Δελφικές Γιορτές

Δελφοί – Άγγελος Σικελιανός

[Ένα πανανθρώπινο μήνυμα]

του Νέστορα Μάτσα

‘‘Τόσα χρόνια απουσίας. Τόσα χρόνια παράνοιας. Το όραμα του ποιητή είναι πιο δυνατό από το χρόνο. Δεν «πεθαίνει», ούτε βυθίζεται στη σιωπή. Ο ποιητής είναι πάντα ανάμεσά μας. Νέος... ωραίος... δημιουργικός και στέλνει σ’ όλο τον κόσμο το ηρωικό μήνυ­μα τον Δελφικών Γιορτών’’

Ο χώρος

     Εκτόξευση στο Διάστημα,... Οι μακρινοί πλανήτες, που ήταν «ς πριν από λίγο ακόμη χρόνια στο χώρο του μύθου και της εικασίας, έγιναν οικείοι στο σημερινό άν­θρωπο που τους «γνώρισε» με τα διαστημικά ταξίδια των πρωτοπόρων. Η σελήνη γδύθηκε από το παραμύθι της και οι ποιητές διατάξουν πια να περιπλανηθούν στους χλω­μούς δρόμους του φεγγαριού αναζητώντας τη μούσα τους, γιατί στη θέση της κάποιος «Βόγιατζερ» κάνει τις επιστημονικές του έρευνες.

     Ο μικρός - μεγάλος πλανήτης μας απλώνει συμπα­ντικές γέφυρες κι ο άνθρωπος γίνεται πλανήτης του κόσμου. Ενός κόσμου που θα έχει πια άλλη μορφή, χω­ρίς τις ακραίες διακρίσεις που τον χώριζαν, σε μια κοι­νή πορεία στο μέλλον, έτσι καθώς το είχε οραματισθεί ο ποιητής...

          ...αβέβαιο πλάσμα

         να μη στέκεται κανένα

         μα όλα, ουρανός, πελάη, βουνά, λαοί

          μαζί σας να χορέψουν σαν Ένα!

    Αυτό το Ένα είναι ο συριανός κόσμος. (Ή δείχνει να είναι, αφού άλλη διέξοδος δεν υπάρχει πια, ούτε διαφαί­νεται άλλος δρόμος).

Ο ποιητής

Άγγελος Σικελιανός, λέγεται ο Ποιητής. Οι δυο ορια­κές ημερομηνίες που καθορίζουν το εξωτερικό οδοιπορι­κό που είναι: Λευκάδα 1884, Αθήνα 1951. Ανάμεσα σ’ αυτές (αλλά βασικά πέρα απ’ αυτές) ο ποιητής έπλασε τον κόσμο του. Στην εποχή του φάνηκε ο ουτοπισμός. Αντιμετώπισε γενναία την προκατάληψη και τη στενοκεφαλιά. Χωρίς να καμφθεί από τις δυσκολίες και την άρνηση...

     Αλλά οι νέοι καιροί και οι νέοι άνθρωποι έρχονται να προϋπαντήσουν τον ποιητή. Είναι ωραίος σαν αρχαίος θε­ός κι ίσως γι’ αυτό οραματίστηκε τους Δελφούς, για να ενώσει λαούς και ανθρώπους στο φως της δελφικής ιδέ­ας.

     Οι Λατίνοι αποκαλούσαν τους ποιητές «μάντεις» και προφήτες. Και βέβαια αναφέρονταν στους μεγάλους ποιη­τές, αυτούς που με το έργο τους ανοίγουν δρόμους στον άνθρωπο και χαράζουν πνευματική πορεία στις ερχόμενες γενιές.

Ο Άγγελος Σικελιανός ήταν ένας «προφήτης» όπως οι Λατίνοι έβλεπαν τον ποιητή. Αρκετά χρόνια πριν από τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών, οραματίσθηκε την πα­νανθρώπινη ένωση των Δελφών με τις δελφικές γιορτές.

Χαρακτηριστική και αποκαλυπτική για τη βαθύτερη ουσία της, η μαρτυρία του Ε.Π. Παπανούτσου, που υπήρξε ο ένας από τους πιο ουσιαστικούς μελετητές του έργου του Σικελιανού.

Οι Δελφοί με την πανάρχαιη ιστορία τους γίνονται το αγαπημένο σύμβολο του Σικελιανού. Όπως εκεί αδελφώθηκε ο Διόνυσος με τον Απόλλωνα, το γόνιμο πάθος με το φωτεινό λόγο, έτσι κήρυξε και ο Σικελιανός τη συναίρεση των αντιθέσεων, που σπαράζουν σήμερα την ανθρωπότη­τα, μέσα σε μια νέα πίστη ικανή να συμφιλιώσει πάλι τον άνθρωπο με τη γη και τα πεπρωμένα του.

Οι Θεοί στη Γη

Αν η πνευματική γενέτειρα του Σικελιανού, αλλά και η έπαλξη για το πανανθρώπινο προσκλητήριο του ήταν οι Δελφοί, η γενέθλια γη του ήταν η Λευκάδα.

Στις 13 του Μάρτη 1884 -γράφει ο Ρομπέρ Λεβέκ «γεννήθηκε στη Λευκάδα ένας ποιητής που ο λόγος του θα ξανάφερνε τους θεούς πάνω στη γη».

Ο ποιητής αυτός δεν έφερε ίσως τους θεούς στη γη, μπόρεσε όμως να ενώσει τους ανθρώπους στους Δελ­φούς μέσα από το δικό του όραμα που έτσι το είχε συνο­ψίσει.

«Μια ενιαία ενόραση του κόσμου, μια ενιαία ενόραση της Ιστορίας, μια ενιαία ενόραση της ίδιας μας της ψυ­χής».

Η Εύα και η Άννα

Όλη η ζωή του ένας οραματισμός, όπως και το έργο του... Από το 1909, που παρουσίασε το πρώτο του ποιητι­κό βιβλίο με τον τόσο χαρακτηριστικό τίτλο «Ο Αλαφροΐσκιωτος», ως το 1951 που κοιμήθηκε κάτω από την Απολλώνια Δάφνη, που βάλλει ακόμη στο μήνυμα του, συμπορευόταν με το όραμα του και το μετουσίωνε σε λό­γο ή σε πράξη.

Δυο γυναίκες έδωσαν διάσταση σ’ αυτό το όραμα: Η Εύα και η Άννα.

Η Αμερικανίδα Εύα Πάλμερ, θρεμμένη με το κλασικό ελληνικό όραμα και με λαμπρές θεατρικές σπουδές στην Αμερική και τη Γαλλία, στάθηκε η ηγερία του. Τον βοήθη­σε μ’ όλες της ης δυνάμεις, προσφέροντας του άφθονα οι­κονομικά μέσα και την απεριόριστη συμπαράσταση της για να πραγματοποιήσει τις Δελφικές γιορτές (τις πρώτες το 1927 και τις δεύτερες το 1930).

Η Άννα, αντίστοιχα, έζησε μαζί του όλες τις μεγάλες ώρες της ανάτασης κι όλες τις πικρές ώρες της δοκιμα­σίας και του πολέμου.

Οι Δελφικές γιορτές δεν είχαν τη συνέχεια που ορα­ματιζόταν ο ποιητής. Είχαν δαπανηθεί τεράστια ποσά, αλ­λά Μαικήνες δεν υπήρχαν άλλοι για να ξανακουσθεί το Απολλώνιο μήνυμα «για την ενιαία ενόραση του κόσμου».

Η Εύα γύρισε πικραμένη στην Αμερική. Εκεί πια θα προσπαθούσε να ξυπνήσει ναρκωμένες συνειδήσεις κι εφησυχασμένες καρδιές. Σύντροφος τώρα, Μούσα και Αντιγόνη που ακουμπώντας πάνω της θα περνούσε το εφιαλτικό σκοτάδι του πολέμου και της κατοχής, η Άννα. Γι’ ένα μικρό διαμέρισμα στον πρώτο όροφο μιας πολυκα­τοικίας απέναντι από το Παναθηναϊκό στάδιο, ο Άγγελος και η Άννα θα ζήσουν τις αναλαμπές ενός ονείρου και τη γαλήνη του ηλιογέρματος που θα είναι ωστόσο μια αποθέ­ωση από φως. Τα «Γράμματα στην Άννα» είναι από τα πιο τρυφερό και τα πιο «ερωτικό» κείμενα που έχουν γραφεί και που φανερώνουν τη βαθιά πνευματικότητα αυτής της συνάντησης που έκλεισε με την «αναχώρηση» του ποιητή το 1951.

Στροφή στις ελληνικές αξίες Η σημασία του έργου του Σικελιανού και των Δελφι­κών γιορτών, παρ’ όσα έχουν γραφεί (κι από σπουδαίους μελετητές), δεν έχει ακόμη πάρει τη διάσταση που της αξί­ζει. Ίσως οι νέοι ως ένα πολύ μεγάλο σημείο την αγνοούν. Κι όμως, σ’ αυτές τις γιορτές που έχουν τεράστια αξία για το νεότερο Ελληνισμό, δεν ήταν μόνο το πανανθρώπινο μήνυμα τους, ούτε η αναβίωση του αρχαίου τραγικού λόγου και η συνειδητή στροφή στις ρίζες μας με τις εκθέσεις Λαϊκής Τέχνης, και Παράδοσης που οργανώθηκαν παράλ­ληλα. Ήταν πριν και πάνω απ’ όλα μια καθολική ανάσταση του Ελληνικού πνεύματος. Ή, για να μεταχειρισθούμε τον τόσο πυκνό ορισμό του ποιητή ήταν...

«μια στροφή στη δημιουργική αξία της ελληνικής πνευματικής κληρονομιάς που δουλεύει ακόμη ακοίμητη σαν πνεύμα προς τον ύψιστο ανθρώπινο σκοπό».

Το νέο ξεκίνημα

Σήμερα η ζωή έχει κατακερματισθεί σε τυραννικές αμφισβητήσεις και σε αναπάντητα ερωτηματικά. Όμως, το όραμα παραμένει. Και καθώς οδοιπορούμε στην τρίτη χι­λιετία, η ενωμένη ανθρωπότητα είναι μια αναγκαιότητα αναπόφευκτη. Άλλες βέβαια οι διαστάσεις της. Άλλοι οι στόχοι και διαφορετική η δομή της. Όμως, ο ποιητής Προ­φήτης σ’ ένα ανύποπτο καιρό κι ενώ ακόμη δεν είχαν κα­ταλαγιάσει οι κλαγγές από τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο, σχεδίασε τους οραματισμούς του και μπόρεσε χάρη στο πάθος της Εύας Πάλμερ, που βαθιά τον πίστεψε και τον αγάπησε, να τους κάνει Έργο. Στον ιερό χώρο των Δελ­φών, εκεί που ακόμη η μάντισσα Πυθία δίνει τους χρη­σμούς της (για όσους μπορούν να την ακούσουν), σ’ ένα παγκόσμιο προσκλητήριο συνένωσε στους αρχέγονους νόμους του ρυθμού το χθες με το σήμερα, τον τραγικό λό­γο με το δημοτικό τραγούδι, την Ανατολή με τη Δύση.

Στο μαρμάρινο βάθρο του στους Δελφούς, κοντά στο σπιτικό που έστησε με την Εύα, εξαγγέλλει νέος πάντα και ωραίος, με τη βαθιά κι επιβλητική φωνή του, το μεγάλο κάλεσμα...

... για να κινήσουμε όλοι αντάμα

προς την κορυφή που όλα τα σμίγει σ’ ένα...

Πόσο ασυλλόγιστα μακριά, αλλά και πόσο κοντά μας είναι αυτή η κορυφή!...     

Απ’ το «ΕΣΕΙΣ»

Επιμέλεια-Ανάρτηση: Τάκης Ευθυμίου