Κόκλα Βοιωτίας

Ο G.B.GRUNDY στο χωριό Κόκλα Βοιωτίας...

Γράφει ο Παναγιώτης Δημάκης,

υπεύθυνος ιστορικού αρχείου Αμφικλείας-Ελατείας

                             

Ο Άγγλος καθηγητής Grundy (φωτο 1) στο βιβλίο του, Fifty-Five years at Oxford, Methuen+co ltd London 1945, έχει μεταξύ των άλλων, αφιερώσει ένα κεφάλαιο, στην Ελλάδα, με τον τίτλο, The Near East, όπου αναφέρεται σε περιήγηση του, τον χειμώνα του 1892-1893,σε διάφορους τόπους, καθώς και σε πληροφορίες, ενδιαφέρουσες από κάθε άποψη, όπως για τον άτυχο πόλεμο του 1897, παρότι δεν ήταν περιηγητής, αλλά φιλάρχαιος και φιλέλληνας επιστήμων, μια μαρτυρία για την κατάσταση του οδικού δικτύου της Βοιωτίας, όπου η λάσπη έφτανε τα γόνατα των αλόγων, η δε ελονοσία ήταν ενδημική στα Κόκλα κ.α. Επίσης μια μαρτυρία, για την ληστεία και την λεγόμενη σφαγή του Δήλεσι*, ακατάγραφη, ένα γεγονός πού κατατρόμαξε τότε, την Ελληνική κοινωνία, ακόμη και την διεθνή κοινή γνώμη, καθώς και τον διεθνή και Ελληνικό τύπο (φωτο 2) πού ασχολήθηκαν, με κατηγορίες και δηκτικά σχόλια, για την διαπλοκή της εξουσίας, με τους ληστές και τους παρανόμους. Ο καθηγητής Grundy, μας παρέχει, μιαν αναπάντεχη προσωπική μαρτυρία, όπως την κατέγραψε, τότε πού συναντήθηκε, με έναν γέρο-κλέφτη πού ονομάζει αρχηγό αυτών πού είχαν απαγάγει και δολοφονήσει, τους τρείς Άγγλους, χωρίς να αναφέρει το όνομά του, όπως και κανένα άλλο όνομα, πλην ενός Ιωνίδη, (Ιωαννιδη;) από τους Στανιάτες. 

Στη συνέχεια κατατρίβεται να ερμηνεύσει, το φαινόμενο της ληστείας αδόκιμα, πού διαχωρίζει σε ληστοφυγόδικους ποινικούς, και σε έκτακτους, περιστασιακούς, ληστές, από ομάδες χωρικών πού ενεργούσαν, στο όνομα μίας περίεργης, πρωτόγονης, ανακατανομής του πλούτου, πού διέπονταν όμως από άγραφους, αυστηρούς νόμους και κανονισμούς, προστασίας των αιχμαλώτων, ιδίως γυναικών. Επίσης επικυρώνει και επιβεβαιώνει, τις διηγήσεις πού κατέγραψε και από έναν γέρο στα Κόκλα.

Η περιήγηση του Grundy, δεν περιορίζεται στην Βοιωτία, αφού περιέτρεξε και άλλους, πολλούς αρχαίους ιστορικούς και σημαντικούς τόπους, όπως την Λαμία, Μόλο, Θερμοπύλες, Ελάτεια κ.λ.π. κ.λ.π., πού θα αναρτηθούν αργότερα. Παρατίθεται ακολούθως το κείμενό του, πού αφορά την διήγηση και την μαρτυρία, από Στανιάτες και Κόκλα. Η μτφ έγινε από την Lia Booth, την οποία ευχαριστώ. Προσαρμογή, παρουσίαση, σχόλια Παν. Γεωρ. Δημάκης

«…Όταν επισκέφθηκα για πρώτη φορά την Ελλάδα τον χειμώνα του 1892-1893, οι Άγγλοι τουρίστες στην Ελλάδα, έξω από την Αθήνα ήταν σαν σπάνια πουλιά. Μόλις 21 χρόνια νωρίτερα, τρείς Άγγλοι, είχαν δολοφονηθεί από ληστές - έτσι λεγόταν - στην βόρεια Αττική - και η γενική αντίληψη στην Αγγλία, ήταν, ότι οι λήσταρχοι, έπαιζαν ένα σημαντικό ρόλο στην Ελληνική ζωή. Δεν υπήρχαν ελληνικές κρουαζιέρες τότε. Πριν ξεκινήσω, το πρώτο μου ταξίδι για την Ελλάδα, πολλοί φίλοι μου έκαναν προφητείες, ότι η μύτη μου και τα αυτιά μου, θα έφταναν στην Αγγλία για να ζητηθούν λύτρα. Στην πραγματικότητα, βρήκα ότι αυτές οι φοβίες δεν είχαν καμία βάση. Στην πρώτη μου επίσκεψη έμαθα την αλήθεια για τους ληστές (Κλέφτες) με έναν μάλλον περίεργο τρόπο. Είχα πάει να δω, το χώρο της μάχης των Πλαταιών και να βρω, τον χώρο της μάχης στα Λεύκτρα. Διέμεινα στο σπίτι ενός χωρικού, σε ένα χωριό πού λέγεται Κριεκούκι, στη νότια μεριά της Βοιωτίας, μόλις βόρεια από την οροσειρά του Κιθαιρώνα, περίπου τρία μίλια ανατολικά, από την αρχαία Πλάταια. Μία βδομάδα αφού έφτασα εκεί, εμφανίσθηκε ένας Έλληνας, με το όνομα Ιωνίδης, πού είχε έρθει από ένα χωριό πού ονομαζόταν Στανιατες1, στην νοτιά ανατολική Βοιωτία, κάπου 25 με 30 μίλια πιο μακριά. Έφερε ένα γράμμα, από έναν παππά, από το χωριό του, το οποίο έλεγε, ότι ήταν ένας άντρας εκεί, πού ήταν αρχηγός των κλεφτών, πού είχαν απαγάγει, τους τρείς Άγγλους, πού είχαν, δολοφονηθεί το 1871 και ήταν ανήσυχος, πριν πεθάνει να διηγηθεί, την όλη ιστορία σε έναν Άγγλο. Ήταν ένα μάλλον παθητικό γράμμα και παρόλο που ήταν άβολο, να διακόψω την έρευνά μου, ένιωσα ότι έπρεπε να πάω. Την ίδια στιγμή, σκέφτηκα ότι θα ήταν ενδιαφέρον, να ακούσω την ιστορία - πού είχα ακούσει πολλές φορές στην Αγγλία - ειπωμένη από κάποιον, πού είχε παίξει κύριο ρόλο στα γεγονότα. Το επόμενο πρωί ο Ιωνίδης και εγώ ξεκινήσαμε με αυτό, που οι Έλληνες λένε άλογα, αλλά στην πραγματικότητα, είναι μικρά πόνυ, πάνω στα μονοπάτια του Βοιωτικού κάμπου και όπου, η λάσπη κάποια στιγμή, έφτανε μέχρι τα γόνατα των αλόγων. Ο ρυθμός μας, σαν περπατήματος, σε όλον το δρόμο, ήταν βραδύς και ήταν απόγευμα, όταν φτάσαμε στις Στανιάτες. Ο γέρο - κλέφτης ήταν ένας, καλοβαλμένος άντρας γύρω στα εβδομήντα. Ο Ιωνίδης έκανε τον διερμηνέα. Ρώτησα τον κλέφτη πώς έμαθε ότι ήμουν στο Κριεκούκι. Είπε ότι είχε ακούσει κάποιες μέρες, πιο πριν, ότι ένας Άγγλος ήταν εκεί. Οι Άγγλοι ήταν πολύ σπάνιοι επισκέπτες, σε εκείνα τα μέρη και η παρουσία ενός εκεί μεταφερόταν σαν την φωτιά σε πολύ λίγο χρόνο. Ο παπάς στο σημείωμά του, μου είχε περιγράψει, την ιστορία του γέρο-Έλληνα, σαν εξομολόγηση πριν πεθάνει, αλλά στην αλήθεια, ήταν μια δικαιολόγηση, για το τί είχε συμβεί στο παρελθόν. Ο γέρος μου είπε ότι η κλεφτουριά, δεν ήταν ληστεία των δρόμων και ότι πια δεν υπήρχε στην Ελλάδα. Αυτό ήταν αλήθεια, γιατί άκουσα αργότερα ότι η κυβέρνηση την είχε καταστείλει. Με θυμό αρνήθηκε, ότι οι ομάδες, πού εμφανίζονταν κατά καιρούς το 1892 ήταν κλέφτες. Αργότερα έμαθα ότι αυτές οι ομάδες ήταν φτιαγμένες από υπόδικους που τους έψαχνε η δικαιοσύνη — άντρες που είχαν κατηγορηθεί για φόνο. Επίσης είπε ότι τα μέλη τους έκαναν ληστείες και κάποιες φορές φόνο το επάγγελμά τους ενώ οι ομάδες των κλεφτών δεν ήταν αν από μόνιμες ομάδες, αλλά από χωρικούς και ο αρχηγός τους, καλούσε για κάτι σποραδικό (έκτακτο). Η σποραδική αυτή δουλειά, ήταν πάντα η ίδια, να απαιτήσουν λεφτά από έναν πλούσιο άνθρωπο, πού έμενε ή περνούσε από την γειτονιά. Για παράδειγμα στο χωριό Κόκλα (2) , είπε, ήταν ένας παπάς που θεωρούνταν πλούσιος άντρας. Είχε 800 δραχμές (αυτό δείχνει πόσο φτωχοί ήταν οι Έλληνες χωρικοί - 800 δραχμές ήταν 32 λίρες). Η ομάδα του γέρο κλέφτη του ζήτησε 400 δραχμές. Στην αρχή αυτός, αρνήθηκε, και του απαγάγαμε την κόρη, έως ότου πληρώσει. Ένας από τους άντρες μας, πρόσβαλε την κόρη του, όσο την είχαμε στα χέρια μας και τον σκότωσα! Πάντα σκοτώναμε τους άντρες που έκαναν τέτοιο πράγμα. Τελικά ο παπάς, μας πλήρωσε 400 δραχμές και ήξερε, ότι δεν θα του ξαναζητούσαμε χρήματα για όσο ζούσε, είπε ο γέρος. Ο συγγραφέας επιβεβαίωσε την ιστορία, από ένα γέρο στα Κόκλα πού είχε λάβει μέρος στις διαδικασίες. Το σύστημα της κλεφτουριάς, ήταν μία ασχημάτιστη μορφή κομμουνισμού, πού στόχευε στην αναδιάρθρωση του πλούτου. Για αυτούς που την εξασκούσαν, ήταν νόμιμη σαν φορολόγηση των πλουσίων, στην δυτική Ευρώπη ,για το καλό του λαού και σπάνια υπήρχε χύσιμο αίματος…».

Από το βιβλίο 55 χρόνια στην Οξφόρδη του ακαδημαϊκού Γκ. Μπ. Γκρούντυ, 1945.

*Σφαγή του Δήλεσι. Οι περισσότεροι εξ ημών, γνωρίζουν ακροθιγώς, τα πρωτοφανή γεγονότα, στα περίχωρα των Αθηνών, το Πικέρμι, την απαγωγή διπλωματών, από την ληστρική ομάδα των Αρβανιτάκηδων, με τους οποίους, συνέπραττε και ο ληστής Σπανός. Ομάδα φιλάρχαιων διπλωματών, με άμαξες το 1870, αποφάσισαν να ιδούν το ιστορικό πεδίο της μάχης του Μαραθώνα, ήταν ο λόρδος Μάνκαστερ και ο δικηγόρος Λόυντ με τις συζύγους των, ο Φρειδ. Βίνερ, ο γραμματεύς της πρεσβείας της Αγγλίας E. Χέρμπερτ, της Ιταλίας Αλμπέρτο ντε Μπόιλ, καθώς και ένας Ιταλός υπηρέτης. Επίσης ο ξεναγός Αλέξ. Ανεμογιάννης από το ξενοδοχείον της Αγγλίας Αθηνών. Οι διαπραγματεύσεις απέτυχαν, οι ληστές εκτέλεσαν τέσσερις αιχμαλώτους και προσωρινά διέφυγαν. Τα γεγονότα αυτά οδήγησαν σε παραίτηση την κυβέρνηση Ζαΐμη, ενώ η Ελλάδα "...ετέθη εκτός του κύκλου των εξευγενισμένων κρατών...". Ας δούμε και πώς περιγράφει ο Κ. Ι. Δραγούμης, πρωτοδίκης- ανακριτής, στη Λειβαδιά, τα δραματικά αυτά γεγονότα, στις" Περιηγήσεις ανά την Ελλάδα 1872-1873. Βοιωτία-Αττική ", ο οποίος είχε και μία ενδιαφέρουσα συνάντηση με τον Σπανό. "...και μετά την είς Δήλεσι απαίσια δραματική σκηνήν, ότε κατεσφάγησαν οι αιχμάλωτοι της ληστοσυμμορίας Αρβανιταίων Άγγλοι και Ιταλοί, και με αυτήν έτι, επί τινά έτη, αναφανείσαι ληστών συμμορίαι, απηχήσεις τρόπον τινά των ηρωικών ηθών αγροτικού παλληκαρισμού. Η ληστοσυμμορία του ληστάρχου Ευάγγελου Σπανού (Σπανοβαγγέλη) είχεν εισβάλλει, είς την επαρχίαν Λεβαδείας προερχομένη εκ Δωρίδος και διευθυνθείσα είς τα χωρία Ζηρίκια Λεβαδείας..."

1. Στανιάτες Βοιωτίας τα σημερινά Οινόφυτα.

              2. Κόκλα Βοιωτίας πλησίον των Ιστορικών Πλαταιών.

Επιμέλεια-Ανάρτηση: Τάκης Ευθυμίου