Η ονοματοθεσία στο Δίκαστρο

H  ονοματοθεσία  στο Δίκαστρο (Ζημιανή)

        (του Λεωνίδα Ιωάννου Καρφή, Αντιστράτηγου  ε.α.)

 

     Οι  τελετές   ονοματοθεσίας

     Από αρχαιοτάτων  χρόνων, τα παιδιά λάμβαναν τα ονόματά τους,  κατά την διάρκεια των τελετών ονοματοθεσίας. Οικογενειακή και επίσημη ήταν η τελετή της ονοματοθεσίας των παιδιών, κατά τους προ Χριστού αιώνες,  θρησκευτική και μυστήριο είναι η τελετή του Βαπτίσματος, κατά τους μετά Χριστόν αιώνες, μέχρι σήμερα.       

    

     Η οικογενειακή  τελετή  ονοματοθεσίας

   Κατά τους προ Χριστού αιώνες, οι γονείς την δεκάτη ημέρα από τη γέννηση του παιδιού, καλούσαν τους συγγενείς στο σπίτι τους και εκεί έδιναν το όνομα στο παιδί τους. Ο  πατέρας σήκωνε το παιδί ψηλά και έλεγε το όνομα του παιδιού τρείς φορές. Με την οικογενειακή αυτή τελετή επισημοποιούνταν στην κοινωνία τα  ονόματα των  παιδιών.    

  Τα ονόματα που έδιναν οι γονείς στα  παιδιά τους ήταν,  το όνομα του παππού  ή  της γιαγιάς ή το όνομα κάποιου συγγενούς  ή το όνομα κάποιου θεού ή ήρωα, στους οποίους οι γονείς αφιέρωναν την σωτηρία, την φύλαξη  και την προστασία του παιδιού τους (εις όν οι γονείς ανήρτων την σωτηρίαν και την φυλακήν  του παιδός).

   Πολλές φορές οι γονείς έδιναν  στα παιδιά τους όνομα, που δήλωνε τις αρετές ή κλίσεις  προς κάποιο επάγγελμα, το οποίο επρόκειτο να  μετέλθει  ή ήθελαν και εύχονταν  να  μετέλθει το παιδί τους στη ζωή του (Ετίθεσαν εις το παιδίον όνομα δηλωτικόν αρετών ή επιτηδευμάτων, άτινα έμελλεν ή ηύχοντο να μετέλθη ο παίς  κατά τον βίον).

   Το μυστήριο του Βαπτίσματος  

  Από τους πρώτους χριστιανικούς χρόνους, τα ονόματα άρχισαν, να  δίνονται στα παιδιά, κατά την τέλεση του μυστηρίου του Βαπτίσματος, το οποίο όρισε ο ίδιος ο Κύριος, όταν είπε στους μαθητές του «πορευθέντες, μαθητεύσατε... βαπτίζοντες». Με το μυστήριο του Βαπτίσματος η Εκκλησία δέχεται το παιδί στους κόλπους της, ως μέλος της, δίνοντας και το κύριο  όνομά του.      

   Το μυστήριο του Βαπτίσματος (Βάπτισμα) τελείται στους Ναούς την τεσσα-ρακοστή  ημέρα από τη γέννηση του παιδιού. Κατά την τελετή, ο   ανάδοχος δίνει  το όνομα και ο ιερέας, ψάλλοντας ύμνους και ευχές, βαπτίζει το μυρωμένο βρέφος τρεις φορές στο αγιασμένο νερό της κολυμβήθρας και επισημοποιεί το βαπτιστικό  όνομα.

   Τα ονόματα, που δίνονται στα παιδιά, κατά το Βάπτισμα, είναι χριστιανικά, αρχαιο-ελληνικά, Βυζαντινά, παραδοσιακά, κ.α.   Αρχαιότατο ήταν το έθος, να δίνονται στα εγγόνια τα ονόματα του παππού και της γιαγιάς, για να διατηρείται  έτσι η οικογενειακή τάξη και  η μνήμη των προγόνων και να μεταδίδεται  από γενιά σε γενιά  η ελληνοχριστιανική  παράδοση.      

     Στοιχεία διαχρονικής  ονοματοθεσίας 

  Τα ιστορικά στοιχεία, που διασώθηκαν και επιμαρτυρούν την διαχρονική ονοματοθεσία στο Δίκαστρο (Ζημιανή) είναι: Η Επιτύμβια Στήλη Δικάστρου, (εύρημα των ελληνιστικών χρόνων, 3^ου-2^ου αιώνος π.χ.), η Πρόθεση της Ιεράς Μονής Ρεντίνας, (εύρημα του 1640), τα Δημοτολόγια από το 1836 της Κοινότητας Ζημιανής και οι μαθητικοί κατάλογοι του Γραμματο-διδασκαλείου Αρρένων Ζημιανής, σχολικών ετών 1888-1891.

  

     Η ονοματοθεσία στους ελληνιστικούς χρόνους

   Από την επιτύμβια στήλη Δικάστρου έχουμε τρία  ονόματα   κατοίκων της περιοχής, κατά την ελληνιστική περίοδο (3^ος-2^ος αιώνας π.χ.), του Νικαία, του Καλλίδαμου και του Φιλίστα. Είναι ονόματα ελληνικά, δωρικής διαλέκτου, Δολόπων, κατοίκων πόλεων-ακροπόλεων περιοχής Δικάστρου (κορφή-Τσούκα και κουτσο-Νίκα), που δόθηκαν την περίοδο αυτή από τους γονείς στα παιδιά τους, κατά τις επίσημες οικογενειακές τελετές.

Eπιτύμβια στήλη Δικάστρου (3^ος-2^ος αιώνας π.χ.)

   Τα ονόματα είναι δηλωτικά των αρετών, που ευχήθηκαν οι γονείς να έχουν ή ήθελαν να αποκτήσουν τα παιδιά στη ζωή τους. Οι γονείς ήθελαν και ευχήθηκαν: ο ένας, να είναι το παιδί του νικητής (Νικαίας), ο άλλος,   να γίνει το παιδί του καλός κτηνοτρόφος (Καλλίδαμος) και ο τρίτος,  να είναι  το παιδί του  αγαπητό, αρεστό (Φιλίστας).    

     Η  ονοματοθεσία  κατά τον 16^ο αιώνα

  Από την Πρόθεση της Ιεράς Μονής Ρεντίνας έχουμε  καταγραμμένα 116 ονόματα κατοίκων   Ζημιανής, οι οποίοι το έτος 1640, χρονολογία  κατά την οποία «πέρασε»  από το χωριό η εικόνα της Παναγίας, συνοδεία μοναχών, προσέφεραν-αφιέρωσαν ονομαστικά, στην Μονή Ρεντίνας, αφιερώματα και τάματα, προς το σκοπό της ανακαίνισής της.    

 

Oνόματα αφιερωτών από Ζημιανή (Πρόθεση Μονής Ρεντίνας, 1640)

   Τα ονόματα των αφιερωτών είναι ονόματα, κουτσο-βλάχικα, βυζαντινά και χριστιανικά. Οι κάτοικοι της περιοχής ήταν κουτσό-Βλαχοι (μικροί Βλάχοι) και κατά τους βυζαντινούς χρόνους ακολουθούσαν την κουτσο-βλάχικη και την  βυζαντινή ονοματοθεσία. Τα ονόματα αυτά, όπως είναι γραμμένα στην Πρόθεση της Μονής Ρεντίνας, μπορούν να καταταχθούν, ως  εξής:

 *Ονόματα κουτσο-βλάχικα: Δήμος, Κουμπής, Κυρίτσης, Μίχος, Παράσχος, Πλούμπος, Πάτερος, Πούλος, Ρίζος, Σταμάτης, Τριαντάφυλλος, Τριάντης, Χαρίτος, Φράγκος και Αυγή, Άσπρω, Αγόρω, Αστέρω, Βαρσάμω, Κάλλω, Κάρλω, Κοντύλω, Κρυστάλλω, Κόμνω, Κυρατσώ, Λελούδω, Μάγδω, Παγώνα, Παγόνω, Πλούμπω, Σταμάτα, Σταμάτω, Στύλω,  Φέγγω, Χάντρα, Χρύσω

 *Ονόματα βυζαντινά και χριστιανικά (Βυζαντινών Αυτοκρατόρων, Αρχόντων,  Αγίων,  Πατριαρχών): Άγγελος,  Θεόδωρος, Θεοδόσιος, Ιωάννης, Κων/νος, Μανουήλ, Φώτιoς, Αναγνώστης, Ευστάθιος, Γεώργιος, Δημήτριος, Λαζαρής, Λάμπρος, Νικόδημος, Νικολός, Παναγιώτης και Αγγέλω, Αλέξω, Αρχόντω, Αφέντω, Δέσπω, Μαρία, Σόφω.

 *Ονόματα κληρικών και μοναχών: παπα-Λάμπρος, παπα-Γιώργης, παπα-Ρίζος,  μοναχή Λεοντιάς, μοναχός Νικόδημος.      

  *Ονόματα  ιστορικά:  Βεργίνα.

  *Ονόματα  ακατάτακτα: Βορίλας, Ήβρος, Τζερομπής, Φόρος.

    Η  ονοματοθεσία   από τον 17^ο  αιώνα  μέχρι σήμερα

    Από τον 17^ο αιώνα, οι μυημένοι στην Φιλική Εταιρεία και οι Λόγιοι  άρχισαν  να  συνιστούν στους Έλληνες γονείς  να δίνουν, κατά το Βάπτισμα,  στα παιδιά τους  ονόματα αρχαιο-ελληνικά, χριστιανικά και βυζαντινά, για να αφυπνισθεί η ιστορική συνείδηση  και το υπέρτατο χρέος των υπόδουλων Ελλήνων, για αγώνα υπέρ της πίστης, ελευθερίας και ανεξαρτησίας.

 

Eυγένιος Γιαννούλης(1597-1682)Φιλικός-Λόγιος-ιερέας,

Σχολείου  Μουσείο Αγράφων

                                                                                      

   Οι Φιλικοί και Λόγιοι, Ευγένιος Γιαννούλης, ιδρυτής της Ελληνο-Χριστιανικής Σχολής «Μουσείον των Αγράφων» και Ζαχαρίας Αινιάν, Ελληνο-διδάσκαλος και ιερέας, από το Μαυρίλο, ήταν, τον 17^ο αιώνα, οι κήρυκες της Μεγάλης Ιδέας και της ονοματοθεσίας αρχαιο-ελληνικών, χριστιανικών και βυζαντινών ονομάτων στους κατοίκους των χωριών  Τυμφρηστού.

Zαχαρίας Αινιάν (1750-1835)

Φιλικός-Ελληνο-Διδάσκαλος ιερέας Μαυρίλου

   Οι κάτοικοι της Ζημιανής, από τον 18^ο αιώνα,  λόγω των κηρυγμάτων και  διδαχών των Φιλικών, των Ελληνο-διδασκάλων ιερέων (Ζαχαρία Αινιάν και Γρηγορίου Παπαδημητρίου), άρχισαν να βαπτίζουν τα παιδιά τους με χριστιανικά, αρχαιο-ελληνικά και βυζαντινά  ονόματα.  61 από τους 69 μαθητές του Γραμματο-Διδασκαλείου  Αρρένων Ζημιανής, σχολικών ετών 1888-1891,  είχαν ονόματα χριστιανικά, βυζαντινά και αρχαιο-ελληνικά.

Γρηγόρης Παπαδημητρίου (1859-1946) 
Ελληνο-διδάσκαλος-Ιερέας, Γραμματο-διδασκαλείου Ζημιανής

   Τα ονόματα αυτά, των κατοίκων Ζημιανής, όπως είναι καταγραμμένα στα Δημοτολόγια του οικισμού Ζημιανής, του Δήμου Τυμφρηστού (1836) και της  κοινότητας Δικάστρου (1912) και στους μαθητικούς καταλόγους (1888-1891) του Γραμματο-διδασκαλείου Αρρένων Ζημιανής, μέχρι και σήμερα, μπορούν να καταταχθούν, ως εξής:

   *Ονόματα χριστιανικά (Αγίων, Μαρτύρων, Οσίων, Ομολογητών, Πατέρων, Πατριαρχών) και βυζαντινά (Αυτοκρατόρων): Αθανάσιος, Αναστάσιος, Ανδρέας, Απόστολος, Βασίλειος, Γεώργιος, Γρηγόριος. Δημήτριος, Ελευθέριος, Ευάγγελος, Eυθύμιος, Ηλίας, Θεόδωρος, Θεόφιλος, Θωμάς, Ιωάννης, Κων/νος, Λάζαρος, Λάμπρος, Μιχαήλ, Νικόλαος, Παναγιώτης, Παντελεήμων, Παύλος, Πέτρος, Σεραφείμ, Σταύρος, Σπυρίδων, Στυλιανός, Σωτήριος, Ταξιάρχης, Φώτιος, Χρίστος και   Αικατερίνη, Άννα, Αλεξάνδρα, Βαρβάρα, Βασιλική, Γεωργία, Δήμητρα, Ειρήνη, Ελισάβετ, Ελένη, Ευαγγελία, Ευδοκία, Θεοδώρα, Θωμαή, Κυρούλα, Κωνσταντία, Μαρία, Μάρθα, Μαριάνθη, Παναγιώτα, Παρασκευή, Πίστη, Σοφία, Σταυρούλα, Στυλιανή, Φωτεινή.     

   *Ονόματα αρχαιο-ελληνικά ( Θεών, Βασιλέων, Ηρώων, Φιλοσόφων, Στρατηγών, Μουσών, Χαρίτων): Aλέξανδρος, Αριστείδης, Αριστοτέλης, Αχιλλέας, Ηρακλής, Θαλής, Θεμιστοκλής, Λεωνίδας, Μιλτιάδης, Ξενοφών, Παυσανίας, Περικλής και Αγλαΐα, Αθηνά, Αντιόπη, Αρετή, Ελπίδα, Ερασμία, Ερμιόνη, Ευφροσύνη, Ευρυδίκη, Ευανθία, Ευδοκία, Ευτυχία, Ιφιγένεια, Ναυσικά, Ολυμπία, Ουρανία, Περσεφόνη, Πηνελόπη,  Πολυξένη. 

   *Ονόματα παραδοσιακά και άλλα: Αγόρω, Αλίκη, Αμαλία, Βενέτω, Γαρυφαλλιά, Ιουλία, Λουίζα, Λευκή, Λουκία, Μαίτσα,  Μόρφω, Ξανθή, Πούλια, Σταμάτω, Χρυσούλα, Χρύσω.  

Επιμέλεια-Ανάρτηση: Τάκης Ευθυμίου