Το Ημερολόγιο & οι Μεταμφιέσεις στην Αρχαία Λαμία

Το Ημερολόγιο & οι Μεταμφιέσεις

στην Αρχαία Λαμία

(του Ευθύμιου Χριστόπουλου, εκπ/κού-δημοσιογράφου)

Όπως αποδεικνύεται σήμερα, οι χρονικές περίοδοι του έτους δεν είχαν ουσιώδεις διαφορές από τις σημερινές, αφού αυτές σήμερα είναι μια συνέχεια εκείνων, με διαφορά τις ξεχωριστές ονομασίες. Και όπως καταδείχνεται σήμερα, ανάμεσα σε δέκα επτά διάφορα ελληνικά ημερολόγια τότε, της Λαμίας θεωρείτο το τελειότερο.

   Ήταν χωρισμένο σε δώδεκα περιόδους (μήνες) που οι έξ απ' αυτές αριθμούσαν τριάντα ημέρες, οι δε άλλες τριανταμία, δηλαδή σύνολο τριακόσιες εξήντα εξ ημέρες, με τη διαφορά ότι ανά μήνα ήταν εναλλάξ ο αριθμός των ημερών, τηλ. 30-31-30-21 κ.λ.π.

Τη σημερινή περίοδο των δύο μηνών, δηλ. Φε­βρουαρίου - Μαρτίου, (υπολογιζόταν από τα μέσα Φε­βρουαρίου μέχρι το μέσα Απριλίου), δεδομένου ότι η αρχή του μετρήματος άρχιζε από την εαρινή ισημερία (21 Μαρτίου) και την περίοδο αυτή αποκαλούσαν Γεύστο, ήταν η σπουδαιότερη, γιατί σηματοδοτούσε την ένωση της ζωής που χάνεται, με τη ζωή που έρχεται. Ήταν το ξεκίνημα της αναγέννησης της φύσης, που επιδρά και καταλυτικό μάλιστα και στον άνθρωπο, στον οποίο φέρνει το κέφι, τη χαρά, αποδιώχνοντας τη συννεφιά, τη σκοτούρα, την κλεισούρα του χειμώνα και επαναφέροντας το χαμόγελο, τη χαρά της ζωής. Γι' αυτό, στο διάστημα αυτό σε όλη την Ελλάδα, γιόρταζαν τα Ανθεστήρια, με παρεμφερείς σχεδόν εκδηλώσεις ανά περιοχή.

   Στην περιοχή της Λαμίας τις εορταστικές εκδηλώ­σεις οπό παλαιά είχε καθιερώσει ο Αμφικτύονας που τον θεωρούσαν ως αναμορφωτή της Λαμίας και  ιδρυτή των πρώτων Αμφικτιονιών, με κέντρο το Ναό της Πυλαίας Δήμητρας στις θερμές Πύλες πλάι στην αρχαία Ανθήλη.

Από την προηγούμενη περίοδο που καλούσαν θριξάλλιο, παρακινημένοι από την αλλαγή της φύσης, είχαν αρχίσει και τις μεταμφιέσεις από τις Αλ­κυονίδες ημέρες, που χαρακτηριστικό ήταν μια βαθιά θερμή ανάσα μέσα στην καρδιά του χειμώνα - έστω και περίπου δέκα τέσσερες ημέρες - προειδοποίηση της αλλαγής του καιρού που ερχόταν την οποίο οι Λαμιείς τη δεχόταν με μεγάλη ικανοποίηση και την απολάμβαναν με κοινά συμπόσια και δείπνα, απ' όπου ξε­πηδούσαν και χαρούμενες εκδηλώσεις και με μεταμφιέσεις.

Την είχαν αφιερωμένη στο Διόνυσο με ιδιαίτερες πομπές, οι οποίες ξεκινούσαν από την περιοχή της αρ­χαίας παλαίστρας (στην οδό Θερμοπυλών), τα κυ­ριότερα τμήματα της οποίας αποκαλύφθηκαν το 1995, καταδείχνοντας ότι είχε καταστραφεί από σεισμό.

Από την ενδέκατη μέχρι και τη δέκατη τρίτη ημέρα του Γεύστου που αποκαλούσαν και Ημέρα του Αγαθοδαίμονα, αρχέγονο πνεύμα της γονιμότητας ή της υγρής ευφορίας που βοηθούσε τους ανθρώπους στο δημιουργικό τους έργο (πνευματική αρχή), άνοιγαν επίσημα τους πίθους (βαρέλια) με τα καινούρια κρα­σιά.

Το άνοιγμα των πίθων που αποκολούνταν Πιθοίγια, γινόταν με καθολική συμμετοχή αστών και αγρο­τών, πολιτών και δούλων, συνοδευόταν συμβολικά από στεφάνωμα με άνθη στα κεφάλια των παιδιών που είχαν γεννηθεί την προηγούμενη χρονιά, με την έννοια ότι, οι πεθαμένοι πρόγονοι ξαναγύριζαν με την επιστροφή των λουλουδιών και ότι χο νέο παιδί (αρ­σενικό) έπαιρνε τη θέση του πεθαμένου προγόνου.

Η δωδέκατη ημέρα αποκαλούνταν Χόες (κύπελλα) η οποία χαρακτηριζόταν από πολυποσία οίνου από τους συνδαιτυμόνες, οι οποίοι με τη σειρά τους ήταν στεφανωμένοι με άνθη και σερβιρίζονταν με γλυκί­σματα που αποκαλούσαν φαινόδημοι.

Μετά την οινοποσία ακολουθούσαν αστεία πει­ράγματα που λέγονταν σκώμματα και ασκολιασμοί (παιγνίδια με κουτσό ή πηδήματα σε ασκούς).

Την ημέρα αυτή την αποκαλούσαν αποφράδα γιατί έβγαιναν οι νεκροί από τους τάφους και ο λαός κατέφευγε σε αποτροπιαστικές πράξεις.

   Η δέκατη τρίτη ημέρα αποκαλούνταν Χύτροι και ήταν επιμνημόσυνη των νεκρών (σαν ψυχοσάββατο) και μοιράζανε βρασμένα πολυσπόριο (κόλυβσ) με μαγειρευμένα χορταρικά - λαχανικά και πρόσφεραν λουλούδια

Τις απογευματινές ώρες διεξάγονταν αθλητικοί αγώνες στην περιοχή της παλαίστρας που λέγονταν χύτρινοι και μετά το τέλος τους όλοι νικητές, νικημέ­νοι και θεατές, μεταμφιέζονταν, φορώντας μάσκες προσωπείο θεών, κρατώντας σχετικά σύμβολα, ανά­λογα με τη μεταμφίεση καθενός. Ο νικητής του σπου­δαιότερου αγώνα φορούσε προσωπείο του Απόλλωνα και ηγούνταν πομπής που ανέβαινε στο κέντρο της πόλης (περιοχή οδού Αινιάνων όπου σή­μερα η Δημοτική Πινακοθήκη Αλέκος Κοντόπουλος) όπου γινόταν και η απονομή των βραβείων.

Τα βραβεία επέδιδε ο Πρώτος Άρχων (η Λαμία είχε τρεις Άρχοντες), με τη συνοδεία εορταστικών ύμνων και χορών.

Στο τέλος της ημέρας γινόταν η επάνοδος των ψυχών στον Άδη και ακολουθούσε εξορκισμός αρνη­τικών ψυχικών οντοτήτων.

Η επόμενη περίοδος ήταν περίοδος των μεγάλων θυσιών κατά την οποία στους βωμούς θυσίαζαν κυ­ρίως μικρά σχετικά αρνιά και κατσίκια που συνόδευαν με εορταστικές εκδηλώσεις, όπου υπήρχαν Ναοί αφιε­ρωμένοι σε θεούς, και κατέληγαν αυτές σε πομπές με τέρμα ή και αφετηρία, σε κάποιες περιπτώσεις ανά­λογα, στην Κεντρική Αγορά της Λαμίας (περιοχή Αινιάνων).

Όπως καταδείχνεται, την περίοδο αυτή (σημερινής Αποκριάς) στην αρχαία Λαμία τελούνταν μεταμφιέσεις και άρα δεν μας ήρθαν απ' έξω...

Με τα σημερινό τελούμενα είναι συμπτώσεις, ομοι­ώσεις ή συνέχεια τελέσεως πατροπαράδοτων ηθών και εθίμων;!...

Σημείωση: Τα αναφερόμενα εδώ, αποτελούν τμήμα εργασίας του Ευθύμιου Χριστόπουλου «Οι μήνες στην Αρχαία Λαμίας. Ονομασία τους, αφιερώσεις σε θεούς, εορταστικές - Πολιτιστικές Εκδηλώσεις» που ανακοινώθηκε στο 2^ο Συνέδριο Φθιωτικής Ιστορίας το οποίο πραγμα­τοποιήθηκε 20-21 Σεπτεμβρίου 2003 και περιέχετε αναλυτικά στα Πρακτικό του Συνεδρίου σελ. 217-226.

Επιμέλεια-Ανάρτηση: Τάκης Ευθυμίου