μετά τον αγιασμό παρατέθηκε γεύμα στην περιοχή Παναγιάς.
Επειδή η εταιρία ούτε τα κεφάλαια ούτε τις τεχνικές γνώσεις διέθετε για να ολοκληρώσει το έργο, κηρύχθηκε έκπτωτη. Μετά από διαπραγματεύσεις με την ΕΤΕ της χορηγήθηκε δάνειο με υποθήκη τα κτήματα που θα έπαιρνε μετά την αποξήρανση. Τελικά το Φθινόπωρο του 1936 ξεκίνησαν οι εργασίες, αφού έγιναν οι αναγκαίες εγκαταστάσεις κοντά στον σταθμό Αγγείων στα λεγόμενα «έργα» και προσλήφθηκε το αναγκαίο προσωπικό, γύρω στα 200 άτομα.
Οι εργασίες προχωρούσαν αργά λόγω έλλειψης μηχανημάτων και μη έγκαιρης χρηματοδότησης. Τελικά κατασκευάσθηκε βυθοκόρος (φαγάνα) στον Πειραιά, η οποία είχε την δυνατότητα να σκάβει μέχρι 9 μέτρα μέσα στο νερό και πήρε το όνομα «Ξυνιάς». Τον Ιούλιο του 1939 η βυθοκόρος άρχισε το σκάψιμο έξω από την λίμνη κοντά στην γέφυρα του Ντεκωβίλ και προχωρούσε προς την λίμνη με γοργούς ρυθμούς. Εν τω μεταξύ ιδρύθηκε νέα γεωργική εταιρία «Ξυνιάς ΑΕ» με κύριο μέτοχο την Εθνική Τράπεζα και διευθυντή τον Ευαγ. Λυκούρη. Οι εργασίες διακόπηκαν τον Οκτώβριο του 1940 λόγω κήρυξης του πολέμου με την Ιταλία και στράτευσης μέρους του προσωπικού της.
Αμέσως μετά την λήξη του πολέμου και στην διάρκεια της κατοχής, συνεχίστηκαν οι εργασίες, οι οποίες αποπερατώθηκαν στο τέλος του καλοκαιριού του 1942 οπότε, σιγά-σιγά αποτραβήχτηκαν τα νερά από την τάφρο αποχέτευσης, που εν τω μεταξύ είχε δημιουργηθεί, προς τον Πεντεμύλη.
 |
| Η Ξυνιάδα σήμερα |
Όλοι διηγούνται ότι στο διάστημα αυτό σμήνη χιλιάδων ψαροπουλιών μαζεύτηκαν πάνω από την λίμνη και κατά μήκος της τάφρου για να γευθούν τα αμέτρητα ψάρια που προσφέρονταν για τροφή. Το θέαμα ήταν αποκρουστικό και άκρως συγκινητικό. Η τεχνική εξέλιξη όμως έκανε πάλι το θαύμα της. Η λίμνη Ξυνιάδος, αυτό το θαυμάσιο δημιούργημα της φύσης, αυτή η απαράμιλλη ομορφιά των χιλιάδων χρόνων, έπαυσε να υπάρχει. Η λίμνη Ξυνιάδος, ο θησαυρός της επαρχίας μας χάθηκε για πάντα. Ας ελπίσουμε ότι οι σκέψεις για επαναδημιουργία ενός τμήματος της λίμνης θα αποδώσουν, για να χαρίσουν στις νέες γενιές την αφάνταστη μαγεία και τον εμπλουτισμό του υδροφόρου ορίζοντα.
Η εταιρία Κανζούχ και ΣΙΑ καλλιεργούσε από το 1942 όσα κτήματα είχαν αποστραγγιστεί από τα νερά. Προσωρινή διανομή των κτημάτων έγινε το 1953 και οριστικά το 1958. Τελικά στην Ομβριακή παραχωρήθηκαν 4000 στρέμματα. Η διανομή δεν περιλάμβανε μόνο τα παραλίμνια χωριά, παρά 14 κοινότητες της επαρχίας Δομοκού, 11 της δυτικής Φθιώτιδας (Ασβέστης, Γιαννιτσού, Λιτόσιλο, Ροβολιάρι κ.λπ.) 2 του νομού Καρδίτσας (Μακρυρράχη και Κτημένη) και 1 της Ευρυτανίας (Μαυρόλογγος).
Στους ακτήμονες παραχωρήθηκαν από 4 στρέμματα και άνω ανάλογα με τον αριθμό των μελών, στους αλιείς 10 στρέμματα και στους κιρατζήδες 3 στρέμματα. Οι περισσότεροι ακτήμονες των ορεινών χωριών, ασυνήθιστοι από τις συνθήκες εργασίες στον κάμπο, γρήγορα πούλησαν τα κτήματα τους στους παραλίμνιους κατοίκους.
Στους ακτήμονες παραχωρήθηκαν από 4 στρέμματα και άνω ανάλογα με τον αριθμό των μελών, στους αλιείς 10 στρέμματα και στους κιρατζήδες 3 στρέμματα. Οι περισσότεροι ακτήμονες των ορεινών χωριών, ασυνήθιστοι από τις συνθήκες εργασίες στον κάμπο, γρήγορα πούλησαν τα κτήματα τους στους παραλίμνιους κατοίκους.
Πηγή: «ΣΤΕΡΕΑ ΕΛΛΑΣ», τ. 30, Σεπτ. 2001
Επιμέλεια-Ανάρτηση: Τάκης Ευθυμίου
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου