Μεντρεσές

«ΧΑΙΡΕΤΑ ΜΟΥ ΤΟΝ …ΠΛΑΤΑΝΟ» - «Ο ΜΕΝΤΡΕΣΕΣ»

-Περιοδολόγηση στο Ρεμπέτικο-

[του Μπάμπη Κ. Μώκου]

Έτος 1721, η Αθήνα τουρκοκρατούμενη. Σε τοποθεσία όπου το «Ωρολόγιον του Κηρρύστου», εκεί που βρίσκονται σήμερα οι «Αέρηδες» της Πλάκας χτίζεται από τους Τούρκους ο Μεντρεσές. Ο όρος προέρχεται από το αραβικό madrasah-Madratis(ίδρυμα θεοκρατικό ή άλλο) ή από το επίσης αραβικό ders=μάθημα.

Κατα παραφθορά στα τούρκικα Μεντρεσές σημαίνει «Σχολή». Ο Μεντρεσές είναι  ισλαμικό ιεροσπουδαστήριο όπου σπουδάζουν  για 25 χρόνια νεαροί Τούρκοι για να γίνουν Ιμάμηδες. Αρχές του  18^ου αιώνα οι Τούρκοι τον μετατρέπουν σε φυλακές και σαν φυλακές εξακολουθούν  να διατηρούνται  επί  Όθωνα και Γεωργίου του Α΄.

Σ’ αυτές τις φυλακές από το 1834 αρχίζουν  να παίζονται από τους παραβατικούς  και τα λεγόμενα  «Μουρμούρικα» ρεμπέτικα. Αυτά και προκαλούν  την μήνι των δεσμοφυλάκων, αλλά  οι κρατούμενοι  το …βιολί τους. Οι στίχοι αυτοσχέδια δίστιχα, αδέσποτα λόγια και τα …όργανα  αυτοσχέδια επίσης με δύο διπλές χορδές. Σημ: (Μουρμούρικα λένε  τα τραγούδια επειδή τα τραγουδούν σε χαμηλή ένταση και σε εκφορά με τα …δόντια, για να μην γίνονται  αντιληπτοί στο προσωπικό των φυλακών!..).

Στην κεντρική πόρτα των φυλακών του Μεντρεσέ, από τις δυο μεριές υπάρχουν δυο τεράστια δένδρα. Το ένα, μεγαλύτερο, ένας  πλάτανος με τεράστιους κλώνους μέχρι τον …ουρανό, παραμέσα, προς την κατεύθυνση της αυλής. Στα κλαδιά αυτού του πλάτανου  κρεμιούνται   ύστερα από  καταδίκη πλήθος ποινικοί, αλλά και πολιτικοί  κρατούμενοι. Γι’ αυτό και ο πλάτανος θεωρείται …καταραμένος.

Η παραβατικότητα στο ζενίθ  και μέσα στη φυλακή  οι εγκλεισμοί αλλεπάλληλοι. Ανάμεσα στους κατάδικους και αυτοί που έχουν   περίπου εκτίσει τις ποινές τους, έχουν  γλυτώσει το …κρέμασμα από τα  κλαδιά του πελώριου πλάτανου και κάποτε φθάνει  η ημέρα της αποφυλάκισής τους.

Όταν λοιπόν με το αποφυλακιστήριο στα χέρια διαβαίνουν την πόρτα  προς την έξω κοινωνία, γυρίζουν και ρίχνουν  πίσω ένα τελευταίο βλέμμα, χαιρετώντας τους πριν από λίγο συγκαταδίκους  τους.  Πριν όμως απομακρυνθούν  απ’ την πύλη, για ευχή η καλαμπούρι προτρέπουν, φωνάζουν  στους «από μέσα» να μην έχουν την τύχη να ξανακλειστούν στη φυλακή, γρήγορα να «βγουν» από εκεί και να μην …ξαναπέσουν σε παραβατικότητα.

Η «ευχή», η φράση που τους απευθύνουν είναι  μία και σημαδιακή: «Χαιρέτα μου τον πλάτανο». Να μην δηλαδή …αξιωθούν να ξαναδούν τον …πλάτανο  της φυλακής, να μην ξαναπεράσουν την …καταραμένη πόρτα. Η φράση, το λαϊκό λοιπόν απόφθεγμα ήταν  των κουτσαβάκηδων, από εκεί προέρχεται και μέχρι σήμερα καλά κρατεί  όταν …παραβολικά θέλουμε να πούμε σε κάποιον ότι παλεύει για μια υπόθεση …χαμένη, που τη χειρίστηκε λάθος.

Από εκεί βγήκε και ο όρος «Καλή Κοινωνία», που είναι η πρώτη κουβέντα, η πρώτη ευχή στον κάθε αποφυλακιζόμενο ως τα σήμερα. Και ενώ ο Μεντρεσές στα 1898 κατεδαφίζεται, ο πλάτανος εκεί, παραμένει στην αυλή.

Κατά συγκυρία, η ίδια η …φύση «τιμωρεί» τον πλάτανο. Στα  1915, ένας κεραυνός τον κατακαίει και τον εξαφανίζει. Θεία δίκη είπαν πολλοί.

Επιμέλεια-Ανάρτηση: Τάκης Ευθυμίου