Μάχη Λαχανά

Εκατό χρόνια  μετά… προσκύνημα στα

άγια χώματα της μάχης του Λαχανά

[του Φοίβου Ιωσήφ] 

Ήταν σκέψη και τάμα δεκάδων χρόνων πριν. Κάποτε έπρεπε να πάω για να δώσω  τον αναλογιζόμενο σε μένα φόρο, σε κείνον τον τόπο που πολέμησε και τραυματίστηκε δύο φορές την ίδια μέρα ο Δημήτριος Χρηστίδης.

Έφθασα με την Δώρα στον χώρο αυτόν στις 6 Αυγούστου 2013. Εκατό χρόνια, έναν μήνα και δέκα εξ μέρες μετά  τη μάχη.

Ήταν στις 21 Ιουνίου του έτους 1913 όταν οι Ελληνικές ένοπλες δυνάμεις υπό τον Διάδοχο Κωνσταντίνο επικεφαλής Αρχιστράτηγο και τον εχέφρονα πολιτικό Ελευθέριο Βενιζέλο στην Θέση του Πρωθυπουργού στην τρίτη και τελευταία ημέρα της μάχης του Λαχανά έβγαιναν νικητές. Δεν ήταν μια πολεμική μάχη αλλά μία αληθινή σφαγή και από την πλευρά των Ελλήνων και από την πλευρά των Βουλγάρων. 8.828 Έλληνες νεκροί και 6.971 Βούλγαροι νεκροί. Θρηνούσαν μανάδες, πόλεις και χωριά. Η μάχη κράτησε τρεις ημέρες, άρχισε ημέρα Τετάρτη και τελείωσε ημέρα Παρασκευή. Η τοποθεσία Λαχανάς όπου και το ομώνυμο χωριό αποτελείται από σχετικά μικρά υψώματα και βαθιές αυλακώσεις ανάμεσά τους. Εκεί ο Ελληνικός στρατός έδωσε όχι απλώς ηρωικές μάχες για να διώξει από τα πατρώα Ελληνικά εδάφη τον Βουλγαρικό στρατό αλλά έδωσε μάχες μνημεία για την παγκόσμια πολεμική ιστορία. 

Αν σκεφθεί κανείς τα λεγόμενα του Βουλγάρου  Αρχιστράτηγου Νικολάϊ Ιβάνοφ  πριν και μετά την μάχη θα καταλάβει το μέγεθος της ψυχικής δύναμης της φυλής των Ελλήνων. Πριν την μάχη λοιπόν έλεγε πώς ο Ελληνικός στρατός αποτελείται από πλασιέ και εμπόρους και πώς σε εννέα ώρες θα καταλάμβανε την Θεσσαλονίκη. Μετά την μάχη όμως έλεγε: «είχα υπολογίσει τα πάντα, τις κλίσεις του εδάφους, τις πιθανές διεξόδους, την σωστή διάταξη των δυνάμεων  του Βουλγαρικού στρατού, είχα υπολογίσει τον ρόλο και του τελευταίου δεκανέα μου και του τελευταίου στρατιώτη μου και την βολή της τελευταίας οβίδας του κάθε πυροβόλου μου, ένα μόνον δεν είχα υπολογίσει, την τρέλα των Ελλήνων. Δεν είχα υπολογίσει πως ήταν απόγονοι του Λεωνίδα, αυτό μου διέφυγε και αναγνωρίζω πώς ήταν η μεγαλύτερη στρατηγική μου παράλειψη. Το αναγνωρίζω».

Οι Έλληνες σε αυτή την μάχη υπερέβησαν και τα ανθρώπινα όρια και τις ανθρώπινες αντοχές. Έχαναν σε κάθε επίθεση εκατοντάδες στρατιώτες αλλά κάθε φορά βρίσκονταν και μερικά μέτρα πιο κοντά στους αμυνόμενους Βούλγαρους.

Οι μάχες ήταν ανυπέρβλητα δύσκολες αλλά η εντολή του Βενιζέλου ήταν μία και άκαμπτη: «Έστω και ένα τσαρούχι να ανεβεί, ο Λαχανάς θα πέσει, είναι εθνική επιταγή και μελλοντική ιστορική συνέπεια». Και ο Λαχανάς έπεσε. Το βράδυ πριν την τελευταία έφοδο των Ελλήνων κάποιος Έλληνας αξιωματικός πρότεινε κατά την διάρκεια της νύχτας πεντακόσιοι στρατιώτες μας να πάνε γύρω από τον κύριο λόφο αντίστασης των Βουλγάρων κρατώντας κουδούνια προβάτων. Έτσι και έγινε, οι Βούλγαροι ξεγελάστηκαν και πίστεψαν πώς είναι πρόβατα. Τα χαράματα βρέθηκαν να δέχονται από μπροστά τα πυρά του κύριου όγκου του Ελληνικού στρατού και από πίσω να τους πυροβολούν πεντακόσια τουφέκια. Ακόμη και τότε αμύνθηκαν λυσσαλέα, όμως το παιχνίδι γι’ αυτούς είχε επικίνδυνα γείρει πλέον υπέρ των Ελλήνων. Οι τσολιάδες με εφ' όπλου λόγχη έμπαιναν στα Βουλγαρικά ορύγματα και λόγχιζαν επί τόπου τους εκστασιασμένους αντίπαλους. Οι Βούλγαροι τράπηκαν σε φυγή. Πάνω σε μερικά μόνον κανόνια διέκριναν μετά την μάχη οι δημοσιογράφοι λίγο προσωπικό λογχισμένο πάνω στη θέση χειρισμού του πυροβόλου.

Σε αυτή την μάχη ο Δημήτριος Χρηστίδης τραυματίσθηκε από σφαίρα στον αριστερό γλουτό και έπεσε καταμεσίς του πεδίου της μάχης. Κάποια στιγμή τον εντόπισαν οι τραυματιοφορείς και πήγαν να τον πάρουν. Την ώρα της προσέγγισης ένας συριγμός σφαίρας σταμάτησε ξαφνικά και οι τραυματιοφορείς άρχισαν να ψάχνονται μήπως και η σφαίρα είχε σταματήσει σε κάποιο από αυτούς. Τότε ο Δημήτριος Χρηστίδης τους ησύχασε: «Μην ψάχνεστε παιδιά, στο άλλο μου κωλομέρι σταμάτησε και αυτή η σφαίρα, εγώ είμαι πάλι ο τυχερός». Θυμάμαι σαν τώρα τις δύο βαθιές ουλές στους γεροντικούς του κατόπιν γλουτούς.

Στη συγκεκριμένη μάχη έπεσαν στρατιώτες και αξιωματικοί από όλη της Ελλάδα, φυσικό ήταν να πρωτοστατεί και η Φθιώτιδα. Τα ονόματα κάποιων εξ αυτών κοσμούν σήμερα κάποιες οδούς της πόλης της Λαμίας. Ανάμεσά τους ο Σκληροτράχηλος Ταχματάρχης Ιωάννης Χατζόπουλος εκ Μακρακώμης, ο Λοχαγός Κωνσταντίνος Μανωλίδης εξ Αγίου Κωνσταντίνου, ο  Συνταγματάρχης πεζικού Ιωάννης Παπακυριαζής, ο Αντισυνταγματάρχης Δημ. Βασακάρης, ο Λοχαγός Γεώργιος Δεδούσης από την Κάψη της Δυτ. Φθιώτιδος, ο Ανθυπασπιστής Νικ. Καζούλης  και πάρα πολλοί άλλοι ήρωες της γύρω περιοχής μας πού η στενότητα του χώρου μας επιβάλει με βαριά καρδιά να τους αδικήσουμε κρατώντας τους στην ανωνυμία. Είμαστε όμως βέβαιοι πώς οι καρδιές και τα συναισθήματα αναγνώρισης ευγνωμοσύνης κρατούν υψωμένα τα λαμπρά τους ονόματα.

Στην μάχη του Λαχανά πολέμησε με απαράμιλλη γενναιότητα ο στρατιώτης Βαγγέλης Σοφιανός από την Μακρακώμη. Φτιαγμένος από αδαμαντούχα  πέτρα και αυτός και ο γιος του Γιάννης αργότερα στην αγνή προσπάθεια έντιμης και άσπιλης καταξίωσης στην κοινωνία του Καναδά.

Κείνες τις ώρες που βρέθηκα στον τόπο της γιγαντομαχίας δεν μπορώ να θυμάμαι ξεκάθαρα τα συναισθήματα μου, όμως εκείνο που θυμάμαι καλά ήταν μια μυρουδιά στα ρουθούνια της ψυχής μου, μύριζα άθελά μου μια οσμή πού ερχόταν από τις πυκνόφυτες λαγκαδιές του γύρω τόπου, μύριζα με την μνήμη το  αίμα που είχε συμπληρώσει γεμάτα εκατό χρόνια  και εξακολουθεί να ποτίζει τα πουρνάρια και τις μυρτιές εκεί γύρω. Νοιώθω πώς το αίμα των Ελλήνων που αρδεύτηκε από τις υπερήφανες καρδιές ακόμη σήμερα ποτίζει και πρασινίζει αυτά τα  φυτά της μνήμης. Δεν ξέρω, να νοιώθουν άραγε την ποιότητα της τροφής τους, ίσως ναι, γιατί είναι τροφή χωνεμένη στα δάκρυα και τη σάρκα εκείνων που υπερασπίστηκαν το πατρογονικό τους κληροδότημα από παππούδες, προπαπούδες ώσπου να φθάσει ο χρόνος χιλιάδες χρόνια πριν, ώσπου να γυρίσει ο κύκλος των Ελλήνων πολλές φορές τον ήλιο γύρω από την δόξα και την αρετή, πάνω από το φέγγος των νεκρών οπλιτών και αξιωματικών του Λαχανά.

Όποιος ταξιδέψει για την Βόρεια Ελλάδα αξίζει να σπαταλήσει απλόχερα λίγο από τον χρόνο του, δεν θα το μετανιώσει. Θα βρεθεί για περιορισμένο χρόνο στον άγιο χώρο της μάχης του Λαχανά, λίγα χιλιόμετρα πέρα από την Θεσσαλονίκη. Είναι μια ευκαιρία για να δώσει ο κάθε ένας στον εαυτό του την ιερή χαρά της συγκίνησης, για να ανακαλύψει στο ύφος της προτομής του Ταγματάρχη Ιωάννη Χατζόπουλου την σοβαρότητα της υπόθεσης Πατρίδα.

Επιμέλεια-Ανάρτηση: Τάκης Ευθυμίου